Τα
5 ενεργά ηφαίστεια της Ελλάδας
«Κοιμώμενοι
γίγαντες» – Αυτά είναι τα 5 ενεργά ηφαίστεια της Ελλάδας – Ποιο είναι πιο
επικίνδυνο
Λίγοι γνωρίζουν ότι τα
ηφαίστεια στην Ελλάδα φτάνουν τα 39, ενώ πέντε από αυτά είναι ακόμα ενεργά.
Όλα αυτά τα ηφαιστειακά
κέντρα βρίσκονται σ’ ένα νοητό «τόξο» το οποίο ξεκινά από την Κόρινθο και
καταλήγει στη Νίσυρο.
Στην Ελλάδα τα ενεργά
ηφαίστεια είναι διατεταγμένα σε ένα τόξο (Ελληνικό Ηφαιστειακό Τόξο) και
περιλαμβάνουν από Δυτικά προς Ανατολικά τα εξής ηφαίστεια: Σουσάκι, Μέθανα,
Μήλος, Σαντορίνη, Γυαλί, Νίσυρος και Κως.
Ελαφρώς παλαιότερη και όχι
πλέον ενεργή είναι η ηφαιστειότητα στα εξής μέρη: Ν. Βλυχάδες (Β. Ευβοϊκός
κόλπος), Μικροθήβες (Ν. Μαγνησίας), Βόρειες Σποράδες και Αλμωπία. Εκτεταμένη
ηφαιστειακή δράση στο ΒΑ Αιγαίο (Λήμνος, Λέσβος, κ.ά.) προκάλεσε την απόθεση
πολλών σχηματισμών και τη δημιουργία των απολιθωμένων δασών στα νησιά αυτά.
Νότια της Κρήτης, κάτω από
τη γαλάζια θάλασσα λαμβάνει χώρα η υποβύθιση της αφρικανικής πλάκας κάτω από
την ευρωπαϊκή. Εκεί που λεπταίνει η αφρικανική πλάκα, το μάγμα βρίσκει την
ευκαιρία και βγαίνει προς τα έξω.
Όλα τα ηφαίστεια του
Αιγαίου έχουν σχήμα κώνου και έχουν αλλοιωθεί είτε από διάβρωση, όπως στη Μήλο,
είτε από «καλδεροποίηση», δηλαδή έχει βυθιστεί λόγω μεγάλης έκρηξης, όπως στη
Σαντορίνη. Παρόλες τις μικρές φρεατικές εκρήξεις που συμβαίνουν σε μικρό βάθος,
οι επιστήμονες δεν αναμένουν μεγάλες εκρήξεις, αλλά μια αυξημένη
σεισμο-ηφαιστειακή δραστηριότητα.
Η τελευταία μεγάλη έκρηξη
στη Σαντορίνη συνέβη περίπου το 1.630 π.Χ. και δημιούργησε τη μεγάλη καλδέρα
στο κέντρο του νησιωτικού συγκροτήματος. Ακολούθησαν άλλες μικρότερης κλίμακας
εκρήξεις, μεταβάλλοντας σε μικρό βαθμό το τοπίο, με τελευταίες το 1939-41 και
το 1950. Έχει τη μεγαλύτερη καλντέρα όλου του κόσμου με ύψος 300 m και διάμετρο
11 km.
Τα ηφαίστεια δε χρειάζεται
να εκραγούν για να είναι επικίνδυνα. Άλλο ένα πράγμα που δε γνώριζες για τα
ηφαίστεια είναι ότι οι κοιμώμενοι γίγαντες δεν κοιμούνται πάντα τόσο βαριά όσο
νομίζουμε.
Τα κοιμώμενα ηφαίστεια
φαίνεται να μην παρουσιάζουν κινδύνους στους ανθρώπους που μένουν κοντά και η
σεισμική δραστηριότητα μπορεί να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου αν τα πράγματα
αλλάξουν. Αλλά όταν γίνονται καθιζήσεις και αρχίζει να εμφανίζεται λάσπη στην
πλαγιά, δεν υπάρχει καμία προειδοποίηση. Κατά τη διάρκεια των καιρών, η
υδροθερμική δραστηριότητα στον τύπο του ζεστού όξινου νερού μετατρέπει τους
περιβάλλοντες βράχους σε ένα πιο μαλακό υλικό, το οποίο τελικά παθαίνει καθίζηση.
Ένα καλό παράδειγμα
αποτελεί το ηφαίστειο Rainier στην Ουάσιγκτον. Πολλές χιλιάδες χρόνια πριν, μία
χιονοστιβάδα από στάχτη και πάγο, γνωστή σήμερα σαν Osceola Mudflow άρχισε να
κινείται καθοδικά, μειώνοντας περίπου 500 μέτρα από το ύψος του βουνού.
Οι
5 κοιμώμενοι γίγαντες
ΜΗΛΟΣ
H
Mήλος είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου ένα ηφαιστειακό νησί.
Tο ηφαίστειο της
Φυριπλάκας, που έχει ένα εντυπωσιακό κρατήρα με διάμετρο 1700 μέτρα και ύψος
220 μέτρα περίπου,διατηρείται πολύ καλά και βρίσκεται στο κεντρικό και νότιο
τμήμα του νησιού. Επίσης το ηφαίστειο του Tράχηλα, στο B.-B.Δ. τμήμα του
νησιού, του οποίου διατηρείται μόνο ένα μικρό τμήμα.
Ένα άλλο ιδιαίτερο
χαρακτηριστικό της Μήλου είναι η παρουσία ενεργών σολφατάρων και φουμαρόλων με
θερμοκρασία που φτάνει μέχρι και τους 100 βαθμούς Κελσίου σε αυτές στην Αγία
Κυριακή, το Παλαιοχώρι, τις Πυρωμένες και τον Αδάμαντα.
ΜΕΘΑΝΑ
Το ηφαίστειο στα Μέθανα
είναι γνωστό από τα αρχαία χρόνια και η ηφαιστειακή δραστηριότητα του είναι
γνωστή από την περίοδο 276 έως 239 π.χ. από αναφορές που έκαναν οι γνωστοί
αρχαίοι ιστορικοί Στράβωνας, Παυσανίας και Οβίδιος. Κοντά στο χωριό Καμένη Χώρα
στα Μέθανα βρίσκεται ο πιο γνωστός κρατήρας από τους 30 κρατήρες του ηφαιστείου
των Μεθάνων.
Ανήκει στο ηφαιστειακό
τόξο στο νότιο Αιγαίο βρισκόταν σε μεγάλη δραστηριότητα στα αρχαία χρόνια και
πολλές εκρήξεις εκδηλώθηκαν κυρίως κατά την περίοδο προς το τέλος της
τριτογενούς περιόδου και κατά τη διάρκεια της τεταρτογενούς περιόδου.
ΣΟΥΣΑΚΙ
Στην περιοχή των Αγίων
Θεοδώρων στα σύνορα της Αττικής με την Κορινθία , υπάρχει ένα ηφαίστειο χωρίς
κρατήρα που ακόμη και σήμερα διατηρεί έντονη μετα-ηφαιστειακή δραστηριότητα. Το
Σουσάκι, αποτελεί το βόρειο άκρο του ηφαιστειακού «τόξου».
Βρίσκεται σε υψόμετρο 180
μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας και σήμερα, περίπου 2,5 εκατομμύρια
χρόνια μετά την τελευταία του έκρηξη διατηρεί εντονότατη δραστηριότητα καθώς
από αυτό εκλύονται στην ατμόσφαιρα πολλά δεκάδες χιλιάδες κυβικά διοξειδίου του
άνθρακα, μεθανίου και υδροθείου ενώ η θερμοκρασία στην πλαγιά του φτάνει ακόμη
και τους 42 βαθμούς Κελσίου.
ΝΙΣΥΡΟΣ
Το ηφαίστειο της Νισύρου
συγκαταλέγεται και αυτό στα ενεργά ηφαίστεια της χώρας μας. Το ηφαίστειο της
Νισύρου βρίσκεται στο χωριό Νικειά και είναι το σημαντικότερο αξιοθέατο του
νησιού. Έχει συνολικά πέντε κρατήρες με μεγαλύτερο τον «Στέφανο», διαμέτρου 260
μέτρων και βάθους 30 μέτρων. Οι πέντε κρατήρες του ηφαιστείου σχηματίζουν το
οροπέδιο του Λακκίου, το οποίο δημιουργήθηκε από την έκρηξη του ηφαιστείου το
1552.
Ο τελευταίος κρατήρας του
ηφαιστείου, ο «Μικρός Πολυβώτης», δημιουργήθηκε το 1887, όταν σημειώθηκε και η
τελευταία -μέχρι στιγμής- υδροθερμική έκρηξη του ηφαιστείου. Το ηφαίστειο της
Νισύρου θεωρείται ενεργό και λόγω της εύκολης προσπέλασης στους κρατήρες του,
το επισκέπτονται κάθε χρόνο πολλές χιλιάδες κόσμου αλλά και ειδικοί
επιστήμονες.
ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ
Το ηφαίστειο της
Σαντορίνης είναι από τα μεγαλύτερα υποθαλάσσια ενεργά ηφαίστεια στο κόσμο, το
οποίο διαθέτει τον μεγαλύτερο κρατήρα παγκοσμίως.
Ίσως το μόνο ηφαίστειο που
η Καλντέρα του φθάνει μέχρι τη θάλασσα. Η μεγαλύτερή του έκρηξη συνέβη κατά την
διάρκεια της Μινωική Εποχής του Χαλκού πριν από 3.600 χρόνια. Ολόκληρο το
κέντρο του τότε κυκλικού νησιού βυθίστηκε στη θάλασσα κατά την διάρκεια της
τρομερής ηφαιστειακής έκρηξης.
Σήμερα, πιο επικίνδυνο
θεωρείται το υποθαλάσσιο ηφαίστειο «Κολούμπος» ανοικτά του ΒΑ άκρου της
Σαντορίνης αφού η δραστηριότητά του ήταν κατά το παρελθόν καταστροφική. Πριν
από 350 χρόνια, είχαν πεθάνει 70 κάτοικοι και 1.000 ζώα στο νησί, όχι όμως από
την έκρηξη, αλλά από τα αόρατα, άοσμα δηλητηριώδη αέρια, που εκλύονταν από το
ηφαίστειο επί έξι μήνες.
«Συναγερμός»
για ενεργό ηφαίστειο απέναντι από την Αθήνα!
Το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο
τοποθετεί 6 σταθμούς για να παρακολουθεί το ηφαίστειο των Μεθάνων. Πηγή
ανησυχίας η κοντινή απόστασή του από την πρωτεύουσα, λέει στο ΑΠΕ ερευνητής του
Ινστιτούτου. Τα ηφαίστεια -σε αντίθεση με τους σεισμούς- συνήθως προειδοποιούν,
αναφέρει ο ίδιος. Αποκαλύπτει ότι ούτε το πιο επικίνδυνο ηφαίστειο της Νισύρου
παρακολουθείται σωστά.
Για πρώτη φορά το
Γεωδυναμικό Ινστιτούτο του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΓΙ/ΕΑΑ) θα
παρακολουθήσει συστηματικά το ενεργό ηφαίστειο των Μεθάνων, που βρίσκεται στον
Σαρωνικό κόλπο, σε απόσταση μόνο 50 χιλιομέτρων από την Αθήνα. Ήδη
εγκαταστάθηκαν οι πρώτοι τρεις μη μόνιμοι σεισμολογικοί σταθμοί που άρχισαν να
λειτουργούν εδώ και μία εβδομάδα περίπου, ενώ θα εγκατασταθούν άλλοι τρεις
μόνιμοι σταθμοί.
Η πιο πρόσφατη εκρηκτική
δραστηριότητα του ηφαιστείου συνέβη τον 3ο αιώνα π.Χ. και αναφέρεται από τους
αρχαίους ιστορικούς Στράβωνα, Παυσανία και Οβίδιο. Στην ευρύτερη περιοχή των
Μεθάνων η πιο πρόσφατη έκρηξη συνέβη πριν περίπου 300 χρόνια, στον υποθαλάσσιο
χώρο ενάμισι χιλιόμετρο βόρεια της χερσονήσου, στην οποία έχουν εντοπισθεί ίχνη
τουλάχιστον 30 παλαιών ηφαιστείων, των οποίων η δραστηριότητα ξεκίνησε πριν από
ενάμισι εκατομμύριο χρόνια.
Η σύγχρονη υδροθερμική
δραστηριότητα στη λουτρόπολη των Μεθάνων σχετίζεται με την ηφαιστειακή
γεωθερμία. Αν και πιο πρόσφατα το ηφαίστειο δεν έχει δώσει ανησυχητικά σημάδια,
η κοντινή απόστασή του από την Αθήνα δεν παύει να αποτελεί πηγή ανησυχίας.
«Το
ηφαίστειο είναι ενεργό και βρίσκεται απέναντι από την Αθήνα»
Όπως δήλωσε στο Αθηναϊκό
και Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο Δρ Χρήστος Ευαγγελίδης, εντεταλμένος
ερευνητής του ΓΙ/ΕΑΑ, υπεύθυνος του Σεισμολογικού Δικτύου του ΕΑΑ, ο οποίος
είχε και την πρωτοβουλία για τους νέους σταθμούς στα Μέθανα, «το ηφαίστειο των
Μεθάνων μπορεί να μην είναι τόσο επικίνδυνο όσο της Σαντορίνης ή της Νισύρου,
δεν παύει όμως να είναι ενεργό και να βρίσκεται απέναντι από την Αθήνα. Έως
τώρα κανείς δεν το παρακολουθούσε».
Σύμφωνα με τον ίδιο, «η
έγκαιρη εκτίμηση της όποιας επερχόμενης ηφαιστειακής δραστηριότητας και των
επιπτώσεων της είναι κρίσιμοι παράγοντες τόσο για την ασφάλεια του τοπικού
πληθυσμού, όσο και για την προστασία του τουρισμού, του περιβάλλοντος και των
θαλάσσιων και εναέριων μεταφορών στην ευρύτερη περιοχή του Αργοσαρωνικού και
της πρωτεύουσας».
«Τα
ηφαίστεια συνήθως προειδοποιούν»
Όπως επισημαίνει, αντίθετα
με τους σεισμούς που είναι ξαφνικοί, τα ηφαίστεια συνήθως προειδοποιούν, γι’
αυτό παρακολουθούνται από μια ποικιλία οργάνων, ώστε να γίνει η όσο το δυνατόν
πιο έγκαιρη αναγνώριση κάποιων μεταβολών στον ηφαιστειακό κώνο πριν από μια
έκρηξη.
Η μέχρι πρότινος σχετική
υποδομή παρακολούθησης που ήταν εγκατεστημένη στο ηφαίστειο των Μεθάνων,
κρίθηκε αμελητέα, γι’ αυτό σχεδιάζεται πλέον ένα δίκτυο έξι σεισμολογικών
σταθμών και ένα γεωδαιτικό δίκτυο. Στόχος είναι να εφαρμοστούν στο ηφαίστειο
των Μεθάνων πιλοτικές καινοτόμες σεισμικές και γεωδαιτικές μέθοδοι για την
εκτίμηση του επερχόμενου ηφαιστειακού κινδύνου.
Σε πρώτη φάση, σε στενή
συνεργασία με τον δήμο Τροιζηνίας-Μεθάνων, ο οποίος ανταποκρίθηκε πολύ θετικά
στην πρωτοβουλία του Αστεροσκοπείου, εγκαταστάθηκε ένα μη μόνιμο σεισμολογικό
δίκτυο πυκνής διάταξης με τρεις σταθμούς στους Αγίους Θεοδώρους, στο Μακρύλογγο
και στο Μεγαλοχώρι Μεθάνων, οι οποίοι θα λειτουργήσουν για δύο έως τρία χρόνια.
Οι σταθμοί αυτοί, που θα είναι διαθέσιμοι και για μελλοντική επανεγκατάσταση σε
μια ενδεχόμενη ηφαιστειακή ή σεισμική έξαρση, χρησιμοποιούνται ήδη για την
καθημερινή σεισμική ανάλυση του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του ΕΑΑ.
Παράλληλα, άρχισαν τα
κατασκευαστικά έργα για να εγκατασταθούν άλλοι τρεις μόνιμοι σταθμοί στην
Καμένη Χώρα (όπου υπάρχει κρατήρας βάθους περίπου 50 μέτρων και διαμέτρου 100
μέτρων), στην πόλη των Μεθάνων (κοντά στο δημοτικό γήπεδο) και ένας τρίτος στο
‘Ανω Φανάρι Αργολίδας ή στο νησί Αγκίστρι. Στόχος των επιστημόνων είναι να
καλύψουν και το γειτονικό υποθαλάσσιο ηφαίστειο «Παυσανίας». Οι σταθμοί, που θα
διαθέτουν αισθητήρες ευρέος φάσματος, αναμένεται να αρχίσουν να λειτουργούν
φέτος το καλοκαίρι.
Εκτός του σεισμολογικού
δικτύου, θα αναπτυχθεί στην περιοχή ένα γεωδαιτικό δίκτυο από τρεις κεραίες
GPS, που θα καταγράφει και τις παραμικρές αργές μετακινήσεις στην επιφάνεια του
εδάφους, ακόμη και της τάξης του ενός χιλιοστού ετησίως, οι οποίες μπορεί να
οφείλονται σε υπόγεια δράση του ηφαιστείου. Υπάρχουν ήδη δύο κεραίες GPS, μία
του Πανεπιστημίου Αθηνών και μία του ΕΜΠ (που προς το παρόν δεν λειτουργεί),
ενώ θα προστεθεί και μία τρίτη από το ΕΑΑ.
«Ούτε
τη ηφαίστειο της Νισύρου παρακολουθείται σωστά»
Ο κ. Ευαγγελίδης δήλωσε
στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι «ούτε το πιο επικίνδυνο ηφαίστειο της Νισύρου καλύπτεται σωστά.
Υπάρχουν σε αυτό δύο σεισμολογικοί σταθμοί, από τους οποίους δουλεύει μόνο ο
ένας, ενώ κανονικά θα έπρεπε να υπάρχουν πέντε. Δυστυχώς υπάρχει πρόβλημα χρηματοδότησης
τους».
Κάτι ανάλογο είπε
συμβαίνει και σε άλλα ελληνικά ηφαίστεια, με εξαίρεση τη Σαντορίνη. Στη Μήλο
υπάρχει ήδη ένας σταθμός του ΕΑΑ, ενώ θα εγκατασταθεί ένας ακόμη, αλλά στο
Σουσάκι δεν υπάρχει κανένας, ενώ θα έπρεπε να υπάρχει τουλάχιστον ένας
σεισμολογικός σταθμός παρακολούθησης.
Συνολικά, σύμφωνα με τον
κ. Ευαγγελίδη, πανελλαδικά υπάρχουν περίπου 150 σεισμολογικοί σταθμοί, από τους
οποίους όμως μόνο περίπου 100 λειτουργούν αυτή τη στιγμή. Από αυτούς, οι μισοί
(75) ανήκουν στο ΓΙ/ΕΕΑ (περίπου οι 65 λειτουργούν σήμερα).
Πηγές
:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου