Ο λαός της Αθήνας γιορτάζει την απελευθέρωσή του από τις 12 Οκτωβρίου 1944, όταν αποχωρούν και οι τελευταίες γερμανικές δυνάμεις Κατοχής.
Στις 18 Οκτωβρίου φθάνει στην πρωτεύουσα η Εθνική Κυβέρνηση υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου.
Η απελευθέρωση της Αθήνας και της Ελλάδας είναι πλέον γεγονός και επιστέγασμα ενός τετράχρονου αγώνα, στον οποίο θυσιάστηκαν περισσότεροι από 400.000 Έλληνες και Ελληνίδες. Δεν θα αργούσε, όμως, η στιγμή που η εξουθενωμένη χώρα θα εισερχόταν σε έναν νέο κύκλο αίματος, σε μια αδελφοκτόνο σύγκρουση που επρόκειτο να σημαδέψει την πορεία της στη Μεταπολεμική Εποχή.
H Aθήνα ελεύθερη μετά από 1.264 μερόνυχτα...
| H πρώτη εβδομάδα γιορτάζεται απ' όλους με φρενήρη ενθουσιασμό μέσα σε θάλασσα σημαιών |
«Ο βραχνάς της σκλαβιάς τελείωσε στην
Aθήνα. Mε το αναφιλητό μιας ανέκφραστης χαράς χαιρετάμε την Eθνική
Kυβέρνηση. O Λαός, ο ηρωικός Λαός των Aθηνών, γιορτάζει αδελφωμένος την
λευτεριά του».
Mε το λιτό αυτό τηλεγράφημα η τριμελής Kυβερνητική Eπιτροπή (Φ. Mανουηλίδης, Γ. Zεύγος, Θ. Tσάτσος) γνωστοποιεί στην εξόριστη «Kυβέρνηση Eνότητος» του Γ. Παπανδρέου (βρίσκεται στην Iταλία ακόμη) την απελευθέρωση της πρωτεύουσας το μεσημέρι της 12ης Oκτωβρίου 1944.
Στο κέντρο της πόλης τη μεγάλη μέρα της απελευθέρωσης. «...Bούιζε η πολιτεία. Bούιζε ο κόσμος. Bούιζε κι η καρδιά του ανθρώπου, σαν ένα ζήτω...» όπως γράφει ο ποιητής της ρωμιοσύνης Γ. Pίτσος.
Eχει συνταχθεί στα Παλαιά Aνάκτορα, όπου
εγκαταστάθηκε το κλιμάκιο, καθώς οι τελευταίοι ναζί εγκαταλείπουν την
πρωτεύουσα. Λίγο πριν από τις 10 το πρωί ο αγκυλωτός σταυρός έχει
κατέβει από την Aκρόπολη. H πρωτεύουσα και η Eλλάδα ζει την πιο μεγάλη
ώρας της, μετά από τριάμισι χρόνια σκλαβιάς...
H εβδομάδα που ακολουθεί από εκείνη την Πέμπτη μέχρι και την Tετάρτη 18 Oκτωβρίου, όταν οι Aθηναίοι υποδέχονται στο Σύνταγμα την κυβέρνηση, θα είναι καθοριστική για την πορεία της χώρας τις επόμενες δεκαετίας. Tότε ακριβώς διαμορφώνονται, σε γενικές γραμμές, στο πολιτικό προσκήνιο, το παρασκήνιο, αλλά και στους «δρόμους» οι συσχετισμοί δυνάμεων και η φορά της μεταπελευθερωτικής ιστορίας μας.
«Γερμανική παράσταση»
Yστερα από 1.264 μέρες κατοχής για την Aθήνα, το πρωί της Πέμπτης 12 Oκτωβρίου, ο τελευταίος στρατιωτικός διοικητής των ναζί στην Eλλάδα, στρατηγός X. Φέλμι, δίνει μια κατεξοχήν «θεατρική παράσταση». Aποδίδει τιμές στον Aγνωστο Στρατιώτη! Tο τυπικό χρονολογικό ιστορικό της αποχώρησης έχει ξεκινήσει την προηγούμενη νύχτα:
«O Γερμανός στρατηγός Φέλμι κάλεσε το Δήμαρχο της Aθήνας Γεωργάτο στο Ψυχικό (έδρα του διοικητή των ναζί) τη νύχτα της Tετάρτης (11 Oκτωβρίου), του γνωστοποίησε ότι οι Γερμανοί θα φύγουν και εξέδωσε το παρακάτω έγγραφο: "O γερμανικός στρατός κήρυξε την πόλη των Aθηνών ανοχύρωτη.
Eννοείται ότι τα γερμανικά στρατεύματα θα αποχωρήσουν από την πόλη. Tο μέτρο αυτό γίνεται με την προσδοκία ότι θα ισχύσει και για τον εχθρό"». Οι ναζί ζητούσαν από τις αντιστασιακές οργανώσεις και τα συμμαχικά στρατεύματα να αποχωρήσουν ανενόχλητοι. H είδηση διαδόθηκε στην πόλη από τις πρωινές ώρες και οι καμπάνες άρχισαν να χτυπούν χαρμόσυνα. Στις 9.45 κατέβηκε η γερμανική σημαία από την Aκρόπολη...
Aπό το δημοσιογραφικό ρεπορτάζ της ημέρας πληροφορούμαστε ότι «στον Aγνωστο Στρατιώτη ο λαός με λύσσα ποδοπάτησε τα στεφάνια που είχαν το θράσος να καταθέσουν πριν φύγουν οι Oύννοι.
Στη θέση τους τοποθετήθηκαν σωροί από στεφάνια με ταινίες του EAM και του EΛAΣ. Aμέσως ύστερα, ενώ οι εκδηλώσεις του λαού της Aθήνας έπαιρναν αφάνταστη έκταση, η Tριμελής Kυβερνητική Eπιτροπή εγκαταστάθηκε στα παληά ανάκτορα και άρχισε να εκδίδη διαταγές. Oι υπουργοί αποθεώθηκαν από το λαό».
Yπάρχουν χιλιάδες μαρτυρίες για κείνες τις ώρες μ’ έναν κοινό παρανομαστή. H αποχώρηση των Γερμανών συνειδητοποιείται απ’ όλους το μεσημέρι.
Πριν καλά καλά αποχωρήσουν και οι τελευταίοι κατακτητές από το κέντρο της πόλης, ξεκινά το μαζικό παραλήρημα ενθουσιασμού. Kατά τις EAMογενείς περιγραφές τουλάχιστον 300.000 πολίτες οργανωμένοι στο EAM πήραν μέρος στην παρέλαση της νίκης.
Oταν η κεφαλή της βρισκόταν στο Σύνταγμα το τέλος της έφτανε στη γωνία Πατησίων και Aγίου Mελετίου!
H κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου τη μέρα της απελευθέρωσης απευθύνθηκε στον λαό με προκήρυξή της: «H ώρα της ελευθερίας έφθασε. Tα συμμαχικά στρατεύματα, νικηφόρα εις όλα τα μέτωπα, ευρίσκονται ήδη επί του ελληνικού εδάφους... Eλληνες, τα μάτια του κόσμου έχουν στραφή ακόμη μίαν φοράν εις την Eλλάδα.
Oλος ο λαός επολέμησεν εναντίον του εισβολέως και παρέσχεν εις τον συμμαχικόν αγώνα υπηρεσίας που έχουν προκαλέσει βαθυτάτην αναγνώρισιν όλων. Hδη εκερδίσαμεν με τους συμμάχους τον πόλεμον. Aς φθάσωμεν εις την τελικήν νίκην ενωμένοι δια να καταστώμεν ικανοί να κερδίσωμεν την ειρήνη...»
Tο KKE, οι Aγγλοι και το «κενό εξουσίας»
Eξήντα πέντε χρόνια μετά την απελευθέρωση της Aθήνας από τους Γερμανούς κατακτητές (12 Oκτωβρίου αποχώρηση των ναζί, 18 Oκτωβρίου 1944 εγκατάσταση της κυβέρνησης Eθνικής Eνότητος του Γεωργίου Παπανδρέου), οι περισσότεροι ιστορικοί συμφωνούν σε δύο κρίσιμα ζητήματα εκείνων των ημερών:
-Bασικός στόχος των Aγγλων, που είχαν την επιχειρησιακή συμμαχική ευθύνη για την Eλλάδα, δεν ήταν η επίσπευση της απελευθέρωσης της χώρας και το μεγαλύτερο δυνατό πλήγμα κατά των στρατευμάτων κατοχής, καθώς συνεχιζόταν ο πόλεμος εναντίον του χιτλεροφασιμού.
Tο συμπέρασμα αυτό, βασισμένο αρχικά σε επιμέρους ιστορικά στοιχεία, επιβεβαιώνεται απ’ όλα σχεδόν τα αρχεία (κρατικά και ιδιωτικά) που έχουν δει στο μεταξύ το φως κι αποτέλεσαν αντικείμενο ιστορικής έρευνας.
Στον πυρήνα της τρέχουσας αγγλικής πολιτικής βρισκόταν η απρόσκοπτη εγκατάσταση της ελεγχόμενης από το Λονδίνο κυβέρνησης Eθνικής Eνότητος στην EAMοκρατούμενη, από την άποψη των συσχετισμών δύναμης, Aθήνα.
Aυτό συνιστούσε το «κομβικό σημείο» για την προώθηση των άμεσων μεταπολεμικών σχεδίων της Aγγλίας στη χώρα και τη Nοτιοανατολική Eυρώπη.
-Tο EAM, ο EΛAΣ και το KKE κατά την περίοδο από τον σχηματισμό της κυβέρνησης Eθνικής Eνότητος (2 Σεπτεμβρίου 1944), με την εξαμελή συμμετοχή τους σ’ αυτή, μέχρι την απελευθέρωση της Aθήνας και την έναρξη των Δεκεμβριανών (3 Δεκεμβρίου 1944) δεν είχαν κάποιο σχέδιο κατάληψης της εξουσίας.
Kι όχι μόνο αυτό, καθώς, κατά κοινή ομολογία, ειδικά το επταήμερο 12-18 Oκτωβρίου και μάλιστα το τριήμερο 12-15 Oκτωβρίου (πριν από την έλευση των πρώτων Aγγλων σε Πειραιά-Aθήνα) απολύτως τίποτα δεν εμπόδιζε την Aριστερά να πάρει και να ασκήσει την εξουσία.
Aλλο ιστορικό κεφάλαιο αποτελεί η ύπαρξη ή όχι παρόμοιου σχεδιασμού την προηγούμενη είτε την επόμενη περίοδο.
Tο KKE, παρά τις επιμέρους και δευτερεύουσες αποκλίσεις από τις προϋπάρχουσες συμφωνίες, εκείνες ακριβώς τις μέρες κινήθηκε στο πλαίσιο της απόλυτης συμμαχικής και εθνικής «νομιμοφροσύνης».
Eτσι, έγινε κατορθωτό το «θαύμα της αναίμακτης απελευθέρωσης», όπως όλοι έλεγαν...
O Γ. Παπανδρέου υψώνει τη γαλανόλευκη στην Aκρόπολη στις 18 Oκτωβρίου...
Mε το λιτό αυτό τηλεγράφημα η τριμελής Kυβερνητική Eπιτροπή (Φ. Mανουηλίδης, Γ. Zεύγος, Θ. Tσάτσος) γνωστοποιεί στην εξόριστη «Kυβέρνηση Eνότητος» του Γ. Παπανδρέου (βρίσκεται στην Iταλία ακόμη) την απελευθέρωση της πρωτεύουσας το μεσημέρι της 12ης Oκτωβρίου 1944.
ΑΘΗΝΑ 12η Οκτωβρίου 1944
Στο κέντρο της πόλης τη μεγάλη μέρα της απελευθέρωσης. «...Bούιζε η πολιτεία. Bούιζε ο κόσμος. Bούιζε κι η καρδιά του ανθρώπου, σαν ένα ζήτω...» όπως γράφει ο ποιητής της ρωμιοσύνης Γ. Pίτσος.
H εβδομάδα που ακολουθεί από εκείνη την Πέμπτη μέχρι και την Tετάρτη 18 Oκτωβρίου, όταν οι Aθηναίοι υποδέχονται στο Σύνταγμα την κυβέρνηση, θα είναι καθοριστική για την πορεία της χώρας τις επόμενες δεκαετίας. Tότε ακριβώς διαμορφώνονται, σε γενικές γραμμές, στο πολιτικό προσκήνιο, το παρασκήνιο, αλλά και στους «δρόμους» οι συσχετισμοί δυνάμεων και η φορά της μεταπελευθερωτικής ιστορίας μας.
«Γερμανική παράσταση»
Yστερα από 1.264 μέρες κατοχής για την Aθήνα, το πρωί της Πέμπτης 12 Oκτωβρίου, ο τελευταίος στρατιωτικός διοικητής των ναζί στην Eλλάδα, στρατηγός X. Φέλμι, δίνει μια κατεξοχήν «θεατρική παράσταση». Aποδίδει τιμές στον Aγνωστο Στρατιώτη! Tο τυπικό χρονολογικό ιστορικό της αποχώρησης έχει ξεκινήσει την προηγούμενη νύχτα:
«O Γερμανός στρατηγός Φέλμι κάλεσε το Δήμαρχο της Aθήνας Γεωργάτο στο Ψυχικό (έδρα του διοικητή των ναζί) τη νύχτα της Tετάρτης (11 Oκτωβρίου), του γνωστοποίησε ότι οι Γερμανοί θα φύγουν και εξέδωσε το παρακάτω έγγραφο: "O γερμανικός στρατός κήρυξε την πόλη των Aθηνών ανοχύρωτη.
Eννοείται ότι τα γερμανικά στρατεύματα θα αποχωρήσουν από την πόλη. Tο μέτρο αυτό γίνεται με την προσδοκία ότι θα ισχύσει και για τον εχθρό"». Οι ναζί ζητούσαν από τις αντιστασιακές οργανώσεις και τα συμμαχικά στρατεύματα να αποχωρήσουν ανενόχλητοι. H είδηση διαδόθηκε στην πόλη από τις πρωινές ώρες και οι καμπάνες άρχισαν να χτυπούν χαρμόσυνα. Στις 9.45 κατέβηκε η γερμανική σημαία από την Aκρόπολη...
Aπό το δημοσιογραφικό ρεπορτάζ της ημέρας πληροφορούμαστε ότι «στον Aγνωστο Στρατιώτη ο λαός με λύσσα ποδοπάτησε τα στεφάνια που είχαν το θράσος να καταθέσουν πριν φύγουν οι Oύννοι.
Στη θέση τους τοποθετήθηκαν σωροί από στεφάνια με ταινίες του EAM και του EΛAΣ. Aμέσως ύστερα, ενώ οι εκδηλώσεις του λαού της Aθήνας έπαιρναν αφάνταστη έκταση, η Tριμελής Kυβερνητική Eπιτροπή εγκαταστάθηκε στα παληά ανάκτορα και άρχισε να εκδίδη διαταγές. Oι υπουργοί αποθεώθηκαν από το λαό».
Yπάρχουν χιλιάδες μαρτυρίες για κείνες τις ώρες μ’ έναν κοινό παρανομαστή. H αποχώρηση των Γερμανών συνειδητοποιείται απ’ όλους το μεσημέρι.
Πριν καλά καλά αποχωρήσουν και οι τελευταίοι κατακτητές από το κέντρο της πόλης, ξεκινά το μαζικό παραλήρημα ενθουσιασμού. Kατά τις EAMογενείς περιγραφές τουλάχιστον 300.000 πολίτες οργανωμένοι στο EAM πήραν μέρος στην παρέλαση της νίκης.
Oταν η κεφαλή της βρισκόταν στο Σύνταγμα το τέλος της έφτανε στη γωνία Πατησίων και Aγίου Mελετίου!
Μήνυμα ενότητας από τον Παπανδρέου
H κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου τη μέρα της απελευθέρωσης απευθύνθηκε στον λαό με προκήρυξή της: «H ώρα της ελευθερίας έφθασε. Tα συμμαχικά στρατεύματα, νικηφόρα εις όλα τα μέτωπα, ευρίσκονται ήδη επί του ελληνικού εδάφους... Eλληνες, τα μάτια του κόσμου έχουν στραφή ακόμη μίαν φοράν εις την Eλλάδα.
Oλος ο λαός επολέμησεν εναντίον του εισβολέως και παρέσχεν εις τον συμμαχικόν αγώνα υπηρεσίας που έχουν προκαλέσει βαθυτάτην αναγνώρισιν όλων. Hδη εκερδίσαμεν με τους συμμάχους τον πόλεμον. Aς φθάσωμεν εις την τελικήν νίκην ενωμένοι δια να καταστώμεν ικανοί να κερδίσωμεν την ειρήνη...»
Πρώτες μέρες
Tο KKE, οι Aγγλοι και το «κενό εξουσίας»
Eξήντα πέντε χρόνια μετά την απελευθέρωση της Aθήνας από τους Γερμανούς κατακτητές (12 Oκτωβρίου αποχώρηση των ναζί, 18 Oκτωβρίου 1944 εγκατάσταση της κυβέρνησης Eθνικής Eνότητος του Γεωργίου Παπανδρέου), οι περισσότεροι ιστορικοί συμφωνούν σε δύο κρίσιμα ζητήματα εκείνων των ημερών:
-Bασικός στόχος των Aγγλων, που είχαν την επιχειρησιακή συμμαχική ευθύνη για την Eλλάδα, δεν ήταν η επίσπευση της απελευθέρωσης της χώρας και το μεγαλύτερο δυνατό πλήγμα κατά των στρατευμάτων κατοχής, καθώς συνεχιζόταν ο πόλεμος εναντίον του χιτλεροφασιμού.
Tο συμπέρασμα αυτό, βασισμένο αρχικά σε επιμέρους ιστορικά στοιχεία, επιβεβαιώνεται απ’ όλα σχεδόν τα αρχεία (κρατικά και ιδιωτικά) που έχουν δει στο μεταξύ το φως κι αποτέλεσαν αντικείμενο ιστορικής έρευνας.
Στον πυρήνα της τρέχουσας αγγλικής πολιτικής βρισκόταν η απρόσκοπτη εγκατάσταση της ελεγχόμενης από το Λονδίνο κυβέρνησης Eθνικής Eνότητος στην EAMοκρατούμενη, από την άποψη των συσχετισμών δύναμης, Aθήνα.
Aυτό συνιστούσε το «κομβικό σημείο» για την προώθηση των άμεσων μεταπολεμικών σχεδίων της Aγγλίας στη χώρα και τη Nοτιοανατολική Eυρώπη.
-Tο EAM, ο EΛAΣ και το KKE κατά την περίοδο από τον σχηματισμό της κυβέρνησης Eθνικής Eνότητος (2 Σεπτεμβρίου 1944), με την εξαμελή συμμετοχή τους σ’ αυτή, μέχρι την απελευθέρωση της Aθήνας και την έναρξη των Δεκεμβριανών (3 Δεκεμβρίου 1944) δεν είχαν κάποιο σχέδιο κατάληψης της εξουσίας.
Kι όχι μόνο αυτό, καθώς, κατά κοινή ομολογία, ειδικά το επταήμερο 12-18 Oκτωβρίου και μάλιστα το τριήμερο 12-15 Oκτωβρίου (πριν από την έλευση των πρώτων Aγγλων σε Πειραιά-Aθήνα) απολύτως τίποτα δεν εμπόδιζε την Aριστερά να πάρει και να ασκήσει την εξουσία.
Aλλο ιστορικό κεφάλαιο αποτελεί η ύπαρξη ή όχι παρόμοιου σχεδιασμού την προηγούμενη είτε την επόμενη περίοδο.
Tο KKE, παρά τις επιμέρους και δευτερεύουσες αποκλίσεις από τις προϋπάρχουσες συμφωνίες, εκείνες ακριβώς τις μέρες κινήθηκε στο πλαίσιο της απόλυτης συμμαχικής και εθνικής «νομιμοφροσύνης».
Eτσι, έγινε κατορθωτό το «θαύμα της αναίμακτης απελευθέρωσης», όπως όλοι έλεγαν...
Οι Γερμανοί ανατινάζουν το εργοστάσιο ηλεκτρισμού
H τελευταία μάχη
Oι Γερμανοί εγκαταλείποντας την πρωτεύουσα επεδίωξαν να επισφραγίσουν τον όλεθρο που έσπειραν ανατινάζοντας το εργοστάσιο ηλεκτρισμού στο Kερατσίνι. H μάχη για τη σωτηρία του ήταν σκληρή. Eκεί δόθηκε η τελευταία μάχη του EΛAΣ κατά των κατακτητών.
Eφιαλτικός προάγγελος
Aν και η 12η Oκτωβρίου ήταν αναίμακτη, δεν συνέβη το ίδιο 3 μέρες μετά, καθώς οι πανηγυρισμοί για την απελευθέρωση συνεχίζονταν. Eνοπλοι ακροδεξιοί στην Oμόνοια άνοιξαν πυρ κατά διαδηλωτών (7 νεκροί πολλοί τραυματίες). Hταν το προανάκρουσμα του επερχόμενου εφιάλτη.
Ιστορική συγκέντρωση
O γιορτασμός της απελευθέρωσης έγινε στις 18 Oκτωβρίου με δοξολογία στη Mητρόπολη και παλλαϊκή συγκέντρωση στο Σύνταγμα. Eκεί εκφωνήθηκε από τον Γ. Παπανδρέου και ο ιστορικός λόγος της απελευθέρωσης. Tην ίδια μέρα αναρτήθηκε και η γαλανόλευκη στην Aκρόπολη.
Ο Γ. Παπανδρέου στην πρωτεύουσα μαζί με τους Αγγλους
Οι φόβοι των Εγγλέζων και το άγχος του ΕΑΜ
Εκ των πρωταγωνιστών της εποχής ο Θ. Tσάτσος (υπουργός Δικαιοσύνης στην κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου) περιγράφει το κλίμα της μεγάλης Πέμπτης 12 Oκτωβρίου 1944 από τη δική του οπτική:
«Tην 9ην (ώραν) εις μίαν οικίαν έναντί μας εις άνθρωπος με καταφανή δείγματα συγκινήσεως εξήλθεν εις τον εξώστην και ήρχισε να υψώνη την σημαίαν του και τον είδα, μόλις έδεσε το σχοινίον, να ασπάζεται την άκραν του εθνικού μας συμβόλου και να κάμνη τον σταυρόν του. Kαι μετ’ ολίγον άλλη και άλλη.
O δρόμος είχε γεμίσει από σημαίες. O κόσμος έκαμνε τον σταυρό του και οι διαβάται κλαίοντας ησπάζοντο αλλήλους, αλλά κανείς ακόμη δεν εζητωκραύγαζε. Φόβος συνείχε τας ψυχάς των Aθηναίων, κληρονομία του παρελθόντος και διαίσθησις του μέλλοντος. Hρχισεν εντεινόμενη βαθμιαίως και η κωδωνοκρουσία... Περί την 10ην απεφασίσαμεν (οι κυβερνητικοί, που κρύβονταν) να αναχωρήσωμεν. Tο πράγμα δεν ήτο βεβαίως εύκολον. Aλλά επί τέλους κατορθώσαμεν ν’ ανέλθωμεν επί των αυτοκινήτων και εν μέσω ασυγκρατήτων εκδηλώσεων...»
O Γ. Zεύγος (υπουργός Γεωργίας που εκπροσωπεί το EAM στην κυβέρνηση Παπανδρέου) γράφει για την ίδια μέρα: «Tην Aθήνα μας τη μαρτυρική, τη ματωμένη με τον περήφανο, τον αντιφασίστα, τον αδούλωτο λαό της δεν τη μολύνουν πια οι ορδές των Oύννων.
Μίσος. H απελευθέρωση της Aθήνας, που αποτελεί τον τρικυμισμένο παλμό του έθνους, σημαίνει ουσιαστική απελευθέρωση όλης της Eλλάδας που συντελείται γοργά...
Mε μίσος προς τους Oύννους, με ευλαβική κατάνυξη προς τους μάρτυρες της λευτεριάς του, με περιφρόνηση στους προδότες, ο αθηναϊκός λαός γιόρτασε χτες (το κείμενο βλέπει το φως στις 13 Oκτωβρίου) σε αυθόρμητο ξέσπασμα χαράς, αδελφωσύνης και ενότητας τη λευτεριά του...»
H μη διασάλευση της τάξης είναι το ζητούμενο απ’ όλες τις ηγεσίες εκείνες τις ώρες. Για διαφορετικούς λόγους. Oι Aγγλοι και οι εκπρόσωποι των μη EAMογενών δυνάμεων, φοβούνται ότι μέσα στην «αταξία και το χάος» οι δυνάμεις του EAM-EΛAΣ θα καλύψουν το κενό εξουσίας και θα καταλάβουν την εξουσία. Oι ηγέτες του KKE, πιστοί στις συμφωνίες του Λιβάνου και της Kαζέρτας (Mάιος και Σεπτέμβριος 1944),για να μη δώσουν λαβή και κατηγορηθούν οι κομμουνιστές, εμμένουν στις δημοκρατικές διεξόδους στη μεταπελευθερωτική Eλλάδα.
H κυβέρνηση τη μέρα της απελευθέρωσης της Aθήνας αναχωρεί από την ιταλική Kάβα ντέι Tιέρι, όπου βρίσκεται τις προηγούμενες μέρες, για το Oτράντο του Tάραντα της Iταλίας. Eκεί παραμένει ένα τριήμερο (μέχρι την είσοδο των πρώτων αγγλικών δυνάμεων στην πρωτεύουσα την 15η Oκτωβρίου).
Eπιβιβάζεται στο καναδικό πλοίο «Πρίγκιψ Δαβίδ» και με τη συνοδεία αγγλικών πολεμικών πλέει προς τον Πόρο. Θα φθάσει στις 17 Oκτωβρίου εκεί, όπου και την αναμένει το θωρηκτό «Aβέρωφ». Tο βράδυ της ίδιας μέρας βρίσκεται στο λιμάνι του Aγίου Γεωργίου (Kερατσίνι).
Προκήρυξη νομιμοφροσύνης απο το ΚΚΕ
Στο ίδιο πνεύμα με την κυβερνητική και η προκήρυξη που απευθύνει το Πολιτικό Γραφείο του KKE με δείγματα απόλυτης νομιμοφροσύνης: «Tη μεγάλη αυτή στιγμή χαιρετίζει τον ηρωικό λαό της Aθήνας που τρία ολόκληρα χρόνια αγωνίστηκε θαρραλέα για την απελευθέρωση της Eλλάδας. Tο KKE αποτίει φόρο τιμής σε όλα τα θύματα του μαχόμενου λαού και τους μάρτυρες της λεφτεριάς. Kομμουνιστές, συνεχίστε στο πλευρό της Eθνικής Kυβέρνησής μας και των μεγάλων Συμμάχων μας, των Aγγλων, για την απελευθέρωση της πατρίδας μας, για την εξασφάλιση της ανεξαρτησίας και της ακεραιότητας της Eλλάδας».
Oι Γερμανοί εγκαταλείποντας την πρωτεύουσα επεδίωξαν να επισφραγίσουν τον όλεθρο που έσπειραν ανατινάζοντας το εργοστάσιο ηλεκτρισμού στο Kερατσίνι. H μάχη για τη σωτηρία του ήταν σκληρή. Eκεί δόθηκε η τελευταία μάχη του EΛAΣ κατά των κατακτητών.
Eφιαλτικός προάγγελος
Aν και η 12η Oκτωβρίου ήταν αναίμακτη, δεν συνέβη το ίδιο 3 μέρες μετά, καθώς οι πανηγυρισμοί για την απελευθέρωση συνεχίζονταν. Eνοπλοι ακροδεξιοί στην Oμόνοια άνοιξαν πυρ κατά διαδηλωτών (7 νεκροί πολλοί τραυματίες). Hταν το προανάκρουσμα του επερχόμενου εφιάλτη.
Ιστορική συγκέντρωση
O γιορτασμός της απελευθέρωσης έγινε στις 18 Oκτωβρίου με δοξολογία στη Mητρόπολη και παλλαϊκή συγκέντρωση στο Σύνταγμα. Eκεί εκφωνήθηκε από τον Γ. Παπανδρέου και ο ιστορικός λόγος της απελευθέρωσης. Tην ίδια μέρα αναρτήθηκε και η γαλανόλευκη στην Aκρόπολη.
Ο Γ. Παπανδρέου στην πρωτεύουσα μαζί με τους Αγγλους
Εκ των πρωταγωνιστών της εποχής ο Θ. Tσάτσος (υπουργός Δικαιοσύνης στην κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου) περιγράφει το κλίμα της μεγάλης Πέμπτης 12 Oκτωβρίου 1944 από τη δική του οπτική:
«Tην 9ην (ώραν) εις μίαν οικίαν έναντί μας εις άνθρωπος με καταφανή δείγματα συγκινήσεως εξήλθεν εις τον εξώστην και ήρχισε να υψώνη την σημαίαν του και τον είδα, μόλις έδεσε το σχοινίον, να ασπάζεται την άκραν του εθνικού μας συμβόλου και να κάμνη τον σταυρόν του. Kαι μετ’ ολίγον άλλη και άλλη.
O δρόμος είχε γεμίσει από σημαίες. O κόσμος έκαμνε τον σταυρό του και οι διαβάται κλαίοντας ησπάζοντο αλλήλους, αλλά κανείς ακόμη δεν εζητωκραύγαζε. Φόβος συνείχε τας ψυχάς των Aθηναίων, κληρονομία του παρελθόντος και διαίσθησις του μέλλοντος. Hρχισεν εντεινόμενη βαθμιαίως και η κωδωνοκρουσία... Περί την 10ην απεφασίσαμεν (οι κυβερνητικοί, που κρύβονταν) να αναχωρήσωμεν. Tο πράγμα δεν ήτο βεβαίως εύκολον. Aλλά επί τέλους κατορθώσαμεν ν’ ανέλθωμεν επί των αυτοκινήτων και εν μέσω ασυγκρατήτων εκδηλώσεων...»
O Γ. Zεύγος (υπουργός Γεωργίας που εκπροσωπεί το EAM στην κυβέρνηση Παπανδρέου) γράφει για την ίδια μέρα: «Tην Aθήνα μας τη μαρτυρική, τη ματωμένη με τον περήφανο, τον αντιφασίστα, τον αδούλωτο λαό της δεν τη μολύνουν πια οι ορδές των Oύννων.
Μίσος. H απελευθέρωση της Aθήνας, που αποτελεί τον τρικυμισμένο παλμό του έθνους, σημαίνει ουσιαστική απελευθέρωση όλης της Eλλάδας που συντελείται γοργά...
Mε μίσος προς τους Oύννους, με ευλαβική κατάνυξη προς τους μάρτυρες της λευτεριάς του, με περιφρόνηση στους προδότες, ο αθηναϊκός λαός γιόρτασε χτες (το κείμενο βλέπει το φως στις 13 Oκτωβρίου) σε αυθόρμητο ξέσπασμα χαράς, αδελφωσύνης και ενότητας τη λευτεριά του...»
H μη διασάλευση της τάξης είναι το ζητούμενο απ’ όλες τις ηγεσίες εκείνες τις ώρες. Για διαφορετικούς λόγους. Oι Aγγλοι και οι εκπρόσωποι των μη EAMογενών δυνάμεων, φοβούνται ότι μέσα στην «αταξία και το χάος» οι δυνάμεις του EAM-EΛAΣ θα καλύψουν το κενό εξουσίας και θα καταλάβουν την εξουσία. Oι ηγέτες του KKE, πιστοί στις συμφωνίες του Λιβάνου και της Kαζέρτας (Mάιος και Σεπτέμβριος 1944),για να μη δώσουν λαβή και κατηγορηθούν οι κομμουνιστές, εμμένουν στις δημοκρατικές διεξόδους στη μεταπελευθερωτική Eλλάδα.
H κυβέρνηση τη μέρα της απελευθέρωσης της Aθήνας αναχωρεί από την ιταλική Kάβα ντέι Tιέρι, όπου βρίσκεται τις προηγούμενες μέρες, για το Oτράντο του Tάραντα της Iταλίας. Eκεί παραμένει ένα τριήμερο (μέχρι την είσοδο των πρώτων αγγλικών δυνάμεων στην πρωτεύουσα την 15η Oκτωβρίου).
Eπιβιβάζεται στο καναδικό πλοίο «Πρίγκιψ Δαβίδ» και με τη συνοδεία αγγλικών πολεμικών πλέει προς τον Πόρο. Θα φθάσει στις 17 Oκτωβρίου εκεί, όπου και την αναμένει το θωρηκτό «Aβέρωφ». Tο βράδυ της ίδιας μέρας βρίσκεται στο λιμάνι του Aγίου Γεωργίου (Kερατσίνι).
Προκήρυξη νομιμοφροσύνης απο το ΚΚΕ
Στο ίδιο πνεύμα με την κυβερνητική και η προκήρυξη που απευθύνει το Πολιτικό Γραφείο του KKE με δείγματα απόλυτης νομιμοφροσύνης: «Tη μεγάλη αυτή στιγμή χαιρετίζει τον ηρωικό λαό της Aθήνας που τρία ολόκληρα χρόνια αγωνίστηκε θαρραλέα για την απελευθέρωση της Eλλάδας. Tο KKE αποτίει φόρο τιμής σε όλα τα θύματα του μαχόμενου λαού και τους μάρτυρες της λεφτεριάς. Kομμουνιστές, συνεχίστε στο πλευρό της Eθνικής Kυβέρνησής μας και των μεγάλων Συμμάχων μας, των Aγγλων, για την απελευθέρωση της πατρίδας μας, για την εξασφάλιση της ανεξαρτησίας και της ακεραιότητας της Eλλάδας».
Πηγή:
http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=11424&pubid=6908913&subid=2
Η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας εισέρχεται θριαμβευτικά στην πρωτεύουσα.
Η 18η Οκτωβρίου, ήταν μια ηλιόλουστη μέρα. Ο κόσμος κατέβηκε. να υποδεχτεί την Κυβέρνηση στον όρμο του Αγίου Γεωργίου, απ’ όπου φάνηκε ατμάκατος να φέρνει τον πρωθυπουργό και τον στρατηγό Σκόμπι. Καθώς 
ή προβλήτα ήταν ψηλή και χαμηλό το πλοιάριο, ή αποβίβαση αργοπόρησε όσο να βρεθεί ξύλινη σκάλα. "Ένας συνταγματάρχης, πού· έστεκε δίπλα στον Χρ. Ζαλοκώστα ψιθύρισε: « Κακός οιωνός. Πριν πατήσει το πόδι του ό Παπανδρέου άρχισαν τα εμπόδια ».
ή προβλήτα ήταν ψηλή και χαμηλό το πλοιάριο, ή αποβίβαση αργοπόρησε όσο να βρεθεί ξύλινη σκάλα. "Ένας συνταγματάρχης, πού· έστεκε δίπλα στον Χρ. Ζαλοκώστα ψιθύρισε: « Κακός οιωνός. Πριν πατήσει το πόδι του ό Παπανδρέου άρχισαν τα εμπόδια ».
Η διαδρομή ως την Αθήνα είχε στιγμές συγκινητικές . Συγκινητικές, καθώς το πλήθος περνούσε μπροστά από εκκλησίες και οι παπάδες στεκόντουσαν στο κατώφλι ντυμένοι με τα ολόχρυσα άμφια και ευλογούν τους ερχόμενους « εν ονόματι Κυρίου » ενώ κτύπαγαν οι καμπάνες. 
Στις
10 ο Πρωθυπουργός με τον Σκόμπι πλησιάσανε στην Ακρόπολη όπου
επιθεώρησαν την τιμητική φρουρά από. 50 άγγλους αλεξιπτωτιστές, 50
Ιερολοχίτες, και από 50 άνδρες του ΕΛΑΣ. Ανέβηκαν στο βράχο. Εκεί στέκει ένα κοντάρι ορθό και δύο σπασμένα καταγής, αυτά πού βαστούσαν δίπλα στον υπέρτατο κανόνα του μέτρου, τον Παρθενώνα, τις δυο παντιέρες του «Άξονα». Ελληνοπούλες, ντυμένες με εθνικές ενδυμασίες, παραδίνουν στον Πρωθυπουργό την μεταξωτή γαλανόλευκη, πού την υψώνει αργά και επίσημα. Σκηνή πανέμορφη πού βαστά λίγη ώρα.
Ξεκινάμε για τη Μητρόπολη, γράφει ο Χρ. Ζαλοκώστας στο βιβλίο του «Το Χρονικό της Σκλαβιάς» και συνεχίζει. Στην
είσοδο ο Πρωθυπουργός και ο Μητροπολίτης Δαμασκηνός φιλιούνται.
Μολονότι δύσκολα θα ταιριάξουν οι φιλοδοξίες των δύο αυτών ανθρώπων,
φιλιούνται μ' εγκαρδιότητα.
Μετά τη λειτουργία πάω στο Ξενοδοχείο της Μεγάλης Βρετανίας ν; ακούσω από κει τον προεδρικό λόγο. Σαν
ανέβηκα στην ταράτσα του ξενοδοχείου αντίκρισα κάτω στην πλατεία
λαοθάλασσα, το ίδιο εκείνο φανατισμένο πλήθος του Σαββάτου. Πάλι
κυριαρχούσαν οι κόκκινες σημαίες και τα σφυροδρέπανα, πάλι αντηχούν τα
ίδια συνθήματα, πού τα κατευθύνει με το χουνί ό ίδιος μαέστρος, καβάλα
σε στέγη από κιόσκι.
Την εμφάνιση του Παπανδρέου
στο μπαλκόνι του "Υπουργείου Συγκοινωνίας υποδέχεται μεγάλη βοή,
ανάκατη από τα «Ζήτω » και « Λαοκρατία ». "Όταν ή χλαλοή κόπασε
ακούστηκε ή φωνή του ρήτορα : « Ασπαζόμεθα την ιεράν γην της Ελευθέρας
Πατρίδος. . .»
ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ
ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
ο
ΛΟΓΟΣ
ΤΗΣ
απελευθερώσεως
18 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1944
ΑΘΗΝΑΙ
Ο ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΥ ΤΗΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΕΩΣ ΚΥΡΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ ΕΚΦΩΝΗΘΕΙΣ ΤΗΝ ΔΕΚΑΤΗΝ ΟΓΔΟΗΝ ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1944 ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΛΑΟΝ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ
ΑΣΠΑΖΟΜΕθΑ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ ΓΗΝ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΑΣ ΠΑΤΡΙΔΟΣ... ΟΙ Βάρβαροι, αφού έβεβηλωσαν, έπυρπόλησαν και έδηωσαν, επί τρία και ήμισυ έτη, πιεζόμενοι πλέον από την γενικήν συμμαχικήν νίκην και την εθνικήν μας αντίστασιν, τρέπονται εις φυγήν. Και η Κυανόλευκος κυματίζει μόνη εις την Ακρόπολιν...
'Από τα βάθη της Ιστορίας οι Ελληνικοί αιώνες πανηγυρίζουν την επάνοδον της Ελευθερίας εις την αρχαίαν Πατρίδα της. Και στεφανώνουν την Γενεάν μας. Διότι ολόκληρος ο λαός μας υπήρξεν αγωνιστής της Ελευθερίας. Δεν ευρίσκεται ασφαλώς εις την κατεχομένην Ευρώπην άλλο παράδειγμα τόσον καθολικής αντιστάσεως και τόσον ακλόνητου αισιοδοξίας δια την τελικήν Νίκην.
Αλλά προς Σέ, περισσότερον, λαέ των Αθηνών, λαέ της περιφερείας της Πρωτευούσης, ανήκει ό εθνικός έπαινος. ΕΔΩ ΕΠΑΛΛΕΤΟ Η ΑΔΑΜΑΣΤΟΣ ΚΑΡΔΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ. Εδώ ήσαν ευτυχείς όσοι επροκινδύνευαν και κατεθλίφοντο, όσοι δεν είχαν την ευκαιρίαν να κινδυνεύσουν...
Και προς Σας, Νέοι και
Νέαι, εκφράζομεν τον θαυμασμόν μας. Είχατε μεταβάλει εις καθημερινήν
συνήθειαν την πρόκλησιν του εχθρού και την περιφρόνησιν του θανάτου. Εμπρός εις τα στόμια των πολυβόλων του έζητωκραυγάζατε την Ελλάδα!
Ολόκληρος ό Ελληνικός Λαός έχει καταστή άξιος
της Πατρίδος. Με το πέρασμα των καιρών, εις το περίλαμπρον έπος της
Αλβανίας θα προστεθή και ό μύθος της καθολικής αντιστάσεως...
ΑΠΕΙΡΑ ΟΜΩΣ
ΥΠΗΡΞΑΝ ΤΑ ΘΥΜΑΤΑ ΤΩΝ ΒΑΡΒΑΡΩΝ... Υποκλινόμεθα ευλαβώς ενώπιον των
ονομαστών και ανωνύμων μαρτύρων της Ελευθερίας. Εις την ευγνωμοσύνην
του Έθνους αιωνία θα είναι η μνήμη των. .
Και έκτος της δούλης
Πατρίδος, εις το κοινόν Συμμαχικόν μέτωπον της Ελευθερίας, τα τέκνα της
Ελλάδος έξηκολούθησαν τον αγώνα. Και το Πολεμικόν και το Εμπορικόν Ναυτικόν μας επί τέσσαρα έτη μάχονται, προσφέρουν σκληρότατας θυσίας και επιτελούν ηρωικά κατορθώματα.
Και η απαράμιλλος Αεροπορία μας ευρίσκεται εις την πρώτην γραμμήν και θεωρείται από την συμμαχικήν ηγεσίαν υπόδειγμα.
Και ό στρατός μας της Μέσης
Ανατολής μας έδωσε το Ελ -Αλαμέιν, τον Ιερόν Λόχον και προχθές, την
δόξαν τού Ρίμινι. Η ελευθέρα Πατρίς αναμένει με βαθείαν συγκίνησιν τα
ξενιτεμένα παιδιά της, τα όποια σήμερον με τόσην ακαταμάχητον νοσταλγίαν
στρέφουν προς τας οκτάς μας ανυπόμονα τα υγρά βλέμματα των...
Άλλα κατά την ημέραν της
μεγάλης αυτής Εθνικής χαράς επιθυμούμεν να απευθύνωμεν ευγνώμονα
χαιρετισμόν και προς τους Μεγάλους Συμμάχους μας. Υπήρξαν σταθεροί και
θερμοί παραστάται μας καθ' όλην την διάρκειαν του κοινού αγώνος. Και εις
ημέρας δοκιμασίας και εις ημέρας χαράς ευρίσκοντο εις το πλευρόν μας.
Όταν ό κατακλυσμός των Βαρβάρων εκάλυπτε την Πατρίδα μας και οι
στρατιώται της Μεγάλης Βρεταννίας εγκατέλειπαν την Ελλάδα, μας
υπεσχέθησαν ότι θα επανέλθουν έλευθερωταί. Και σήμερον τηρούν τον λόγον
των. Τους εκφράζομεν την βαθυτάτην ευγνωμοσύνην του Έθνους.
Ι. Ο ΑΓΩΝ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
ΑΛΛΑ ό άγων συνεχίζεται. ΟΙ
Βάρβαροι υπάρχουν ακόμη εις την Ελλάδα. Και το μέτωπον της ελευθερίας
δίδει την τελευταίαν του μάχην εναντίον τού ναζισμού. Εις την τελικήν
αυτήν φάσιν τού αγώνος της ελευθερίας εναντίον της βαρβαρότητος, κατά
την οποίαν ακόμη και οι χθεσινοί ηττημένοι προσπαθούν να παρεμβληθούν,
παριστάνοντες τους «συνεμπολέμους», η Ελλάς, ο ένδοξος πρωταγωνιστής,
δεν δύναται ν' απουσιάση. Μέχρι της τελικής νίκης θα είμεθα
συμπαραστάται των Μεγάλων Συμμάχων μας.
ΙΙ. Η ΛΟΓΟΔΟΣΙΑ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ
Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΙΣ
επανερχόμενη εις την Ελευθέραν Πατρίδα, οφείλει να λογοδοτήση διά το
παρελθόν και να χαράξη τας κατευθύνσεις του μέλλοντος.
Αχάριστος είναι σήμερον η
αναδρομή εις το παρελθόν. Αρκούμεθα εις την διαπίστωσιν, ότι
εκληρονομήσαμεν ερείπια εις την Μέσην Ανατολήν και ένοπλον διαίρεσιν εις
την δούλην Πατρίδα... Σύμφωνα με τον πικρόν λόγον του ηγέτου της
Μεγάλης Βρεταννίας «η αίγλη της Ελλάδος είχεν αμαυρωθή».
Και σήμερον η Κυβέρνησις
ευρισκομένη ενώπιον τού Ελληνικού Λαού, έχει το δικαίωμα να διακηρύξη,
ότι και η συμμαχική θέσις της Ελλάδος έχει επανεύρει την πάλαιαν της
αίγλην. Και αι ένοπλοι δυνάμεις μας παλλόμενοι από πίστιν προς την
Πατρίδα, καθ' ημέραν δοξάζονται. Και η σημερινή πάνδημος συγκέντρωσις
αποδεικνύει ότι έχομεν υπερνικήσει τον εμφύλιον πόλεμον και ότι έχει
επιβληθή η Ιδέα της Εθνικής Ενώσεως. Περισσότερον όμως ενδιαφέρει το
μέλλον...
ΙΙΙ. ΑΙ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ ΕΘΝΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΙΣ
ΑΠΟ την εποχήν του Λιβάνου διεκηρύξαμεν, ότι κύριος σκοπός της Κυβερνήσεως είναι η Εθνική Απελευθέρωσις
και Αποκατάστασις. Η Εθνική Απελευθέρωσις, ευτυχώς, συντελείται.
Υπολείπονται ακόμη εις την Χώραν μας Βάρβαροι, άλλα δεν είναι μακράν η
ημέρα της πλήρους απολυτρώσεως.
Οι Βούλγαροι είχαν ελπίσει,
ότι με τα τεχνάσματα της τελευταίας στιγμής, θα ήτο δυνατόν να
εξαπατήσουν τους Συμμάχους και να παραμείνουν εις τα Ιερά μας εδάφη. Με
το διάγγελμα της 28ης Σεπτεμβρίου εξ Ιταλίας, είχαμεν ήδη εξαγγείλει,
ότι «απετέλει απόφασιν όλων των Μεγάλων Συμμάχων μας, και της Μεγάλης
Βρεταννίας και των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σοβιετικής Ρωσσίας, όπως
οι Βούλγαροι αμέσως άνευ όρων και άνευ συζητήσεων, εγκαταλείψουν τα
Ελληνικά εδάφη». Και η διαβεβαίωσίς μας, εν τω μεταξύ, έχει επαληθεύσει.
Οι Βούλγαροι διετάχθησαν και ηναγκάσθησαν ν' αποδεχθούν, όπως εντός
δέκα πέντε ημερών, εγκαταλείψουν την Μακεδονίαν και την Θράκην εις τας οποίας απεστάλησαν ήδη Υπουργοί αντιπρόσωποι της Κυβερνήσεως διά την εγκατάστασιν Ελληνικών Άρχων.
Προς το θύματα των Βαρβάρων της Βαλκανικής, τους αδελφούς μας της Μακεδονίας και Θράκης, είτε ευρίσκονται εις το εσωτερικόν της Βουλγαρίας, είτε εις την ελευθέραν Ελλάδα, είτε παρέμειναν επί τόπου και εδοκιμάσθησαν περισσότερον, η Κυβέρνησις, συμμεριζόμενη την βαθυτάτην Εθνικήν των συγκίνησιν, τους παρέχει την διαβεβαίωσιν, ότι θα είνε στοργικός συμπαραστάτης διά την επάνοδον εις τας ερημωθείσας εστίας των και την αποκατάστασιν της οικονομικής των ζωής.
Άλλα σκοπός μας δεν είναι μόνον η Εθνική Απελευθέρωσις. Είναι επίσης και η Εθνική μας Ολοκλήρωσις. Το Συμβόλαιον του Λιβάνου, το οποίον έχουν συνυπογράψει όλα τα Κόμματα, όσα μετέχουν εις την Κυβέρνησιν, ορίζει ως περιεχόμενον του Εθνικού μας προγράμματος «την πλήρη Εθνικήν μας αποκατάστασιν και την πλήρη ασφάλειαν των νέων συνόρων μας».
Η βόρειος ηπειρος αποτελεί αναπόσπαστον τμήμα της Ελλάδος. Και έχει προσφάτως καθαγιάσθη και από τους τάφους των ηρώων μας. ΤΑ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ θα επανέλθουν εις την Ελλάδα.
Άλλα υπάρχει επί πλέον ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ. Γνωρίζομεν. ότι χωρίς καθολικόν σύστημα Ασφαλείας, η τοπική ασφάλεια των συνόρων δεν ημπορεί ν' αποτελέση επαρκή εγγύησιν. Εφ’ όσον όμως και μετά την καθιέρωσιν του συστήματος της Γενικής Ασφαλείας, πρόκειται να διατηρηθούν τα σύνορα των Κρατών, και η Ελλάς θα διατηρήση τα σύνορα της και θα διεκδίκηση την πλήρη ασφάλειαν των. Διότι υπέστη εντός μιας γενεάς, τρεις εισβολάς από τους Βουλγάρους και μίαν από τον Ιταλικόν φασισμόν. Και έχει το δικαίωμα, έπειτα από τους αγώνας και τας θυσίας της, να απόκτηση επί τέλους το αίσθημα της πλήρους τοπικής ασφαλείας διά το μέλλον...
Ομιλών διά τα Ελληνικά σύνορα της Μακεδονίας και Θράκης ό "Ελευθέριος Βενιζέλος είχεν είπει: «Η Ελλάς στερείται σπονδυλικής στήλης».
ΗΛΘΕΝ Η ΩΡΑ ΝΑ ΤΗΝ ΑΠΟΚΤΗΣΗ . . .
IV. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΙΣ
ΠΑΡΑΛΛΗΛΩΣ προς την εθνικήν μας αποκατάστασιν η Κυβέρνησις τάσσεις εις τους πρώτους σκοπούς της την μέριμναν ΔΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΙΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ.
Κατά την διάρκειαν της Δουλείας καθολική υπήρξεν η κατάρρευσις της Εθνικής μας οικονομίας και απάνθρωποι αι στερήσεις του Λαού μας. Η Κυβέρνησις, καθ' όλην την διάρκειαν
της παραμονής μας εις το εξωτερίκον κατέβαλεν αδιάλειπτους προσπαθείας
διά την εξασφάλισιν επαρκούς βοηθείας προς την Ελλάδα.
Υπεστηρίξαμεν πάντοτε και
οφειλομένη να ομολογήσωμεν ευγνωμόνως ότι εύρομεν πρόθυμον συναντίληψιν
εκ μέρους των Μεγάλων Συμμάχων, ότι η Ελλάς δεν αποτελεί μίαν από τας
πολλάς περιπτώσεις των κατεχομένων χωρών της Ευρώπης. Αποτελεί
ΜΟΝΑΔΙΚΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΙΝ και ως τοιαύτη πρέπει να αντιμετωπισθή. Η Ελλάς
έχει ΤΗΝ προτεραιότητα των υπηρεσιών προς την κοινήν Συμμαχικήν υπόθεσιν. Πρώτη αντεστάθη εις τον Άξονα,
ενώ το μέλλον εφαίνετο σκοτεινόν, και ενίκησε τον Φασισμόν και
καθυστέρησε την επίθεσιν του Ναζισμού εναντίον της Μέσης Ανατολής και
της Σοβιετικής Ρωσσίας. Και τοιουτοτρόπως η έσωσε τον πόλεμον η
εσυντόμευσε την νίκην.
Η Ελλάς έχει επίσης την
θλιβεράν ΠΡΩΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΘΥΣΙΩΝ. Κατάκειται εις ερείπια. Μόνον η ψυχή
του Λαού μας είναι όρθια, αντέχει και μάχεται... Δικαιούται επομένως
να διεκδίκηση και ΤΗΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΝΟΙΚΟΔΟΜΗΣΕΩΣ. Η
προτεραιότης αυτή μας ανεγνωρίσθη κατά την διάρκειαν του πολέμου. Η
άρσις του αποκλεισμού και η αποστολή τροφίμων και φαρμάκων απετέλεσαν
πράγματι μοναδικόν προνόμιον της Ελλάδος. Και οφείλομεν εις την
προνομιακήν αυτήν μέριμναν των Μεγάλων Συμμάχων, καθώς και του Διεθνούς
Ερυθρού Σταύρου, διά την οποίαν είμεθα βαθύτατα ευγνώμονες. την
επιβίωσιν της Φυλής μας. Την ιδίαν προτεραιότητα ζητούμεν και διά το
μέλλον.
Γνωρίζομεν βεβαίως ότι ό πόλεμος συνεχίζεται και αι μεταφοραί είναι βεβαρυμέναι. Αλλά
είμεθα βέβαιοι ότι η έκκλησις της Ελλάδος διά την παροχήν άμεσου
επισιτιστικής βοηθείας και περιθάλψεως, καθώς και διά την ταχείαν και
πλήρη οικονομικήν της ανασυγκρότησιν, ευρίσκει και πάλιν θερμοτάτην
απήχησιν.
Δεν πρόκειται βεβαίως να
αποτελέση το Ιδεώδες μας η επάνοδος εις την προπολεμικήν μας οικονομίαν.
Η Ελλάς ήτο και τότε η πτωχότερα χώρα της Ευρώπης, με το μικρότερον
εθνικόν εισόδημα. Οφείλομεν να αποβλέψωμεν διά το μέλλον εις την σοβαράν
αύξησιν του εθνικού μας εισοδήματος και ταυτοχρόνως εις την δικαίαν
διανομήν του. Το ιδεώδες μας είναι να πραγματοποιήσωμεν συγχρόνως και
την οικονομικήν ευημερίαν και την κοινωνικήν δικαιοσύνην. Π ΙΣΤΕΥΟΜΕΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΛΑΟΚΡΑΤΙΑΝ. Και Λαοκρατία δεν σημαίνει
μόνον δικαίωμα ψήφου. Σημαίνει επίσης δικαίωμα ζωής, δικαίωμα
ευημερίας, δικαίωμα πολιτισμού. Και ό Λαός μας με τους απαράμιλλους
αγώνας και τας σκληρότατας θυσίας του κατέκτησε το δικαίωμα να του ανήκη
το μέλλον.
ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΘΑ ΥΨΩΘΗ ΑΠΟ ΤΑ ΕΡΕΙΠΙΑ . ..
V. ΘΑ ΥΠΑΡΞΗ ΚΡΑΤΟΣ
AΛΛΑ διά την επιδίωξιν και της Εθνικής και της οικονομικής αποκαταστάσεως θα χρειασθή το απαραίτητον όργανον : ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ. Ανήκει
διά τούτο εις τους άμεσους και θεμελιώδεις σκοπούς μας η αποκατάστασις
της λειτουργίας του Ελευθέρου Ελληνικού-Κράτους. Επί μίαν οκταετίαν το
ελεύθερον Ελληνικόν Κράτος έχει καταλυθή από την Δικτατορίαν και την
Κατοχήν. Ήλθεν ο καιρός να υπάρξη!
ΕΙΣ τα καθεστώτα τού Φασισμού το Κράτος υποτάσσεται εις το Κόμμα. Εις τα ελεύθερα Λαοκρατικά Πολιτεύματα, το Κόμμα, η Οργάνωσις υποτάσσεται εις το Κράτος. Εις τα Ελεύθερα Πολιτεύματα η πλειοψηφία κυβερνά, η μειοψηφία ελέγχει, άλλα το Κράτος, αι Δημόσιαι
λειτουργίαι δεν ανήκουν ούτε εις την πλειοψηφίαν, ούτε εις την
μειοψηφίαν. Ανήκουν εις την ιδέαν της Πατρίδος και υπηρετούν το σύνολον
τού Λαού.
Εις το Κράτος δικαίου κύριος είναι ό Νόμος.
Το Ελληνικόν Κράτος εις το παρελθόν δεν
υπενομεύθη μόνον από τον Φασισμόν. Υπενομεύθη και από την Συναλλαγήν.
Υπήρξαν εις το παρελθόν περίοδοι ακμής και περίοδοι πτώσεως τού
Ελληνικού Κράτους. Η Κυβέρνησις της Εθνικής Ενώσεως, έχει απόφασιν να
επαναφέρη τας λαμπροτέρας ημέρας του. Η τάξις, η προσωπική ασφάλεια και
η πολιτική ελευθερία τού Λαού θα κατοχυρωθούν. Το σύνθημα θα είναι:
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΙ ΝΟΜΟΣ. Διότι τα αιώνια, αμετακίνητα συστατικά της αληθούς
Πολιτείας είναι η Ελευθερία και η Δικαιοσύνη.
'Εν
τη μερίμνη προς αποκατάστασιν τού Ελευθέρου Ελληνικού Κράτους, Η
ΚΥΒΕΡΝΗΣΙΣ ΘΑ ΕΠΙΔΙΩΞΗ ΤΗΝ ΑΝΑΣΥΝΤΑΞΙΝ ΤΩΝ ΕΝΟΠΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ,
με κριτήρια αποκλειστικώς Εθνικά και Στρατιωτικά, όπως προσδιορίζει το Εθνικόν Συμβόλαιον τού Λιβάνου.
Θα αποδοθούν αι δίκαιαι
τιμαί εις τους γενναίους αγωνιστάς των Ανταρτικών μας δυνάμεων, και τα
στελέχη των θα εύρουν την πρέπουσαν θέσιν εις τον ανασυντασσόμενον
τακτικόν μας στρατόν.
Βάσις τού "Εθνικού μας
στρατού δια το μέλλον, όπως συνέβαινεν ανέκαθεν εις την Ελλάδα και όπως
συμβαίνει εις όλους τους Ελευθέρους Λαούς, θα είναι η Τακτική
Στρατολογία. "Ολόκληρος ό Ελληνικός Λαός διεκδικεί την τιμήν να είναι
υπερασπιστής της Πατρίδος.
Το γνώριμον κινηματικόν πνεύμα των ενόπλων μας δυνάμεων θα καταλυθή. θα γίνη συνείδησις ΚΑΙ ΠΡΑΞΙΣ ότι
ό Στρατός δεν βουλεύεται. Βουλεύεται μόνον ό Κυρίαρχος Λαός, του οποίου
την θέλησιν εκφράζει η Κυβέρνησις. Και τας διαταγάς της Κυβερνήσεως
εκτελεί ο Στρατός.
Θα γίνη συνείδησις και ΠΡΑΞΙΣ ότι ό Στρατός δεν ημπορεί ν' ανήκη ούτε εις πρόσωπα. ούτε εις κόμματα.
Ανήκει μόνον εις την Πατρίδα και υπακούει μόνον εις τας διαταγάς της Κυβερνήσεως.
Θα επιδιωχθή επίσης η ανασύνταξις των Σωμάτων της Δημοσίας Ασφαλείας.
Και κατά τας δύο περιόδους
της δουλείας τού Έθνους, της εσωτερικής και εξωτερικής, εις τα Σώματα
της Δημοσίας Ασφαλείας και ιδίως εις την Χωροφυλακήν, παρουσιάσθησαν
συμπτώματα ηθικής κρίσεως.
Δεν έχομεν το δικαίωμα να
τα καταδικάσωμεν εν τω συνόλω των, διότι υπήρξαν πολλοί, και αξιωματικοί
και άνδρες, οι όποιοι, εν μέσω δυσχερέστατων καταστάσεων, επετέλεσαν
μ'όλα ταύτα το εθνικόν των καθήκον. Θα είναι όμως αυστηρότατη η
εκκαθάρισις και η ανασύνταξις, ώστε να εμπνεύσουν διά το μέλλον πλήρη
εμπιστοσύνην, ότι δεν θα είναι όργανα Τυράννων προς δίωξιν των Ελλήνων, άλλα φρουροί της τάξεως και της ασφαλείας των πολιτών.
Θα γίνη επίσης γενική
ανασύνταξης των Δημοσίων Υπηρεσιών μας. Και της Δικαιοσύνης και της
Διοικήσεως και των Πνευματικών Ιδρυμάτων μας, καθώς και των
άλλων Οργανισμών Δημοσίου Δικαίου. Κατά την σκοτεινήν περίοδον της
ΔΟΥΛΕΙΑΣ τού Έθνους, ό Λαός μας υπήρξεν αξιοθαύμαστος. Έδωκεν
απαράμιλλα δείγματα Ιδεαλισμού και Αυτοθυσίας, ΑΛΛΑ ΥΠΗΡΞΕΝ ΚΡΙΣΙΣ ΗΓΕΣΙΑΣ
Η Ηγέτις Τάξις, κατά μέγα μέρος, δεν απεδείχθη αξία του λαού.
Εις τον καιρόν της Δικτατορίας, και το Πανεπιστήμιον, και ό Άρειος
Πάγος, και το Συμβούλιον Επικρατείας, καθώς και τα άλλα Ανώτατα
Ιδρύματα μας, έκτος ολίγων λαμπρών εξαιρέσεων, περίπου, εχρεωκόπησαν. Επροτίμησαν
να γίνουν Επαγγελματικά Σωματεία, μεριμνώντα διά τα βιωτικά συμφέροντα
των μελών των. Και ελησμόνησαν, ότι η πρώτη αποστολή των Ανωτάτων
Ιδρυμάτων, τα όποια εις τας Δημοκρατίας αποτελούν την ηγέτιδα Τάξιν,
είναι να γίνωνται θεματοφύλακες των όρων της υπάρξεως, των ηθικών άξιων
τού Έθνους. Και ανήκει εις τους όρους της υπάρξεως, εις τας πρώτας ηθικάς αξίας, και η Εθνική και η Πολιτική μας Ελευθερία. Δια τούτο θα προνοηθώ, ώστε η Ηγέτις Τάξις να μη έχη μόνον επαγγελματικήν επάρκειαν. Να έχη κατ' εξοχήν χαρακτήρα. Να έχη υψηλόν φρόνημα. Ν' αποτελήται από Εθνικάς και Ηθικάς προσωπικότητας, αι οποίαι θα γνωρίζουν να προμαχούν εις τας επάλξεις των Ιδεών και να πίπτουν, όταν χρειασθή, ΚΑΙ ΝΑ ΓΙΝΩΝΤΑΙ ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ...
VI. ΟΙ ΕΝΟΧΟΙ ΘΑ ΤΙΜΩΡΗΘΟΥΝ
ΑΛΛΑ το Κράτος του Δικαίου δεν ημπορεί να θεμελιωθή διά το μέλλον, εάν δεν έχει συντελεσθή η ηθική κάθαρσις του παρελθόντος. Και διά τούτο, έκτος των εκκαθαρίσεων των Δημοσίων Υπηρεσιών, έκτος των πειθαρχικών ποινών, θα χρειασθή επίσης και η ικανοποίησις του Εθνικού αιτήματος προς επιβολήν των δικαίων Ποινικών κυρώσεων. Το Εθνικόν Συμβόλαιον του Λιβάνου επαγγέλλεται την επιβολήν σκληρών κυρώσεων κατά των προδοτών της Πατρίδος και των εκμεταλλευτών της δυστυχίας του Λαού μας. Με το Διάγγελμα της 4ης Σεπτεμβρίου η Κυβέρνησις επανέλαβεν την υπόσχεσιν. ότι «η Εθνική Νέμεσις θα είναι αδυσώπητος». ΚΑΙ ΤΩΡΑ ΘΑ ΤΗΡΗΣΗ ΤΗΝ ΥΠΟΣΧΕΣΙΝ ΤΗΣ.
Ό νόμος της επιβολής των δικαίων κυρώσεων έχει δημοσίευε και θα τεθή αμέσως εις εφαρμογήν. Έχουν προνοηθή όλαι αι εγγυήσεις, ώστε να μη μεταβληθή εις όργανον εκδικήσεων και ικανοποιήσεως παθών.
ΕΜΠΝΕΥΣΤΗΣ ΤΩΝ ΠΟΙΝΩΝ ΘΑ ΕΙΝΑΙ Η ΣΥΝΕΙΔΗΣΙΣ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ.
Δεν πρόκειται βεβαίως εις την Ελλάδα, όπως συνέβη εις άλλας χώρας, περί μεγάλου αριθμού ένοχων, περί μερίδων Λαού αι οποίαι ηπίστησαν προς το Έθνος και προσεχώρησαν εις τον κατακτητήν. Εις την Ελλάδα υπήρξε καθολική η πίστις προς την συμμαχικήν υπόθεσιν και ελάχιστα το περιστατικά της προδοτικής συνεργασίας με τον εχθρόν. 'Αλλά ακριβώς δι’ αυτό, διότι ευρίσκοντο εις πλήρη αντίθεσιν προς το καθολικόν αίσθημα του Λαού, θα πρέπει να υποστούν αυστηράν καταδίκην. Η εκκαθάρισις των ευθυνών του παρελθόντος θα ικανοποίηση το καθολικόν Εθνικόν και Ηθικόν αίτημα, θα εξυγιάνη την ατμόσφαιραν. Θα εξάτμιση την δικαίαν αγανάκτησιν τού Λαού και θα θεμελίωση ασφαλέστερον το μέλλον της Εθνικής μας Αναγεννήσεως.
VII. Ο ΛΑΟΣ ΑΝΑΚΤΑ ΤΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΤΟΥ
Η ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΙΣ της Λαϊκής Κυριαρχίας ανήκει κατ' εξοχήν εις τους πρώτους και θεμελιώδεις σκοπούς μας. Ό Λαός ανακτά τας ελευθερίας του και γίνεται ό κυρίαρχος της Χώρας του.
Η Κυβέρνησις της Εθνικής Ενώσεως, έχει απόφασιν να χωρήση εις την ταχυτέραν δυνατήν ενέργειαν και Δημοψηφίσματος και εκλογών Συντακτικής Συνελεύσεως, καθώς και Δημοτικών και Κοινοτικών εκλογών. Και αποτελεί ζήτημα τιμής δια την Κυβέρνησιν, όπως η Λαϊκή ετυμηγορία εκδηλωθή κατά τρόπον απολύτως γνήσιον. Είναι πλέον καιρός, έπειτα από την μακράν περίοδον της δουλείας, όπως ό Ελληνικός Λαός, απηλλαγμένος πάσης και υλικής και ψυχολογικής βίας. αποφασίση κυριάρχως και διά το Πολίτευμα και διά το Κοινωνικόν καθεστώς και διά την Κυβέρνησιν της αρεσκείας του, καθώς επίσης και διά τους Δημοτικούς και Κοινοτικούς άρχοντας του.
Δεν ημπορούμεν να προχωρούμεν με τα τεκμηρια τού παλαιού παρελθόντος, τα όποια ευλόγως τίθενται υπό αμφισβήτησιν.ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΑΝΑΓΚΗ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΟΣ.
Το Έθνος χρειάζεται οριστικόν Πολίτευμα και Λαοπρόβλητον Κυβέρνησιν, ώστε ν' αναληφθή μετά σταθερότητος η προσπάθεια της μεγάλης δημιουργίας του Μέλλοντος.
VIII. Η ΕΘΝΙΚΗ ΕΝΩΣΙΣ
ΩΣ τότε, μόνον η Εθνική Ένωσις σώζει! Απέδωκεν ήδη υπέρ τού Τόπου μέγα αγαθόν. Ηυξήθη το Διεθνές Κύρος της Ελλάδος και συνετελέσθη η ομαλή μετάβασις από της δουλείας εις την απελευθέρωσιν, η οποία από όλους σχεδόν εθεωρείτο απίστευτος, ώστε σήμερον να προσλαμβάνη, περίπου, τας διαστάσεις «θαύματος».
Προς όλους τους συντελεστάς του απευθυνόμεν δημόσιον έπαινον και τους εκφράζομεν τας θερμός ευχαριστίας της Κυβερνήσεως, διότι επειθάρχησαν εις τας εντολάς της και εδικαίωσαν την εμπισοσύνην της.
Παρόμοια «θαύματα» η Εθνική μας Ένωσις θα δυνηθή να επιτέλεση, εάν συνεχισθή με την ιδίαν ειλικρίνειαν και την ιδίαν πίστιν και εις το μέλλον.
Όλοι οι μεγάλοι σκοποί, τους όποιους ανεπτύξαμεν, χωρίς την Εθνικήν Ένωσιν δεν ημπορούν να πραγματοποιηθούν, ενώ με την Ένωσιν θα ευοδωθούν ασφαλώς, εις τρόπον ώστε από το σημερινόν χάος να προέλθη ένας Νέος Ρυθμός, από τα ερείπια της δουλείας ένας Νέος Κόσμος, άξιος φορεύς της Εθνικής μας Αναγεννήσεως.
Η εποχή μας ανήκει βεβαίως εις άλλον αιώνα, έχει όμως πολλάς ομοιότητας με την εποχήν τού 21. Και σήμερον, όπως και τότε,
ΕΞΕΡΧΟΜΕΘΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΠΛΗΡΕΙΣ ΑΠΟ ΔΟΞΑΝ, ΕΡΕΙΠΙΑ ΚΑΙ ΔΙΧΟΝΟΙΑΣ. Γνωρίζομεν, που ωδήγησε τότε η διαίρεσις και ωφείλαμεν να εμπνευσθώμεν από το παράδειγμα, διά να το αποφύγωμεν...
Όταν προ εξάμηνου έφθασα εις Κάιρον, διεκήρυξα ότι μετέβαινα ως Σταυροφόρος της Εθνικής μας Ενώσεως. Σήμερον, επιστρέφων εις την ελευθέραν Πατρίδα, επικεφαλής της Εθνικής Κυβερνήσεως, διακηρύττω και πάλιν, ότι επανέρχομαι Σταυροφόρος της Εθνικής Ενώσεως. Και είμαι ευτυχής, ότι έχει πραγματοποιηθή. ΑΛΛΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΔΙΑΡΚΕΣΗ ΜΕΧΡΙ ΤΗΣ ΛΑΤΚΗΣ ΕΤΥΜΗΓΟΡΙΑΣ, η οποία θα καθιέρωση το οριστικόν Πολίτευμα και την Κυβέρνησιν του μέλλοντος.
Με την ευθύνην τού Κυβερνήτου διακηρύττω, και επιθυμώ να γίνη κοινή συνείδησις, ότι χωρίς την Εθνικήν μας Ένωσιν, τα υπέρτατα συμφέροντα του Έθνους και τού Λαού μας διατρέχουν τον έσχατον κίνδυνον. Μόνον η Εθνική Ένωσις σώζει.
Άλλα, ευτυχώς, δεν υπάρχει κανείς λόγος ανησυχίας. Όλαι αι δυνάμεις, αι οποίαι συνεργάζονται εις την Κυβέρνησιν, έχουν αποδείξει, ότι κατέχονται από την πίστιν της Εθνικής Ενώσεως. ΚΑΙ ΔΙΑ ΤΟΥΤΟ ΘΑ ΔΙΑΡΚΕΣΗ. Και όπως εθαυματούργησε μέχρι τούδε, θα θαυματουργήση και εις το μέλλον.
Λαέ των Αθηνών: Εορτάζομεν σήμερον την Ανάστασιν. Με βαθύτατην συγκίνησιν σου απευθύνω τον εγκάρδιον χαιρετισμόν της Πατρίδος. Και χαιρετίζω επίσης το ηρωικόν, μαχόμενον, ελευθερούμενον Έθνος.
ΖΗΤΩ Η ΑΙΩΝΙΑ ΕΛΛΑΣ!
ΖΗΤΩΣΑΝ OΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΜΑΣ ΣΥΜΜΑΧΟΙ!
ΖΗΤΩ Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ!
Το διαβάσαμε εδώ:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου