Βουλευτές Επικρατείας, ένας αριστοκρατικός θεσμός

Βουλευτές Επικρατείας, ένας αριστοκρατικός θεσμός

Μόνον η στιβαρή προσωπικότητα του Κωνσταντίνου Καραμανλή, αλλά και η αρχηγική «ιδιοτέλεια» των έκτοτε πρωθυπουργών, διατήρησε για 44 χρόνια τώρα τον μάλλον αριστοκρατικό θεσμό των βουλευτών Επικρατείας, που συνιστά καθαρή αρχηγική προνομία. Αν, θεωρητικώς, ετίθετο σήμερα σε ψηφοφορία σε συνταγματική αναθεώρηση η διάταξη και εγκατέλειπαν οι βουλευτές την «αρχηγοφοβία», θα την καταψήφιζαν πανηγυρικά. Η μικρή λίστα των 12 - 15 βουλευτών Επικρατείας κατά την πρόβλεψη του Συντάγματος, προέκυψε από την αρχική σκέψη του Κωνσταντίνου Καραμανλή να συμπεριλάβει μετά την τραυματική περίοδο της δικτατορίας στα ψηφοδέλτιά του εξέχοντες επιστήμονες, καταξιωμένες προσωπικότητες Ελλήνων που διέπρεπαν στο εξωτερικό, αλλά και προσωπικότητες που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο δεν θα ήσαν διατεθειμένες να κατέβουν στο στίβο της πολιτικής. Επειδή ο θεσμός του εξωκοινοβουλευτικού υπουργού ήταν περίπου ταμπού, θα ήταν μια ευκαιρία - φυτώριο για χρησιμοποίησή τους σε υπουργικούς θώκους .

Πώς ξεκίνησε

Αρχικά με τον πρώτο εκλογικό νόμο του 1974 και στη συνέχεια με το πρώτο Σύνταγμα του 1975, εισήχθη ο μέχρι τότε άγνωστος θεσμός των βουλευτών Επικρατείας, ο αριθμός των οποίων δεν θα μπορούσε  να είναι μεγαλύτερος από το ένα εικοστό του όλου αριθμού των βουλευτών και να εκλέγεται ενιαία σε ολόκληρη την επικράτεια. Στην πρώτη μεταδικτατορική Βουλή, αλλά και το 1977, ο Καραμανλής τήρησε αυτό που πίστευε. Προσωπικότητες όπως ο Μιχάλης Στασινόπουλος, ο Κωνσταντίνος Τσάτσος, η Ελένη Βλάχου, οι καθηγητές Δημήτριος Ευρυγένης, Διονύσης Ζακυθηνός, Κυπριανός Μπίρης, Κων. Τρυπάνης, ο αναπληρωτής γ.γ. του ΟΗΕ Κωνσταντίνος Σταυρόπουλος, αλλά και ο Ευάγγελος Παπανούτσος από την πλευρά της Ένωσης Κέντρου - Νέες Δυνάμεις ήσαν τα πρώτα ονόματα και το 1977 οι Παναγιώτης Κανελλόπουλος (ώς το 1985), Σπύρος Δοξιάδης, Γιώργος Κοντογιώργης. Από το τότε ΠΑΣΟΚ εξελέγησαν μεταξύ άλλων ο Σπύρος Πλασκοβίτης, η Αμαλία Φλέμινγκ, αλλά και ο Στέφανος Τζουμάκας.

Είχε αρχίσει ήδη να φυλλορροεί το Κέντρο και τα δύο κόμματα εξουσίας προσπαθούσαν να αποκομίσουν οφέλη. Ετσι ο ναύαρχος Ιωάννης Τούμπας ήταν στο πρώτο ψηφοδέλτιο της Ν.Δ., ενώ από το 1981 ώς το 1989 εξασφάλισε το ΠΑΣΟΚ μέσω του «Επικρατείας» στέγη στον Γεώργιο Μαύρο. Την ίδια χρονιά άναψε μέσω των «Δώδεκα» το άστρο των Γιώργου Γεννηματά, Ακη Τσοχατζόπουλου, Απόστολου Λάζαρη, ενώ από τη Ν.Δ. ο Ράλλης ανακάλυπτε την καθηγήτρια του Ποινικού Δικαίου Αννα Μπενάκη - Ψαρούδα, και αποστράτευσε με μία ανέξοδη τιμητική θητεία τον Κωνσταντίνο Παπακωνσταντίνου. Το ’85 ο Γεράσιμος Αρσένης, η Μελίνα (σε τιμητική αποστρατεία ως το 1994), η Βάσω Παπανδρέου. Από την άλλη πλευρά μία θέση ως το 1990 για τον ασθενή Αβέρωφ, ενώ η Ν.Δ. εξασφάλιζε και τα στελέχη του ΚΟΔΗΣΟ Μπάμπη Πρωτόπαππα και Βιργινία Τσουδερού, όταν το ΠΑΣΟΚ έπαιρνε στους κόλπους του τον κεντρογενή επίσης Νίκο Ψαρουδάκη. Τα ανοίγματα συνεχίστηκαν το ’89 με τον Μάρκο Βαφειάδη και τον Γιάννη Μπούτο για το ΠΑΣΟΚ, ενώ στις πολύτιμες θέσεις της τιμητικής αποστρατείας έμπαιναν οι Γιάννης Αλευράς (’89-’95) και Θανάσης Κανελλόπουλος (‘89-’94).

Η ιστορία στη συνέχεια επιβεβαίωσε την παγιωμένη πρακτική. Δίπλα στα νέα ονόματα βρίσκονται και κάποιοι ήδη βετεράνοι για ανέξοδη τιμητική αποστρατεία, ή τήρηση των κομματικών ισορροπιών, ενώ η τάση για ανοίγματα ή η διείσδυση στο χώρο του αντιπάλου δεν έλειψαν, με τελευταία του 2004 τα ονόματα των Στέφανου Μάνου - Ανδρέα Ανδριανόπουλου και Μαρίας Δαμανάκη - Μίμη Ανδρουλάκη στα ψηφοδέλτια του ΠΑΣΟΚ.

Πολύ λιγότεροι από τους μισούς εκλεγέντες στη λίστα των 12, συνέχισαν στο στίβο της σταυροθηρίας. Ή δεν τους πήγαινε ή δεν τους έπαιρνε ενώ τη θητεία του ξεκίνησε από το Επικρατείας ο μόνος μετέπειτα για σύντομο διάστημα πολιτικός αρχηγός Νίκος Κωνσταντόπουλος. Στις προτάσεις συνταγματικής αναθεώρησης, η Νέα Δημοκρατία και το 1995 και το 2006 έθεσε ζήτημα διπλασιασμού του αριθμού των βουλευτών Επικρατείας. Αγνωστο γιατί.

Προφητεία από το 1975

Στην επεξεργασία του Συντάγματος του ’75 ο Ανδρέας Παπανδρέου (που δεν είχε βγάλει βουλευτές Επικρατείας στην πρώτη μεταδικτατορική Βουλή) ήταν επιφυλακτικός με τον τρόπο εκλογής των 12 — ταλαντευόταν ακόμη με το εκλογικό σύστημα της προτίμησής του. Αλλά και οι βουλευτές της πλειοψηφίας ταλαντεύτηκαν: αφήρεσε την πρόταση η β’ συνταγματική υποεπιτροπή, την επανέφερε με ένα νεύμα του Καραμανλή η Ολομέλεια της Συνταγματικής Επιτροπής. Ένας όμως φάνηκε προφητικός. Ο Απόστολος Κακλαμάνης, που επισήμανε τότε ότι υπάρχει αδιαφάνεια στην κατάρτιση των συνδυασμών των δώδεκα και τόνισε: «Φοβούμαι ότι δεν κατασφαλίζει τίποτε ότι στο μέλλον δεν θα είναι δυνατόν να ευρίσκονται εις την αίθουσαν αυτήν βουλευταί της Επικρατείας πρόσωπα τα οποία δεν θα έχουν ούτε το κύρος, ούτε την αξίαν, ούτε την αίγλην τινών εκ των εισελθόντων κατά την πρώτην εφαρμογήν του θεσμού. Θεωρώ ότι είναι κατ’ εξοχήν αντικομματικός».

Απόσπασμα από άρθρο του  Φ. Καλλιγκοπουλου στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ