Όταν η σορός του Μεγαλέξανδρου εξαφανίστηκε!

Κυριακή 20 Ιανουαρίου 2019

Όταν η σορός του Μεγαλέξανδρου εξαφανίστηκε!

Όταν η σορός του Μεγαλέξανδρου εξαφανίστηκε

Όταν η σορός του Μεγαλέξανδρου εξαφανίστηκε.
Μπορούμε να πούμε με αρκετή βεβαιότητα ότι η σορός του Αλέξανδρου χάθηκε γύρω στα τέλη του 4ου αιώνα μ.Χ.
Που βρίσκεται λοιπόν η σορός του; Επιτεύχθηκε άραγε η μεταφορά της στην Ελλάδα; Θάφτηκε μήπως σε κάποιο άλλο σημείο της Αιγύπτου ή μήπως ισχύει η θεωρία που φέρει να αποδίδονται τιμές στην σορό του όχι σαν την σορό του στρατηλάτη Μεγάλου Αλεξάνδρου αλλά ως την σορό του Ευαγγελιστή Μάρκου που είναι τοποθετημένη σε μια κρύπτη στην εκκλησία του Αγίου Μάρκου στη Βενετία;

Το 3323 ο Μέγας Αλέξανδρος δέχτηκε και ξεκίνησε το ταξίδι της επιστροφής στην Μακεδονία. Αφού οργάνωσε την αυτοκρατορία σταμάτησε στη Βαβυλώνα και άρχισε να καταστρώνει σχέδια για την κατάκτηση της Αραβικής Χερσονήσου. Δεν πρόλαβε όμως να τα εκπληρώσει. Στις 10/11 Ιουνίου του 323 π.Χ., λίγες ημέρες πριν ξεκινήσει την νέα εκστρατεία του, πέθανε. Δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα από τι. Η πιο πιθανή εκδοχή είναι να πέθανε από ελονοσία. Λίγο πριν πεθάνει είχε οδηγήσει μια ανιχνευτική αποστολή σε παραποτάμους του Ευφράτη με ελώδεις περιοχές γεμάτες κουνούπια και μπορεί να προσβλήθηκε.

Πρόσφατες εκδοχές σχετικά με τον θάνατό του υπάρχουν. Ανάμεσα σ’ αυτές υπάρχει και μια εκδοχή που διατύπωσε ο καθηγητής Χαράλαμπος Σμπαρούνης τον Μάρτιο του 1995 κατά τη διάρκεια της προβολής της βραβευμένης ταινίας του Νέστορα Μάτσα «Αλέξανδρος ο Μέγας. Ανάμεσα στην ιστορία και το θρύλο», σε αίθουσα του ΑΠΘ. Είναι μια άποψη που υποστηρίζουν επίσης δύο διακεκριμένοι ξένοι επιστήμονες οι Τάιλορ και Κιούμερλε.

Ο κ. Σμπαρούνης βασιζόμενος στις πληροφορίες και στην παράδοση, συνέταξε το χρονικό των 14 ημερών της «άγνωστης ασθένειας» που οδήγησε το Μέγα Αλέξανδρο στο θάνατο.

Όπως υποστηρίζει και σύμφωνα με τα όσα γνωρίζουμε:

Στις 13 Μαΐου 323 π.Χ. ο Αλέξανδρος μετά από ένα βαρύ γεύμα και οινοποσία, αισθάνεται έναν έντονο πόνο διαξιφιστικό, με αντανάκλαση στο θώρακα και στην κοιλιά. Ακολουθεί προκλητός εμετός, ανακουφιστικότατος, όπως γράφει η παράδοση. Συνδυάζεται με ρίγος και πυρετό. Την επόμενη μέρα, συνεχίζονται τα ίδια.

Το βράδυ όμως εξακολουθεί ο Αλέξανδρος την οινοποσία, έως μέθης. Και τότε ακολουθεί κολικός πόνος με αντανάκλαση στην ωμοπλάτη. Με ρίγος και πυρετό.

Τις επόμενες μέρες ο Αλέξανδρος παρουσιάζει σωματική αδυναμία, ίκτερο και τελικά πέφτει σε κώμα.

Η κατάσταση του επιδεινώνεται συνεχώς και στις 13 Ιουνίου του 323 π.Χ., ο μεγάλος στρατηλάτης αφήνει την τελευταία του πνοή εξ αιτίας χολολιθίασης (πέτρες στη χολή) που εξελίχθηκε σε οξεία παγκρεατίτιδα, μετά από βαρύ γεύμα και καταχρηστική οινοποσία.

Με τον θάνατό του το σώμα του Αλέξανδρου ταριχεύθηκε και φαίνεται πως σκοπός των υπασπιστών του, ή τελευταία επιθυμία του ιδίου, ήταν να θαφτεί στη Μακεδονία. Και κανείς δεν γνωρίζει αν έφτασε ποτέ εκεί.

Πάντως σύμφωνα με τα πλέον τεκμηριωμένα στοιχεία γνωρίζουμε ότι με τον θάνατο του ξέσπασαν διαμάχες ανάμεσα στους αξιωματικούς του για την διαδοχή.

Ο Πτολεμαίος, ένας από τους στενότερους φίλους του Αλέξανδρου, πήρε την Αίγυπτο και μαζί το σώμα του Αλέξανδρου το οποίο μετέφερε στην Μέμφιδα. Αργότερα, ο γιος του Πτολεμαίου, Πτολεμαίος Β’ έχτισε ένα ένδοξο μαυσωλείο στην Αλεξάνδρεια και μετέφερε την σορό του Αλέξανδρου εκεί.

O Καίσαρας επισκέφθηκαν το μαυσωλείο του Μεγαλέξανδρου

Στην Αλεξάνδρεια η σορός έμεινε με βεβαιότητα για τους επόμενους περίπου έξι αιώνες και έγινε αντικείμενο μεγάλων τιμών. Φημισμένοι Ρωμαίοι όπως ο Πομπήιος, ο Ιούλιος Καίσαρας και ο Αύγουστος Καίσαρας επισκέφθηκαν το μαυσωλείο για να αποδώσουν τιμή στον μεγάλο στρατηλάτη. Όποιος επιφανής Ρωμαίος ή άλλος επισκεπτόταν την Αλεξάνδρεια, σχεδόν με βεβαιότητα πήγαινε και στο μαυσωλείο του Αλέξανδρου. Το 215 μ.Χ. ο αυτοκράτορας Καρακάλα έκλεισε τον τάφο για το κοινό.

Τα ίχνη του μαυσωλείου γίνονται ισχνά προς το τέλους του 3ου αιώνα μ. Χ. και μια αναφορά του Πατριάρχη Γεώργιου που χρονολογείται στο 361 μ.Χ. φαίνεται να υπονοεί ότι το μαυσωλείο ήταν ακόμη ακέραιο.

Το 365 μ.Χ. η Αλεξάνδρεια γνώρισε ένα μεγάλο σεισμό και το επακόλουθο τσουνάμι φαίνεται πως κατέστρεψε το μαυσωλείο. Προς το τέλος του αιώνα υπάρχει αναφορά ότι το σώμα του Αλέξανδρου ήταν ακόμη εκεί. Λίγο αργότερα όμως ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος αναφέρει ότι οι Αλεξάνδρειοι δεν γνώριζαν που βρίσκεται ο τάφος του. Το ίδιο λέει και ο Θεοδώρητος λίγες δεκαετίες μετέπειτα. Μπορούμε λοιπόν να πούμε με αρκετή βεβαιότητα ότι η σορός του Αλέξανδρου χάθηκε γύρω στα τέλη του 4ου αιώνα μ.Χ.

Που βρίσκεται λοιπόν θαμμένος ο μεγάλος στρατηλάτης;

Επιτεύχθηκε άραγε η μεταφορά της σορού του στην Ελλάδα; Θάφτηκε μήπως σε κάποιο άλλο σημείο της Αιγύπτου ή μήπως ισχύει η παρακάτω θεωρία που φέρει να αποδίδονται τιμές στην σορό του όχι σαν την σορό του στρατηλάτη Μεγάλου Αλεξάνδρου αλλά ως την σορό του Ευαγγελιστή Μάρκου που είναι τοποθετημένη σε μια κρύπτη στην εκκλησία του Αγίου Μάρκου στη Βενετία.

Ας παραθέσουμε λοιπόν και αυτή την θεωρία είτε συμφωνούμε, είτε όχι.

Πολλοί θεωρούν ότι όταν η Αίγυπτος έγινε Χριστιανική, οι Χριστιανοί καταλήφθηκαν από καταστρεπτική μανία και κατέστρεψαν πάμπολλα έργα τέχνης, κτίρια κλπ. Γιατί όχι λοιπόν και το ταριχευμένο σώμα του Αλέξανδρου. Ο James Hannam όμως έχει αποδείξει, με προσεκτική μελέτη των πηγών του, ότι τα περί καταστροφών από Χριστιανούς είναι ένας μεγάλος μύθος, δυστυχώς συχνά αναμασόμενος. Αν το σώμα λοιπόν δεν καταστράφηκε, τι απέγινε; Το πιθανότερο είναι ότι με την εδραίωση του Χριστιανισμού στην Αίγυπτο προσκυνήματα στον τάφο του Αλέξανδρου δεν θεωρούνταν πλέον πρέποντα και έτσι το σώμα του ίσως αποθηκεύτηκε σε κάποια κρύπτη μέσα ή κοντά στο κατεστραμμένο πλέον μαυσωλείο.

Η ιστορία θα μπορούσε να τελειώσει εδώ, όμως έχει και συνέχεια και μάλιστα εντυπωσιακή. Λίγο μετά την εξαφάνιση της σορού του Αλέξανδρου εμφανίζεται μια άλλη σορός, η σορός του Ευαγγελιστή Μάρκου. Είναι η εποχή που οι Χριστιανοί, σε συνέχιση αρχαίων παγανιστικών προτύπων, αρχίζουν να αποδίδουν τιμές σε λείψανα και σορούς αγίων ανθρώπων. Κάθε πόλη «έπρεπε» πλέον να έχει το λείψανο της και για την Αλεξάνδρεια το πιο κατάλληλο ήταν αυτό του Ευαγγελιστή Μάρκου, ο οποίος σύμφωνα με την παράδοση έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εδραίωση των πρώτων Χριστιανικών εκκλησιών της πόλης. Υπήρχε όμως ένα διπλό πρόβλημα. Πρώτον, σύμφωνα με τις πλέον έγκυρες πηγές, ο Ευαγγελιστής Μάρκος μαρτύρησε στην Αλεξάνδρεια το 68 μ.Χ. και οι ειδωλολάτρες έκαψαν κατόπιν το σώμα του. Δεύτερον, ακόμη και αν δεν το είχαν κάψει είναι γνωστό ότι οι Χριστιανοί δεν ταρίχευαν τους νεκρούς. Οπότε λοιπόν η σορός του «Μάρκου» αποκλείεται να ήταν η πραγματική σορός του Ευαγγελιστή Μάρκου. Τότε λοιπόν ποιανού ήταν;

Η Αίγυπτος βέβαια δεν είχε έλλειψη από ταριχευμένα σώματα. Τις περισσότερες φορές όμως αυτά ήταν καλά κρυμμένα σε τάφους και είναι απίθανο οι Χριστιανοί να άρχισαν τις συλήσεις τάφων για να βρουν μια σορό. Είναι πολύ πιθανότερο να βρήκαν τυχαία, ή εν γνώσει τους την καλοδιατηρημένη σορό του Αλέξανδρου με το λευκό δέρμα και τα ξανθά μαλλιά και να την «βάφτισαν» Ευαγγελιστής Μάρκος. Φυσικά κάτι τέτοιο δεν μπορεί να αποδειχθεί και παραμένει μια εικασία. Το σίγουρο είναι ότι η σορός του Αλέξανδρου χάνεται από την ιστορία στα τέλη του 4ου αιώνα και πολύ σύντομα εμφανίζεται η σορός του Ευαγγελιστή Μάρκου που δεν μπορεί να ήταν όμως του Ευαγγελιστή Μάρκου. Δεν μπορούμε να είμαστε απόλυτα βέβαιοι γι’ αυτό αλλά είναι πολύ πιθανό οι δυο σοροί να είναι στην πραγματικότητα μια, αυτή του Αλέξανδρου.

Η σορός του «Μάρκου» έμεινε στην Αλεξάνδρεια για περίπου 400 χρόνια. Το 827 μ.Χ. δυο έμποροι από την Βενετία μετέφεραν το σώμα στη Βενετία όπου και παραμένει μέχρι σήμερα σε μια κρύπτη στην εκκλησία του Αγίου Μάρκου. Υπάρχει λοιπόν μια σοβαρή πιθανότητα η σορός στην κρύπτη της εκκλησίας του Αγίου Μάρκου να είναι αυτή του Αλέξανδρου.

Υπάρχει τρόπος να μάθουμε αν αυτό το σενάριο αληθεύει; Ναι και όχι. Επιστημονικά, ναι. Μια προσεκτική μελέτη θα μπορούσε να επιβεβαίωση την ταυτότητα καθώς γνωρίζουμε για τραυματισμούς και άλλα χαρακτηριστικά του. Στην πραγματικότητα μάλλον όχι. Η Καθολική Εκκλησία αρνείται να δώσει άδεια για να γίνει μια τέτοια μελέτη με το σκεπτικό ότι η σορός είχε εξεταστεί οπτικά το 1815 και 1835 όχι βέβαια με σκοπό να γίνει πιθανή ταύτιση με τον Αλέξανδρο αλλά για άλλους λόγους. Το μυστήριο λοιπόν για το αν στην Βενετία υπάρχει η σορός του Αλέξανδρου ίσως παραμείνει μυστήριο για αρκετές δεκαετίες ακόμη.