Επιστήμονες ξεκλείδωσαν το αίνιγμα του Μηχανισμού των Αντικυθήρων

Επιστήμονες ξεκλείδωσαν το αίνιγμα του Μηχανισμού των Αντικυθήρων

 

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων είναι μία πολύπλοκη κατασκευή, φτιαγμένη από χαλκό, τοποθετημένη μέσα σε ξύλινο πλαίσιο, που προβληματίζει και συναρπάζει τους ιστορικούς της επιστήμης και της τεχνολογίας, από την ανακάλυψή του λίγο πριν από το Πάσχα του 1900. Βρέθηκε σε βάθος 60 μέτρων από σφουγγαράδες σ’ ένα ναυάγιο κοντά στα Αντικύθηρα, μαζί με αγάλματα, όπως ο γνωστός «Έφηβος». Αποτελούσαν πολύτιμα αντικείμενα, που μετέφερε ρωμαϊκό πλοίο από τη Ρόδο στη Ρώμη επί εποχής Ιούλιου Καίσαρα στα μέσα του 1ου αιώνα π.Χ.

 

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων θεωρείται ένα από τα πρώτα υπολογιστικά συστήματα. Είναι ένας ωρολογιακός μηχανισμός με δεκάδες οδοντωτούς τροχούς μεγάλης ακριβείας, που περιστρέφονται γύρω από πολλούς άξονες, όπως στα μηχανικά ρολόγια. Η πιο αποδεκτή θεωρία σχετικά με τη λειτουργία του υποστηρίζει ότι ήταν ένας αναλογικός υπολογιστής, σχεδιασμένος να υπολογίζει τις κινήσεις των ουράνιων σωμάτων. Μπορούσε να εμφανίσει τις εκλείψεις ηλίου και σελήνης βασιζόμενος στον βαβυλωνιακό κύκλο του Σάρου. Τα καντράν του απεικόνιζαν επίσης τουλάχιστον δύο ημερολόγια, ένα ελληνικό βασισμένο στον Μετωνικό κύκλο και ένα αιγυπτιακό, που ήταν και το κοινό «επιστημονικό» ημερολόγιο της ελληνιστικής εποχής, ενώ σύμφωνα με τους ερευνητές προέβλεπε ακόμη και τις ημερομηνίες διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων!

 

Οι παλαιότερες απόψεις που έχουν αναπτυχθεί, κυρίως πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, για πιθανές χρήσεις του οργάνου είναι: αστρολάβος, δρομόμετρο, αναφορικό ρολόι, πλανητάριο, αστρονομικό ναυτικό ρολόι ή πλοογνώμονας της αρχαιότητας. Όλες αυτές οι χρήσεις δεν είναι αμοιβαία αποκλειόμενες.

 

Εκτιμάται ότι φτιάχτηκε γύρω στο 87 π.Χ. από τον Ρόδιο αστρονόμο Γέμινο.

 

Ο μηχανισμός μελετήθηκε αρχικά από τον αρχαιολόγο Βαλέριο Στάη, ο οποίος στις 17 Μαΐου 1902 πρόσεξε ότι ένα από τα πέτρινα τεμάχιά του είχε ένα ενσωματωμένο οδοντωτό. Έτσι, θεωρείται η αρχαιότερη σωζόμενη διάταξη με γρανάζια.

 

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων είναι ο πιο πολύπλοκος αρχαίος μηχανισμός που έχει βρεθεί. Ακόμη και σήμερα οι ειδικοί δεν μπορούν να πουν με ακρίβεια το ρόλο και τον τρόπο λειτουργίας του μηχανισμού.  

 

Καθοριστική στην αποκρυπτογράφηση του Μηχανισμού των Αντικυθήρων είναι η συμβολή του βρετανού καθηγητή της ιστορίας της επιστήμης Ντέρεκ Τζον Ντε Σόλλα Πράις (1922-1983), που ξεκίνησε μ’ ένα άρθρο του το 1959 στο περιοδικό «Scientific American» και ολοκληρώθηκε 15 χρόνια αργότερα με το σύγγραμμα «Gears from the Greeks: The Antikythera Mechanism – A Calendar Computer from ca. 80 BC».

 

Στην έρευνά του είχε την υποστήριξη του πυρηνικού κέντρου «Δημόκριτος» και του πυρηνικού φυσικού Χαράλαμπου Καράκαλου, με τον οποίο συνεργάστηκαν στενά επί πολλά χρόνια, τόσο στη ραδιοφωτογράφηση του μηχανισμού με ακτίνες Γ και Χ, όσο και στην ανάλυση της δομής και των συνδέσεων του. Τα συμπεράσματα του Πράις δεν έγιναν αποδεκτά από τους ειδικούς της εποχής του, οι οποίοι πίστευαν ότι οι αρχαίοι Έλληνες είχαν το θεωρητικό υπόβαθρο, αλλά όχι και την απαιτούμενη πρακτική τεχνολογία για μία τέτοια κατασκευή.

 

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων αποτελεί σήμερα ένα από τα διακεκριμένα εκθέματα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.

 

 

Τη μέχρι τώρα συνολική ανάλυση των επιγραφών που βρίσκονται στο εσωτερικό του Μηχανισμού των Αντικυθήρων παρουσίασε η ομάδα μελέτης αυτού του αινιγματικού για την επιστημονική κοινότητα αντικειμένου, κατά τη διάρκεια εκδήλωσης που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στην Ιστορική Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος Αικατερίνη Λασκαρίδη. Τα ευρήματα της μελέτης είναι το αποτέλεσμα διεθνούς ερευνητικής προσπάθειας κατά τα τελευταία περίπου 10 χρόνια.

 

Πρώτο το ελληνικό κοινό είχε την ευκαιρία να ενημερωθεί για τα νέα στοιχεία που προέκυψαν από την αποκρυπτογράφηση των επιγραφών που βρίσκονται «κρυμμένες» στις πτυχές του Μηχανισμού, αποκαλύπτοντας ένα ολόκληρο σύμπαν μέσα στα γρανάζια της αρχαίας συσκευής.

 

Όπως συμφώνησαν όλοι οι ομιλητές της εκδήλωσης, πρόκειται για τον αρχαιότερο υπολογιστή, ο οποίος παρείχε στον κάτοχό του τη δυνατότητα να βλέπει με ακρίβεια τις εκλείψεις της σελήνης και του ήλιου, καθώς και την κίνηση των ουράνιων σωμάτων.

 

Την «εξιστόρηση» των γεγονότων ξεκίνησε με την ομιλία του ο Γιάννης Μπιτσάκης, Φυσικός και Ιστορικός των Επιστημών και της Τεχνολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κι ένα από τα βασικά μέλη της ερευνητικής ομάδας, εξηγώντας πώς ακριβώς δούλευε ο Μηχανισμός.

 

Συγκεκριμένα, στη μία πλευρά της συσκευής υπήρχε μία λαβή η οποία κινούσε όλο το σύστημα. Γυρίζοντας τη λαβή άρχιζαν να περιστρέφονται οι δείκτες που υπήρχαν στο εμπρόσθιο και στο οπίσθιο μέρος του Μηχανισμού. Επιλέγοντας μία ημερομηνία αποκαλύπτεται τα αστρονομικά φαινόμενα που συμβαίνουν γύρω από τη Γη.

 

Όπως πρόσθεσε ο ίδιος, αν μπει κανείς στην ιστοσελίδα της NASA όπου αναφέρονται όλες τις εκλείψεις του παρελθόντος και αυτές που είναι να γίνουν στο μέλλον, αναγράφεται ότι «αυτό που κάνουμε εμείς εδώ με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές είναι και αυτό που έκανε ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων πριν από περίπου 2.000 χρόνια».

 

Όπως ανέφερε ο κ. Μπιτσάκης, ο Μηχανισμός αναγνωρίστηκε ως αστρονομικό μηχανικό όργανο από την πρώτη στιγμή που ανακαλύφθηκε το 1902 από τον Σπυρίδωνα Στάη, ο οποίος την εποχή εκείνη εκτελούσε καθήκοντα υπουργού Παιδείας. Ο κ. Στάης πρόσεξε ότι σε ένα από τα ευρήματα υπήρχε ένα οδοντωτός τροχός και ήταν διακριτές οι λέξεις «ΑΦΡΟΔΙΤΗ» και «ΗΛΙΟΥ».

 

Έως το 1972 είχαν αναγνωστεί με επιτυχία περίπου 923 γράμματα και αριθμοί, ενώ πρόσφατα ο αριθμός αυτός ανήλθε στους 3.400 χαρακτήρες που υπήρχαν πάνω στα συνολικά 82 θραύσματα του Μηχανισμού. Η ερευνητική ομάδα έχει καταφέρει να αναγνωρίσει ολόκληρες προτάσεις οι οποίες βοηθούν στην κατανόηση των λειτουργικών του αντικειμένου και αποτελούν κάτι σαν «εγχειρίδιο» χρήσης του Μηχανισμού.

 

Στη συνέχεια το λόγο πήρε ο Φιλόλογος Παλαιογράφος Αγαμέμνων Τσελίκας, ο οποίος είχε αναλάβει το έργο της ανάγνωσης των κειμένων. Όπως παραδέχτηκε ο ίδιος το έργο του ήταν ιδιαίτερα δύσκολο, καθώς τα γράμματα στην πραγματική τους διάσταση είχαν μέγεθος μικρότερο των 2 χιλιοστών, ενώ υπήρχαν και ανωμαλίες στην επιφάνεια του χαλκού με αποτέλεσμα ο αξονικός τομογράφος, το ειδικό μηχάνημα που χρησιμοποιήθηκε για τη φωτογράφηση των θραυσμάτων, να μην είναι σε θέση να «δει» μονομιάς ολόκληρη την επιφάνεια.

 

 

Ο Ξενοφών Μουσσάς, καθηγητής Φυσικής Διαστήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών, αφού πήρε το λόγο εξήγησε ότι «οι σημερινοί ηλεκτρονικοί υπολογιστές και τα κινητά τηλέφωνα έχουν τις ρίζες τους στα γρανάζια του Μηχανισμού», όπως αποδεικνύεται με τις επιγραφές που υπάρχουν πάνω στις πτυχές του αντικειμένου.

 

«Το πιο σημαντικό είναι ότι βλέπουμε να υπάρχουν οι νόμοι της φυσικής ήδη μέσα στο Μηχανισμό, τόσο στις επιγραφές όσο και στους αριθμούς 76, 19, 223 και αποδεικνύουν, όχι μόνο αυτοί αλλά και όλη η δομή του Μηχανισμού, ότι εντέλει είναι και η υπογραφή αυτού που τον έφτιαξε. Μας λέει καθαρά είμαι ένας πυθαγόρειος», είπε ο κ. Μούσας χαρακτηριστικά κατά τη διάρκεια της ομιλίας του.

 

Όπως υποστήριξε ο ίδιος, αυτό το μηχάνημα αποτελεί τις ρίζες όλου του πολιτισμού και ολόκληρης της τεχνολογίας και στην ουσία πρόκειται για το αρχαιότερο «tablet».

 

Στον Μηχανισμό επίσης εμπεριέχεται και ένα αστρολογικό ημερολόγιο, οι δείκτες του οποίου φαίνεται πως περιστρέφονται γύρω από τον ζωδιακό κύκλο αποκαλύπτοντας τις κινήσεις τόσο της Σελήνης όσο και των πλανητών. Όπως αποκαλύπτεται επίσης, οι κινήσεις των πλανητών είναι άμεσα συνδεδεμένες με συγκεκριμένους τόπους παρατήρησης, κάτι που δείχνει ότι ο δημιουργός του Μηχανισμού των Αντικυθήρων είχε προβλέψει το μηχάνημα αυτό να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε περισσότερες από μία τοποθεσίες, αφού πάνω του έχουν ανακαλυφθεί χαραγμένες οι λέξεις Δωδώνη και Αλεξάνδρεια. Επίσης συνδέονται με αθλητικά γεγονότα που πραγματοποιούνταν ανά τετραετία, όπως οι Ολυμπιακοί Αγώνες και τα Ίσθμια.

 

Όλοι οι ομιλητές που παρέθεσαν τις απόψεις τους κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης συμφώνησαν ότι το ναυάγιο όπου ανακαλύφθηκε ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων αποτελεί το σημαντικότερο ναυάγιο όλων των εποχών.

 

Επιθυμία όλων είναι να γίνουν περαιτέρω ανασκαφές με την ελπίδα να ανακαλυφθούν περισσότερα θραύσματα αυτού του αινιγματικού αλλά ταυτόχρονα συναρπαστικού μηχανισμού ώστε οι επιστημονική κοινότητα να καταφέρει εντέλει να λύσει όλους του γρίφους που κρύβονται στα γρανάζια του Μηχανισμού των Αντικυθήρων.

http://www.perfectreader.net

http://perierga.gr