ΧΙΟΣ : Κάνοντας "σούμα" την παράδοση

Κάνοντας "σούμα" την παράδοση 

 

Μόνο στη Χίο δημιουργείται απόσταγμα από σύκα, η περίφημη σούμα. Η ανάμειξή της με διάφορα φρούτα προσδιορίζει την ονομασία της, αλλά και της χαρίζει τον μοναδικό αρωματικό της χαρακτήρα. Η απόσταξή της θεωρείται μέγιστο κοινωνικό γεγονός και μεγάλη χαρά, κάτι που οι Λευτέρης Μήτσος, Γιάννης Σαλαγάρας, Σαράντης Φλωράδης και Γιάννης Αργυρούδης βιώνουν εκ των ένδον.

Διαδικασία. 

Ο κ. Γιάννης Αργυρούδης στο αποστακτήριό του στα Μεστά, 

ενώ βγάζει την «μπουγέλα» από το καζάνι.

Το παραδοσιακό ποτό της Χίου, η σούμα, γίνεται με βάση τα αποξηραμένα σύκα. Μόνο εδώ και σε κανένα άλλο μέρος της Ελλάδας. Η απόσταξή της είναι μια γιορτή στην οποία όλοι είναι καλεσμένοι. Μια παράδοση αιώνων, ένα ανοιχτό κάλεσμα σε φίλους, επισκέπτες και ξένους που μπορούν να παρακολουθήσουν τη διαδικασία σε κάποιο από τα δεκάδες νεμπικαριά, ξετυλίγοντας το γαϊτανάκι της ίδιας της ζωής έτσι όπως την αντιλαμβάνονται ακόμα οι νησιώτες.

Kάθε χρόνο από τα τέλη Οκτωβρίου έως λίγο πριν τα Χριστούγεννα, οι Χιώτες κινούνται σε ρυθμούς σούμας, παρασέρνοντας στο διάβα τους ολοένα και περισσότερους θιασώτες του γλεντιού. Αυτήν την περίοδο -η ακριβής έναρξη της οποίας δημοσιεύεται στην εφημερίδα της Κυβερνήσεως- όσοι διαθέτουν αποστακτήρια παίρνουν το λεγόμενο "πιστοποιητικό αμπελοκτημοσύνης" από τον δήμο και στη συνέχεια την άδεια απόσταξης από το τελωνείο Χίου, για να πραγματοποιήσουν την ετήσια παραγωγή σούμας.

Οι ιδιοκτήτες των αποστακτήρων διακρίνονται σε δύο κατηγορίες. Σε αυτούς που διαθέτουν επαγγελματική άδεια και "κάνουν" σούμα για δύο μήνες και στους ερασιτέχνες όπου τους εκδίδεται μία άδεια για 48 ώρες. "Στον Αϊ-Γιώργη τον Συκούση, υπάρχουν εικοσιπέντε αποστακτήρια καταγεγραμμένα στο τελωνείο, εκ των οποίων τα τρία λειτουργούν επαγγελματικά", αναφέρει ο Λευτέρης Μητσός, 30 χρονών σήμερα, έχοντας όμως ήδη εμπειρία 15 χρόνων καθώς συνεχίζει την παράδοση από τον πατέρα του, Μιχάλη. "Το αποστακτήριο μας χρονολογείται από το 1947 και φέρνουν εδώ τα σύκα τους κυρίως από το χωριό αλλά και από άλλα μέρη της Χίου, καθώς έχουμε μια ιδιαίτερη φήμη για την καλή μας σούμα. Αλλωστε η περιοχή μας ήταν ανέκαθεν τόπος με πολλές συκιές, εξ ου και η ονομασία του χωριού, Αϊ-Γιώργης ο Συκούσης".

Η γεύση ενός νησιού

Παράδοση. 

Στον Αϊ-Γιώργη Συκούση, ο κ. Μητσός εναποθέτει τα βρασμένα πλέον σύκα στην αυλή.

Ας μάθουμε λοιπόν τα μυστικά της σούμας από τους ειδικούς. "Αφού μαζέψουμε τα σύκα τον Αύγουστο, τα αφήνουμε να ξεραθούν στον ήλιο περί τις 20 με 25 μέρες τον Σεπτέμβριο. Στα μέσα Οκτωβρίου μεταφέρονται προς τα αποστακτήρια. Εκεί τοποθετούνται σε βαρέλια με νερό και μικρή ποσότητα μαγιάς, όπου παραμένουν για δύο εβδομάδες ώστε να δημιουργηθούν οι μύκητες και να γίνει η ζύμωση. Ακολουθεί η διαδικασία της απόσταξης: βάζουμε τα σύκα σε χάλκινους άμβικες, καζάνια δηλαδή, τα οποία βράζουν τρεις έως τρεισήμισι ώρες. Εδώ πρέπει να πούμε ότι μαζί με τα σύκα βάζουμε και διάφορα αρωματικά φρούτα, όπως μήλα, πορτοκάλια μανταρίνια, κυδώνια καθώς επίσης και μικρή ποσότητα μαστίχας. Τα σουμάρουμε δηλαδή, τα κάνουμε όλα μαζί ένα μείγμα", συμπληρώνει ο κ. Μητσός.

Οσα περισσότερα αποστακτήρια επισκεφθεί κάποιος τόσο περισσότερα θα μάθει, αρκεί να δείξει μία μικρή εγκράτεια καθώς τα κεράσματα πληθαίνουν όσο περνάει η ώρα. Η μία καζανιά διαδέχεται την άλλη και ο κάθε παραγωγός θέλει να δοκιμάσουν οι παριστάμενοι την παραγωγή του. Ολα αυτά συμβαίνουν συνήθως υπό τη συνοδεία μουσικής που αποτελείται από κιθάρα, μπουζούκι και κλαρίνο ενώ πολλά γλέντια συμπεριλαμβάνουν από τουμπερλέκια έως ακορντεόν. Χοροί στήνονται στις αυλές που συχνά επεκτείνονται στους δρόμους ή στα χωράφια.

Αλκοόλ. 

Το γραδόμετρο μετά την απόσταξη της σούμας δείχνει συνήθως 21, έχοντας 50% - 55% αλκοόλη.

Στο παρακείμενο αποστακτήριο του παλαιότερου Γιάννη Σαλαγάρα, επιβραβεύθηκε η περιέργεια μας. "Να ξέρεις ότι το 90% των Χιωτών πίνουν τη σούμα με γλυκάνισο η οποία της δίνει μια πιο διακριτική γεύση. Αυτοί που τη φτιάχνουν χωρίς γλυκάνισο και την προτιμούν πιο δυνατή, είναι στη βορειόχωρα (βόρεια χωριά της Χίου). Για να γίνει η σούμα βάζουμε σύκα από διάφορα σόγια. Το κονταρούδι που είναι πιο αποδοτικό γιατί βγάζει πολύ χυμό, αλλά και όλα τα φαγώσιμα που λέμε, όπως το καρόσικο, το μαυρόσυκο, το μακροκράτουνο. Στα μεγάλα καζάνια που χωράνε 130 κιλά, τα 70 κιλά είναι σύκα και τα υπόλοιπα άλλων λογιών φρούτα που θα δώσουν και το άρωμα που προτιμάει ο καθένας. Η ποσότητα της σούμας που θα βγει μετά την απόσταξη είναι περίπου 20 κιλά. Σε κάθε σπίτι στη Χίο πρέπει να βρίσκεται. Να έχει εκεί πέρα ο νοικοκύρης, για να κερνάει".

Στα Μεστά -πρόκειται για το πιο καλοδιατηρημένο μεσαιωνικού τύπου μαστιχοχώρι της Χίου- παρευρεθήκαμε στα αποστακτήρια του Σαράντη Φλωράδη και του Γιάννη Αργυρούδη τα οποία χρονολογούνται από την τουρκοκρατία. Αμφότεροι δίνουν το στίγμα: " Είμαστε οι συνεχιστές μιας παράδοσης που βρήκαμε από τους παππούδες των παππούδων μας. Ολοι θα πρέπει να στηρίξουν αυτή την προσπάθεια έτσι ώστε να μη σβήσει η ιστορία μας. Η πολιτεία πρέπει να πρωτοστατήσει. Οσο για εμάς, κάθε φορά που βγάζουμε τη σούμα είναι μία γιορτή. Οσοι περάσουν από εδώ, θα πιουν και θα φάνε το βρισκούμενο. Ολους τους καλοδεχόμαστε και τον Αύγουστο που έχει πολύ κόσμο στα Μεστά παίρνουμε ειδική άδεια για μία ημέρα και πραγματοποιούμε απόσταξη κατά τη διάρκεια εορτασμού που γίνεται στην πλατεία. Επιτόπου γανώνουμε που λέει και η παροιμία!", καταλήγουν οι δύο μερακλήδες.

Αλλη μία απόσταξη έλαβε τέλος. 

Τα σύκα ρίχνονται στο καρότσι 

για να ακολουθήσει η επόμενη καζανιά.

Αφορμή για πανηγύρι

Το ποτό της ευτυχίας

"Τι ψυχικός πλούτος φανερώνεται εκεί και πόσο είναι θαυμαστό με όλη την πρωτόγονη και στερημένη ζωή τους να αισθάνονται οι άνθρωποι αυτοί την ευ-λογία της ποιήσεως, σαν κάτι αυτονόητο και απαραίτητο στη ζωή", έγραφε εν έτη 1935 η Αυστριακή Ηedwig Ludeke, επισκεπτόμενη τον Αϊ- Γιώργη του Συκούση, ένα εντυπωσιακό καστροχώρι, 11 χλμ. βόρεια της πόλης της Χίου. Σκοπός της ήταν να καταγράψει τα δημοτικά τραγούδια του νησιού, κάτι που κατάφερε συμμετέχοντας σε επίσημους εορτασμούς ή αυτοσχέδια γλέντια στο νησί. Τι ευτυχία, πραγματικά για όλους όσοι έχουν τη δυνατότητα να παρευρεθούν στις παρεΐστικες γιορτές που στήνονται για δύο μήνες με αφορμή την απόσταξη της σούμας και συνεχίζονται για όσο το ποτό αυτό υπάρχει στα μπουκάλια.

Ο κ. Σαλαγάρας 

εν μέσω των βαρελιών με τα σύκα 

που βρίσκονται στη διαδικασία της ζύμωσης.

ΘΥΜΙΟΣ ΚΑΚΟΣ
thikakos@gmail.com
ΦΩTOΓΡAΦIEΣ: ΚΛΑΙΡΗ ΜΟΥΣΤΑΦΕΛΛΟΥ
www.moustafellou.com

Πηγή:
http://www.ethnos.gr/entheta.asp?catid=23310&subid=2&pubid=63495293