Στέλλα Γιαννακοπούλου : Φυσικό κάλλος και Ορθοδοξία στην ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη

Το πάντρεμα του φυσικού κάλλους με τα ιερά σύμβολα της Ορθοδοξίας στην ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη

Από την εικαστικό και φιλόλογο Στέλλα Γιαννακοπούλου

 

Η κυρία Στέλλα Γιαννακοπούλου, εικαστικός  και φιλόλογος, δημιουργεί έργα της με εικαστική προσέγγιση στίχων του Οδυσσέα Ελύτη, κυρίως από το «Άξιον Εστί».

Παραθέτουμε στη συνέχεια  μελέτη της με θέμα  «Το πάντρεμα του φυσικού κάλλους με τα ιερά σύμβολα της Ορθοδοξίας στην ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη» που είχε την ευγενή καλοσύνη να στείλει στο ιστολόγιό μας.

Η κ. Στέλλα Γιαννακοπούλου επισκέπτεται τη Σίκινο από το 1982, έχει διδάξει στο τοπικό Γυμνάσιο με Λυκ.  Τάξεις για τρεις σχολικές  χρονιές και, εκτός από το δικό της εσωτερικό κόσμο και το κυκλαδίτικο τοπίο, εμπνέεται συχνά από ποιητικά έργα, μεταξύ άλλων και του Ελύτη.

Γράφει, λοιπόν στην εξαίσια για την πρωτοτυπία της δουλειά της, που έστειλε στο MERABELLO LIBRO D' ORO:

«Μια και φέτος έγιναν τα Θυρανοίξια της Παναγίας Παντοχαράς στη Σίκινο, σε εκπλήρωση της  επιθυμίας του ποιητή, ας αρχίσουμε με τους στίχους :

Άξιον εστί, Α. Η ΓΕΝΕΣΙΣ

 

Ίπποι πέτρινοι με τη χαίτη ορθή

Και γαλήνιοι αμφορείς

Και λοξές δελφινιών ράχες   

Η Ίος η Σίκινος η Σέριφος η Μήλος                                                                 

Το όνομα Μυρτώ απαντά συχνά στο «Άξιον εστί». Ο επόμενος πίνακας αφορά τους στίχους:

Άξιον εστί  στο πέτρινο πεζούλι

Αντικρύ του πελάγους

Η Μυρτώ να στέκει

Σαν ωραίο οκτώ ή σαν κανάτι

Με την ψάθα του ήλιου στο ένα χέρι

Και, βέβαια, όλα μαζί τα νησιά, όπως τα αγάπησε ο ποιητής

  Άξιον Εστί, Γ. ΤΟ ΔΟΞΑΣΤΙΚΟΝ

Τα νησιά με το μίνιο και με το φούμο

τα νησιά με το σπόνδυλο κάποιανου Δία

τα νησιά με τους έρημους ταρσανάδες

τα νησιά με τα πόσιμα γαλάζια ηφαίστεια                                       

    

Εφέτος, στις 6 Αυγούστου 2011 έγιναν τα Θυρανοίξια της Παναγίας Παντοχαράς στη Σίκινο.  Ενός κυκλαδίτικου ξωκλησιού, που θέλησε ο ποιητής Οδυσσέας Ελύτης να χτιστεί εκεί, στο βόρειο μέρος, να βλέπει το πέλαγος. Δεν είναι τυχαίο που διάλεξε τη Σίκινο με την αμόλυντη αιγαιοπελαγίτικη ομορφιά της, για να κατοικήσει επάνω της η Παναγιά της καρδιάς του, η Πάντων Χαρά.

 Έτσι και στην ποίησή του, συντελείται το «πάντρεμα» του κάλλους του φυσικού με τα σύμβαλα της Ορθοδοξίας.

Με την έννοια φυσικό κάλλος  δεν αναφέρομαι μόνο στην ομορφιά της φύσης περιγραφικά, π.χ. ένα ωραίο τοπίο, μια ωραία γυναίκα, όπως άλλωστε και ο ίδιος ο ποιητής δεν την αντιλαμβάνεται έτσι, αλλά ως ομορφιά  που βιώνεται, όπως το πρώτο ρίγος  των ερώτων του , ή ως την ομορφιά της φύσης που «δένει» αναπόσπαστα με τα έργα του  ανθρώπου.

Το φυσικό κάλλος της χώρας μας διαπερνά ως ποιητικό ρίγος την ψυχή και το σώμα του ποιητή. Η ιερή συγκίνηση που πηγάζει απ’ αυτό συζεύγνυται με στοιχεία, τόσο του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, όσο και της ορθόδοξης παράδοσης και λατρείας.

Στο «Άξιον εστί» υψώνονται ναοί στο σχήμα τ’ ουρανού. Στη διαλογική αυτή σύζευξη το απέραντο του φυσικού στοιχείου παίρνει  μορφή  στα ξωκλήσια του Αρχιπελάγους, αφού πρώτα έχει εμπνεύσει την αρχιτεκτονική τους!

Τώρα στο μακρινό νησί κανένα σπίτι δεν υπήρχε πια

μόνο αν φυσούσε από νοτιά, στη θέση του

έβλεπες ένα Μοναστήρι που ψηλά το συνέχιζαν

τα σύννεφα…                                                              ΤΟ ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ ΚΑΙ Η ΔΕΚΑΤΗ ΤΕΤΑΡΤΗ ΟΜΟΡΦΙΑ

  

Μα, όχι μόνο ο ουρανός, αλλά και ο ήλιος, η θάλασσα, ο αέρας ενορχηστρώνονται στον ποιητικό του κόσμο μαζί με τον ιερό οίστρο του έρωτα σε μια συμφωνία ορθόδοξης υμνολογίας.

Οι σημάντορες άνεμοι που ιερουργούνε

που σηκώνουν το πέλαγος σα Θεοτόκο…                   ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ, Γ. ΤΟ ΔΟΞΑΣΤΙΚΟΝ

          

Έργο της Στέλλας Γιαννακοπούλου

Ειδικά το «Άξιον Εστί» διαπνέεται από τα σύμβολα της ορθόδοξης πίστης και λατρείας κι έχει βιβλική διάρθρωση και ορολογία: Η ΓΕΝΕΣΙΣ, «Τότε είπε κι εγεννήθηκεν η θάλασσα…»,  ΤΑ ΠΑΘΗ,  με τα μέρη που περιλαμβάνουν: Η Μεγάλη Έξοδος, Της Δικαιοσύνης Ήλιε Νοητέ, που είναι ο Χριστός, Το Προφητικόν που είναι ένας διάλογος του ποιητή με τον Άγγελο ανάλογος με αυτόν του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου στην Αποκάλυψη (εξόριστε ποιητή, στον αιώνα σου, λέγε, τι βλέπεις;)  Σε χώρα μακρινή,  που θυμίζει τους Μακαρισμούς της Καινής Διαθήκης:

Μακάριοι, λέγω, οι δυνατοί

Που αποκρυπτογραφούνε το Άσπιλο.

….

Ιδού ας ακολουθήσουνε τα βήματά μου!

…και την Είσοδο στα Ιεροσόλυμα και τη σταυρική πορεία του Χριστού σ’ ένα σουρρεαλιστικό δέσιμο με τα στοιχεία της φύσης.

Σε χώρα μακρινή και αναμάρτητη τώρα πορεύομαι.

. . . . . . .

Μεγάλα μυστήρια βλέπω και παράδοξα:

. . . . . . .

Τρίαινα με δελφίνι το σημάδι του Σταυρού.

Πόλη λευκή το ανόσιο συρματόπλεγμα.

Όθε με δόξα θα περάσω.

Τα λόγια που με πρόδωσαν και τα ραπίσματα έχοντας

γίνει μυρτιές και φοινικόκλαρα:

Ωσαννά σημαίνοντας ο ερχόμενος!

Ηδονή καρπού βλέπω τη στέρηση.

Ελαιώνες λοξούς με γαλάζιο ανάμεσα στα δάχτυλα

τους χρόνους της οργής πίσω απ’ τα σίδερα.

Και γιαλόν απέραντο, από μαγγανεία ωραίων ματιών βρεμένο,

τον βυθό της Μαρίνας.

Όπου αγνός θα περπατήσω.

Τα δάκρυα που με πρόδωσαν και οι ταπεινώσεις έχοντας

γίνει πνοές και ανέσπερα πουλιά:

Ωσαννά σημαίνοντας ο ερχόμενος!

Σε χώρα μακρινή και αναμάρτητη τώρα πορεύομαι.

ΤΟ ΔΟΞΑΣΤΙΚΟΝ,  που γέμει από τα «Χαίρε» του ποιητή προς τη θηλυκή οντότητα, όπως στους Χαιρετισμούς της Θεοτόκου, το νυν και το αιέν και το άξιον εστί που επαναλαμβάνονται,  λέξεις της Θείας Λειτουργίας,  επωδός ενός θριαμβικού ύμνου στο κάλλος  που  απαυγάζει   ΑΥΤΟΣ ο κόσμος ο μικρός ο μέγας!  

 

Εύλογα λοιπόν ο Μίκης Θεοδωράκης  συνέθεσε τη μουσική για το Άξιον Εστί πάνω στα μέτρα και τους ήχους της βυζαντινής εκκλησιαστικής υμνογραφίας, σ’ ένα αριστουργηματικό δέσιμο των δύο τεχνών.

Στο έργο του Οδυσσέα Ελύτη εξέχουσα θέση κατέχει η Παναγία. Τη συναντάμε ως Μακρινή Μητέρα, το Ρόδο το αμάραντο των Χαιρετισμών («Ρόδον το αμάραντον, χαίρε, η μόνη βλαστήσασα») στο Άξιον Εστί, ως πνεύμα και πνοή στον « Άνεμο της Παναγίας» (Προσανατολισμοί), να μοιάζει του πελάγου στο «Ναυτάκι του Περιβολιού» (Ήλιος ο πρώτος), σε ονόματα καραβιών, όπως το συνηθίζει ο λαός μας…

Η Παναγία ενωμένη με το φυσικό στοιχείο. Η Παναγία ειδωμένη μέσα από το κάλλος της φύσης ως θάλασσα, ως άνεμος, ως γυναίκα… Ο άνεμος της Παναγίας που φυσάει ευεργετικά στους «Προσανατολισμούς», στο ομώνυμο ποίημα…

Και δίχως ήμαρτον κανέν’ από την αμαρτία χαράχτηκε

Στα πρώτα σπλάχνα του ο καιρός. Μπορείς να δεις ακόμη

Πριν απ’ την αρχική φωτιά την ομορφιά της άμμου

Όπου έπαιζες τον όρκο σου κι όπου είχες την ευχή

Εκατόφυλλη, ανοιχτή στον άνεμο της Παναγίας!

Η Παναγία, που όλο στοργή λικνίζει το πέλαγο με τα νησιά του στην ποδιά της στα Ρω του Έρωτα («Τα τζιτζίκια»):

Η Παναγιά το πέλαγο

Κρατούσε στην ποδιά της

Τη Σίκινο την Αμοργό

Και τ’ άλλα τα παιδιά της

 Κι η Παναγία χαίρεται η Παναγία χαμογελά

Το πέλαγο έτσι που κυλάει βαθιά πόσο της μοιάζει!

                                                                                              ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ, Ναυτάκι του Περιβολιού

Η Παναγία στη χαρά, η Παναγιά στη λύπη συμπορεύεται με τον ποιητή σε στεριά και θάλασσα…

Κι η μυστική στιγμή του δείπνου των ψαράδων

Με το καΐκι και με τα πανιά της Παναγίας

                            Έφυγαν…                                                                           

                                                                                                                              ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ, ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ

Συχνά, στην Κοίμηση του Δειλινού, η ψυχή της έπαιρνε…. μιαν αλαφράδα…

                                                                                                  ΕΞΗ ΚΑΙ ΜΙΑ ΤΥΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ, Ο ΑΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΩΡΑΙΑ

  

Μα, καθώς κατακρημνίζεται ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος μαζί με τους αιώνες της δόξας του Βυζαντίου στο θάνατο, η Υπέρμαχος Στρατηγός στέκεται ακόμα σαν ακρόπρωρο εκεί, ατενίζοντας το χαλασμό με τ’ αυστηρό της βλέμμα, σ’ ένα ποίημα γεμάτο σύμβολα της Ορθοδοξίας:

Κι οι μικροί δροσεροί τρούλοι … έφταναν

Κάθε φορά και πιο ψηλά στ’ ασήμια

Που τα ψιλοδούλευε ο αγέρας γι’ άλλων καιρών

Πιο μακρινών το εικόνισμα

. . . . . .

Ενώ κάτω απ’ τα πόδια του άκουγε στη μεγάλη

Καταβόθρα να καταποντίζονται πλώρες μαύρων καραβιών

Τ’ αρχαία και καπνισμένα ξύλα όθε με

Στυλωμένο μάτι ορθές ακόμη Θεομήτορες επιτιμούσανε

 («Θάνατος και Ανάστασις του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου» από «ΤΑ ΕΤΕΡΟΘΑΛΗ»).

 

 Η Παναγία, η γυναίκα, η θάλασσα, ο ήλιος οι άγγελοι αγγίζουν, αγκαλιάζουν, σαγηνεύουν, κυβερνούν τη φύση, συνοδεύουν την ψυχή στη  ζωή και στο θάνατο.

Έλα Κυρά και Παναγιά

με τ’ αναμμένα σου κεριά

δώσε το φως το δυνατό

στον Ήλιο και στο Θάνατο                           ΤΑ ΡΩ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ,, Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΩΝ ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΩΝ

 

 Στον Ελύτη τα καθιερωμένα αντιστρέφονται.  

Χρόνους πολλούς μετά την Αμαρτία που την είπανε Αρετή μέσα στις εκκλησίες και την ευλόγησαν…   

Ο Μεσσίας είναι Ο νικήσαντας τον Άδη

                            και τον Έρωτα σώσαντας                                    ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ, ΠΡΟΦΗΤΙΚΟΝ

Ο άνθρωπος συναντάται με το Θείον μέσα στην Κτίση, κανένας πια δυϊσμός δε χωρίζει βασανιστικά τη σάρκα από το πνεύμα. Αντίθετα! Η αγιοσύνη στον Ελύτη μετριέται με το πόσο δοθήκαμε στις δυνάμεις της Φύσης που ενεργούν μέσα μας και  πόσο αγαπήσαμε το εξωτερικό της κάλλος. Κι η ίδια η Παναγία με τα πολλά  της προσωνύμια που τη φωνάζει ο ποιητής στο «ΜΙΚΡΟ ΝΑΥΤΙΛΟ»  Έι, Παναγιά του Νίκους, είναι εκείνη, που ενώνει το Θείον με τις δυνάμεις της Φύσης, του Έρωτα, της Ζωής.   

                    Στηθήτω μία Παρθένος κατάστικτη φιλιών η αμώμητος.

                                                                                                                       Ο ΜΙΚΡΟΣ ΝΑΥΤΙΛΟΣ, ΚΑΙ ΜΕ ΦΩΣ ΚΑΙ ΜΕ ΘΑΝΑΤΟΝ 12

Οι Άγγελοι. Είναι παντού. Μ’ αυτούς  προλογίζει ο ποιητής  «Τα ρω του έρωτα»: Οι άγγελοι τραγουδάνε… Γι’ αυτό έγραψε κι ο ίδιος τραγούδια σ’ αυτήν την ποιητική συλλογή, για να δώσει χαρά στον κόσμο.

Άγγελοι! Το πέρασμά τους, το άγγιγμά τους καθαγιάζει, ανοίγει

τα μάτια της ψυχής στην ομορφιά. Αγαπημένο μοτίβο στις συνεικόνες  ̽του.

Τόξα, καμάρες, όπου εστάθηκα κι ανοιχτές βρύσες

Πού ν΄ άγγιξε άγγελος; Τι να ΄μεινε;                          ΤΑ ΕΛΕΓΕΙΑ ΤΗΣ ΟΞΩΠΕΤΡΑΣ, ΤΟ ΕΙΚΟΝΙΣΜΑ

Ο Αρχάγγελος με το σπαθί εμφανίζεται, μα δεν  είναι απειλητικός, πιο πολύ αγιογραφικός είναι, θα έλεγα...

 Στους ουρανούς ψηλά προβαίνει

Ο Ταξιάρχης και πηγαίνει

Πόχει το σύννεφο σπαθί

Στράφτει και πάει και δε μιλεί                                               ΤΑ ΡΩ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ, ΤΟΥ ΠΙΚΡΑΜΕΝΟΥ

Στην κορυφή του λόφου ο Άγιος Συμεών

Λίγο πιο πάνω οι βάρκες των νεφών

Και ακόμη πιο ψηλά ο Αρχάγγελος με το βαθύ του

Βλέμμα όλο συχώρεση                             ΤΑ ΕΛΕΓΕΙΑ ΤΗΣ ΟΞΩΠΕΤΡΑΣ, ΤΑ ΕΙΣΟΔΕΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΘΑΝΑΤΙΣΜΕΝΟΥ    

Οι άγγελοι περνούν από τις στιγμές μας ως εικόνα και ήχος…

…και την αντήχηση όπου

σου φέρνουν οι άγγελοι μες στο πανέρι                                ΜΑΡΙΑ ΝΕΦΕΛΗ, Η ΙΣΟΒΙΑ ΣΤΙΓΜΗ

Κάτι κάτι δαιμονικό μα που να πιάνεται

σαν σε δίχτυ στο σχήμα του Αρχαγγέλου           ΤΟ ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ ΚΑΙ Η ΔΕΚΑΤΗ ΤΕΤΑΡΤΗ ΟΜΟΡΦΙΑ

…και ως αίσθηση γλυκασμού…

Ωραίε μου Αρχάγγελε, γειά σου,με τις ηδονές καθώς φρούτα

                                         στο πανέρι!                                                    Ο ΜΙΚΡΟΣ ΝΑΥΤΙΛΟΣ,

                                                                                                                                                                        ΚΑΙ ΜΕ ΦΩΣ ΚΑΙ ΜΕ ΘΑΝΑΤΟΝ ΧΙΧ                       

   Η ηδονή, όχι μόνο δεν είναι αμαρτία, αλλά προσφέρεται από τους αγγέλους στον άνθρωπο, για να προσεγγίσει μέσω αυτών το Θεό.

Γιατί κι ο Έρως μια θαυματουργία είναι                       ΕΚ ΤΟΥ ΠΛΗΣΙΟΝ, ΜΙΚΡΟ ΠΑΙΓΝΙΟ ΓΙΑ ΜΕΓΑΛΟΥΣ

Άγγελοι:  Οι μεσάζοντες μεταξύ Θεού και ανθρώπου – ό τι και οι Μούσες στην αρχαία ελληνική αντίληψη.  Στο ποίημα Πάτμος, από τη ΜΑΡΙΑ ΝΕΦΕΛΗ, βρίσκουμε διάλογο του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου με τον Άγγελο που του υπαγορεύει την Αποκάλυψη, όπως τον φαντάζεται ο ποιητής- κάτι ανάλογο με το «Προφητικόν» στο Άξιον Εστί.

Και, πώς να λησμονήσεις 

τη βρύση με τα περιστέρια
των Αρχαγγέλων το σπαθί

το περιβόλι με τ’ αστέρια                                                                                                             
και το πηγάδι το βαθύ    ΤΑ ΡΩ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ, ΜΙΚΡΕΣ ΚΥΚΛΑΔΕΣ, Μαρίνα                                                     

                                                                                                                                                                          

Μπαινοβγαίνοντας στις εκκλησιές του Ελύτη, ανάμεσα απ’ τα τόξα και τις καμάρες, βρίσκοντας κρήνες δροσερές και σπίτια νησιώτικα κατοικημένα ή ακατοίκητα, παντού ο ασβέστης αντανακλά το άπλετο του Ήλιου Φως.

Κι εκεί, ανάμεσα στον ασβέστη των τοίχων του ξωκλησιού, να ‘σου και προβάλλει η παλιά, ξυσμένη αγιογραφία…, ας είναι και μόνο στον τίτλο ενός ποιήματος: Ψαλμός και ψηφιδωτό για μιαν άνοιξη  (ΤΑ ΕΤΕΡΟΘΑΛΗ)

….ένδυμα καμωμένο από φωτιά ψυχρή                                                         

Πράσινα του χαλκού και βυσσινιά βαθιά της Παναγίας

                                                                                                 ΤΑ ΕΛΕΓΕΙΑ ΤΗΣ ΟΞΩΠΕΤΡΑΣ, ΤΟ ΕΙΚΟΝΙΣΜΑ

  

Σιγά-σιγά μες στον ασβέστη χωνεύεται η Μεγάλη Τρίτη….

Ακούγεται μονάχα η ρόδα του ήλιου όπως το «σώσον»

Απ’ τα Μοναστήρια….                                                            ΜΑΡΙΑ ΝΕΦΕΛΗ, ΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ

Ο ήλιος,  κυρίαρχη μορφή στην ελύτεια ποίηση, δένει επίσης με τα σύμβολα της ορθόδοξης λατρείας. Ο ήλιος ο Πρώτος , ο Ηλιάτορας –που ηχεί σαν Παντοκράτορας- κυβερνάει τον κόσμο με το φως, αγκαλιάζει όλη τη γη και τα νησιά του Αιγαίου – 

«Σ΄ όλους τους τόπους κι αν γυρνώ

                                     μόνον ετούτον αγαπώ» -,                             

                                                                                                                       Ο ΗΛΙΟΣ Ο ΗΛΙΑΤΟΡΑΣ, Ο ΗΛΙΟΣ

ανεβαίνει στο καμπαναριό και χτυπάει ο ίδιος τις καμπάνες…

Χέρι με χέρι παν οι ερωτευμένοι

Όταν χτυπάνε οι καμπάνες του ήλιου                                                     ΗΛΙΟΣ Ο ΠΡΩΤΟΣ

Ο ήλιος σημαίνει. Μας καλεί να ενωθούμε με την ψυχή του ποιητή, με τον κόσμο ολάκερο· να τραγουδήσουμε, να χορέψουμε, ν’ αγαπήσουμε με τον τρόπο εκείνου: ακίνδυνου, ανεμπόδιστου, ελπιδοφόρου                                      ΤΑ ΕΛΕΓΕΙΑ ΤΗΣ ΟΞΩΠΕΤΡΑΣ

    

Ο ασβέστης των Κυκλάδων παντού. Πηγή φωτός κι αυτός, συμπληρώνει το έργο του ήλιου.

Οι ζωγραφιές του ανάστα ο Θεός

Στον τοίχο που έξυσαν τα πεύκα με τα δάχτυλά τους

Ο ασβέστης που βαστάει στη ράχη του τα μεσημέρια                             ΗΛΙΟΣ Ο ΠΡΩΤΟΣ, ΧΙΙΙ                                                                                                                                  

 Διαβάζοντας τα ποιήματα του Οδυσσέα Ελύτη ζούμε μαζί του σ’ ένα πανηγύρι των αισθήσεων. Εκεί, καθώς με τα δάχτυλά του ψαύει ο ποιητής τον Κόσμο, όλο και αναδύεται κάποιο κομμάτι του αρχαίου μας πολιτισμού, όλο και λαμπυρίζουν με εξαίσια ομορφιά μονόπετρα από τη Βίβλο και την Ορθοδοξία.                                                   

Μέσα στ’ αμίλητο νερό της κολυμπήθρας του ήλιου                   ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ           

Και παντού στις βρύσες και στα δεντρολίβανα

Εκμυστηρευμένο ένα Πάτερ ημών

Που ανέβαινε πριχού σπάσει σε δρόσο                                             ΤΟ ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ

                                                                                                             

Στο τέμπλο του νερού

Άγιος άγιος φωνάζοντας                                                       ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ

Ακόμα και στο εναγώνιο Μονόγραμμα, το ερωτικότερο ποίημά του...

…   Κι είναι ο χρόνος μια μεγάλη εκκλησία, μ’ ακούς

Όπου κάποτε οι φιγούρες

Των Αγίων

Βγάζουν δάκρυ αληθινό, μ’ ακούς

Οι καμπάνες ανοίγουν αψηλά, μ’ ακούς

Ένα πέρασμα βαθύ να περάσω

Περιμένουν οι άγγελοι με κεριά και νεκρώσιμους ψαλμούς

Πουθενά δεν πάω, μ’ ακούς

Ή κανείς ή κι οι δύο μαζί, μ’ακούς                                         ΤΟ ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ  ΙΙΙ

Κι ο ποιητής είναι ο Ιησούς του ήλιου. Ο μετά κάθε Σάββατο ανατέλλοντας.

Αυτός. Ο Είναι, ο Ήταν και ο Ερχόμενος.                             ΤΑ ΕΛΕΓΕΙΑ ΤΗΣ ΟΞΩΠΕΤΡΑΣ

 Δίνει το μήνυμά του στους καιρούς, προφητεύει το Κακό και δείχνει στην ελληνική μας, την καλή γενιά,  σαν αγαθός ιερέας στο ποίμνιό του, πού θα βρει το βάλσαμο. Ο λόγος του Οδυσσέα Ελύτη στις μέρες που διανύουμε γίνεται επίκαιρος παρά ποτέ.

Λοιπόν;  Ήταν αλήθεια ο θάνατος;

. . . Ήταν αλήθεια

το άδικο; Η μανία των εθνών; Και ο μόχθος νύχτα-μέρα;           ΜΑΡΙΑ ΝΕΦΕΛΗ, Ο ΧΑΡΤΑΕΤΟΣ

Μα… όπου και να σας βρίσκει το Κακό, αδελφοί

Μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό

Και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη,  τον Κοσμοκαλόγερο της πεζογραφίας μας ,εκεί που άφθονα χαρίζονται τα νάματα Ορθοδοξίας κι Ελλάδας.  ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ, ΤΑ ΠΑΘΗ

Κολυμπώντας μέσα στ’ Αρχιπελάγη της ελύτειας ποίησης βρισκόμαστε μέσα στη Θεία Λειτουργία των Δυνάμεων του ποιητικού του Κόσμου με ψάλτες όλα τα στοιχεία της φύσης κι όλα τα ζωντανά της πλάσματα, στην Ελλάδα, όπου ο Ήλιος, το Φως και ο Έρωτας ερμηνεύουν το θείον και θριαμβεύουν πάνω στο εφήμερο, τη θλίψη και το θάνατο. Έτσι συντελείται του ποιητή η Ανάσταση. Ανάσταση ελληνική! Που μυρίζει κνίσα και πασχαλιά! Όπως στο ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ, ΤΑ ΠΑΘΗ Β.΄:

      

Τη γλώσσα μού έδωσαν ελληνική

 το σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου

. . . . . . .

      Εκεί δάφνες και βάγια

θυμιατό και λιβάνισμα

     τις πάλες ευλογώντας και τα καριοφίλι

Στο χώμα το στρωμένο με τ΄ αμπελομάντιλα

      κνίσες, τσουγκρίσματα

. . . . . . . . . .   

Αγάπες μυστικές με τα πρώτα λόγια του Ύμνου       ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ, ΤΑ ΠΑΘΗ Β.’

Και…

Πίνοντας ήλιο κορινθιακό

Διαβάζοντας τα μάρμαρα δρασκελίζοντας αμπέλια θάλασσες

Σημαδεύοντας με το καμάκι

Ένα τάμα ψάρι που γλιστρά

Βρήκα τα φύλλα που ο ψαλμός του ήλιου αποστηθίζει

Τη ζωντανή στεριά που ο πόθος χαίρεται

Ν’ ανοίγει

Πίνω νερό κόβω καρπό

Χώνω το χέρι μου στις φυλλωσιές του ανέμου

Οι λεμονιές αρδεύουνε τη γύρη της καλοκαιριάς

Τα πράσινα πουλιά σκίζουν τα όνειρά μου

Φεύγω με μια ματιά

Ματιά πλατειά όπου ο κόσμος ξαναγίνεται

Όμορφος από την αρχή στα μέτρα της καρδιάς.                   ΗΛΙΟΣ Ο ΠΡΩΤΟΣ, ΙV

Ναι. Κάτω απ’ τον απέραντο τρούλο τ’ ουρανού το φυσικό κάλλος και η Ορθοδοξία συνάδουν αρμονικά, καθώς ο ποιητής «κοσμογονεί». Αναπλάθει τον κόσμο στα μέτρα του ανθρώπου, το αρχαίον κάλλος αναμορφώνοντας.

       

14 Σεπτεμβρίου 2011                                                                                     Στέλλα Γιαννακοπούλου

                                                                                                                           Ατελιέ: Ερεχθείου 37

                                                                                                                                      Ακρόπολη

Πηγή:

http://librodoro.blogspot.com/2011/10/blog-post_5569.html

https://boraeinai.blogspot.com/2011/10/blog-post_4122.html