ΓΙΑ "ΤΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ"

«Παραμύθι χωρίς Ονομα», 
110 χρόνια έκλεισε το εθνικό παιδικό βιβλίο της Π.Σ. Δέλτα (1874-1941) 
με διαχρονικό μήνυμα και εικόνες επικαιρότητας!
 

Η Πηνελόπη Εμμανουήλ Μπενάκη το 1891, δεκαεφτά ετών. 
Πορτρέτο νεανικό από τις «Πρώτες Ενθυμήσεις» Π.Σ. Δέλτα, 
επιμέλεια Π. Α. Ζάννας, εκδοτική Ερμής, Αθήνα 1980.

Tης Eλενης Mπιστικα

«Οταν κατάλαβε ο γερο-βασιλιάς Συνετός πως μετρήθηκαν πια οι μέρες του, φώναξε το γιο του, το νέο Αστόχαστο, και του είπε: «Φθάνουν, γιε μου, τα παιχνίδια και οι διασκεδάσεις. Ηλθε η ώρα να παντρευθείς και να πάρεις στα χέρια σου την κυβέρνηση του κράτους. Εγώ έφαγα το ψωμί μου. Εσύ κοίταξε να κυβερνήσεις σαν καλός βασιλιάς». Κι έστειλε τον αρχικαγκελάριό του στο γειτονικό βασίλειο να ζητήσει την όμορφη βασιλοπούλα Παλάβω, για τον Αστόχαστο, το γιο του Συνετού Α΄, βασιλιά των Μοιρολάτρων. Ολα φαίνονται ρόδινα και ζηλευτά για το νέο ζευγάρι... Παντού χαρά και καλοπέραση. Τα φλουριά ξεχειλούσαν από τα σεντούκια του γερο-Συνετού, κάστρα γερά και γεμάτα στρατιώτες τειχογύριζαν το βασίλειο... Απέραντα χωράφια σπαρμένα, χώρες και χωριά με παστρικά όμορφα σπιτάκια, βουνά δασωμένα και λιβάδια καταπράσινα. Σα μερμήγκια δούλευαν οι χωρικοί τη γη, άρμεγαν τις αγελάδες, κούρευαν τα πρόβατα και μετέφερναν γεννήματα και καρπούς στη χώρα όπου τα πουλούσαν... Πέρασαν χρόνια πολλά. Ο καιρός που άσπρισε και μάδησε τα μαλλιά του Αστόχαστου και μάρανε την ομορφιά της Παλάβως, άλλαξε και τη ζωή ολόκληρου του βασιλείου των Μοιρολάτρων. Παντού ερημιά. Και σφυρίζοντας ανάμεσα στις πέτρες και τους βράχους, ο άνεμος μοιρολογούσε το ρήμαγμα του τόπου»...

Είναι η αρχή του «εθνικού παιδικού βιβλίου» της Πηνελόπης Σ. Δέλτα «Παραμύθι χωρίς Ονομα», που πρωτοτυπώθηκε στο Τυπογραφείο Γ.Σ. Βελώνη, Λονδίνο 1910. Μετά την εκτύπωση του βιβλίου έγινε σκέψη να ανασταλεί η κυκλοφορία του για να μην παρεξηγηθεί η αλληγορία του μύθου. Τελικά το βιβλίο κυκλοφόρησε λίγο πριν από το τέλος του 1910. Στο εσώφυλλο η Π.Σ. Δέλτα έχει ευχαριστήριο σημείωμα στον Μανόλη Τριανταφυλλίδη «που με ακούραστη υπομονή διόρθωνε τα τυπογραφικά δοκίμια, ωμάλυνε τη γραμματική και κανόνισε την ορθογραφία».

Η «Ακρόπολις» του Γαβριηλίδη έσπευσε να σημειώσει (16-12-1910). .. «Ο βασιλεύς Αστόχαστος συμβολίζει άραγε τον Βασιλέα Γεώργιο; Δεν πιστεύομεν διότι προ παντός ο βασιλεύς μας -δόξα σοι ο Θεός!- δεν πεινά. Οπωσδήποτε το βασίλειο του παραμυθιού συμβολίζει την Ελλάδα. Και το βασιλόπουλο είναι η Επανάσταση!»

Αυτά είδε η «Ακρόπολις» του 1910, άλλα, παρόμοια, βλέπουμε εμείς, και στα χρόνια που κύλησαν -101 χρόνια!- όλοι οι Ελληνες, παιδιά, μαθητές, δάσκαλοι, σοφοί, πολιτικοί που έσκυψαν πάνω από τις σελίδες του είδαν τις εικόνες και τα πρόσωπα που ταίριαζαν στην εποχή τους. Ετσι εξηγείται η διαχρονική επιτυχία του βιβλίου της Π.Σ. Δέλτα που καθρεφτίζει την κακοδαιμονία που μαστίζει τη χώρα Ελλάδα, τη διακυβέρνησή της, τον τρόπο ζωής και εργασίας των Ελλήνων, τη μεσολάβηση παραγόντων όπως η Ειρηνούλα, η Γνώση, η Φρόνηση, ο Πανουργάκος, ο Κατεργαρίσκος, ο γερο-Κακομοιρίδης και όλοι όσοι εμπλέκονται στην πλοκή. Μέσα στα 100 χρόνια το βιβλίο παραμένει πρώτο ανάγνωσμα για παιδιά και μεγάλους, κι αν δεν είναι «εθνικό», είναι σύντροφος καλός και τροφός της σκέψης, της σύγκρισης...

Η Πηνελόπη, τρίτο παιδί του Εμμανουήλ Μπενάκη και της Βιργινίας Χωρέμη, γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια στις 12-24 Απριλίου 1874, όπου και μεγάλωσε. Το 1895 παντρεύτηκε με τον Στέφανο Δέλτα και απέκτησαν τρεις κόρες. Την ημέρα των γενεθλίων της, που μπήκαν οι Γερμανοί στην Αθήνα, πήρε δηλητήριο. Πέθανε στις 2 Μαΐου 1941.

Φόβοι και αμφιβολίες της Π.Σ. Δέλτα

 

Για το βιβλίο αυτό, ειδικά, η Πηνελόπη Σ. Δέλτα είχε ζητήσει τη γνώμη του Αλέξανδρου Δελμούζου, πρωτοπόρου του δημοτικισμού, παιδαγωγού και διευθυντού του Μαρασλείου Διδασκαλείου.

«Φραγκφούρτη 9/22-10-1910

“Φίλε κύριε Δελμούζο” – γράφει η Π.Σ. Δέλτα, σε συνέχεια γράμματός της του Ιουλίου, όπου “σας έλεγα για ένα παραμύθι για παιδιά, που δε μου φαίνουνταν κατάλληλο και ήθελα τη γνώμη σας. Σας στέλνω σήμερα έναν τόμο του καινούργιου βιβλίου που τυπώθηκε τελευταίως “Παραμύθι χωρίς Ονομα”. Δε σας στέλνω περισσότερα, γιατί δεν το εκδίδω. Σαν το διαβάσετε θα καταλάβετε, ίσως, γιατί κάθονται στην αποθήκη οι χίλιοι τόμοι αντί να πουληθούν: μου λένε πως θα παρεξηγηθώ, πως θα το πάρει ο κόσμος για αντιβασιλικό, πράμα που δεν σκέφθηκα σαν το έγραψα. Και τώρα δεν είναι οι περιστάσεις για αντιβασιλικά βιβλία. Παρακαλώ να μην το δώσετε σε άλλον να το διαβάσει, ίσως το βγάλω αργότερα, όταν ησυχάσουν τα εσωτερικά μας (και τα πνεύματα). Τη δική σας γνώμη όμως θα την ήθελα. Μη ξεχνάτε πως δεν θέλω κοπλιμέντα. Σα γυναίκα που είμαι δεν ακούω παρά εγκώμια. Από σας θέλω την αλήθεια. Μη φοβηθείτε να μου πείτε πως δεν αξίζει τίποτα».

Και η απάντηση του Αλ. Δελμούζου, Βόλος 14-12-1910.

«Κρίνοντας το έργο σας από την εκπαιδευτική και καλλιτεχνική του άποψη δεν βρίσκω τίποτα που θα ’θελα να ήταν διαφορετικό. Η γνώμη μου μπορεί να συγκεντρωθεί στην ίδια φράση “το δεύτερο εθνικό βιβλίο για μικρούς και μεγάλους” (σ.Συν. το πρώτο εθνικό βιβλίο είναι το προηγηθέν «Για την Πατρίδα», 1909). Εθνικό γιατί με χτυπητά χρώματα μας ζωγραφίζει την Ελλάδα κατρακυλισμένη στο βυθό της διαφθοράς, έτσι που πονείς. Κι ακόμα, γιατί στην ανάσταση των Μοιρολάτρων βλέπει καθένας να ανασταίνεται και παίρνει σάρκα το όνειρο της Ελληνικής Ψυχής»... Και παρακάτω γράφει ο Αλ. Δελμούζος: «Παραμύθι χωρίς Ονομα – τίτλος πολύ επιτυχημένος. Γιατί αν και το θέμα του είναι παρμένο από τη ζωή μας και για τη ζωή μας, μόλα ταύτα έχει τόση γενικότητα ώστε κάθε πεσμένος λαός θα το πάρει για δικό του...»

Στην κατάληξη του γράμματος ο Αλ. Δελμούζος παρατηρεί: «Τώρα, αν επιτρέπουν οι σημερινές περιστάσεις να κυκλοφορήσει ή όχι, δεν το ξέρω. Υποθέτω πως αν βγει έξω, θα κατασχεθεί»!

Το «Παραμύθι» βγήκε, έχει κάνει αναρίθμητες εκδόσεις, με 2η έκδοση. Εινογράφηση Δ.Λ. Κωνσταντινίδη, Ι. Σιδέρης 1922. Στα χέρια μου έχω την 25η έκδοση, Βιβλιοπωλείον της «Εστίας», Ι.Δ. Κολλάρου και ΣΙΑς Α.Ε., με εξώφυλλο του ζωγράφου Ευάγγελου Σπυρίδωνος, εικόνες Μαρίας Παπαρρηγοπούλου, που τυπώθηκε το 1989 στο Λιθογραφείο γραφικές τέχνες «Corfu». Το πήρα από τη Βιβλιοθήκη του Αλέξη και της Μαρίνας, το ’χει διαβάσει και η εγγονή Ελένη. Τρεις γενιές έσκυψαν πάνω από τις σελίδες του, το αγάπησαν, το σεβάστηκαν, ιδίως γιατί αυτή η έκδοση, όπως απαιτούν τα δικαιώματα, φέρει την υπογραφή της Λένας Σαμαρά.

Ολες οι πληροφορίες είναι από το άλλο βιβλίο της Π.Σ. Δέλτα, που δεν πρέπει επίσης να λείπει από κανενός τη βιβλιοθήκη: «Αλληλογραφία» της Π.Σ. Δέλτα, 1906-1940, εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της «Εστίας» Ι.Δ. Κολλάρου και ΣΙΑς Α.Ε., με εξώφυλλο από τα γράμματα που έστειλε και έλαβε η Δέλτα με τον γραφικό χαρακτήρα των αλληλογράφων σε μακέτα Κώστα Λεγάκη και επιμέλεια Ξ. Λευκοπαρίδη. Δεύτερη έκδοση 1997.

ΥΓ.: Για «τη σημερινή μας εικόνα ζωής» πολλά έχει να μας πει η Π.Σ. Δέλτα.

THΛEΦOΣ

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_29/10/2011_460865
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_29/10/2011_460864