Ο ρόλος της CIA στην κρίση του '74

 

Ο ρόλος της CIA στην κρίση του '74

 

Η πολιτική των ΗΠΑ για το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου και το Κυπριακό. Πολλά τα ερωτηματικά, τα σενάρια και οι μέθοδοι που ακολούθησε η CIA. Σίγουρο είναι ότι κατάφερε να μην υπάρχουν στοιχεία για τη συμμετοχή της στο πραξικόπημα.

 

Του ΑΛΕΞΗ ΠΑΠΑΧΕΛΑ

 

Πολλά έχουν γραφεί για το αν ο Ιωαννίδης είχε πάρει το πράσινο φως για το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου. Σύμφωνα με ένα από τα σενάρια που κυκλοφόρησαν στην Ουάσιγκτον το καλοκαίρι του 1974, η CIA είχε στείλει στην Αθήνα ένα αξιωματούχο της, από το Λάνγκλεϊ για να ενθαρρύνει τον Ιωαννίδη να προχωρήσει στο πραξικόπημα. Το σενάριο αυτό φέρει τον Πίτερ Κορομηλά να επισκέπτεται την Αθήνα για 2 ημέρες την εβδομάδα της 7ης Ιουλίου 1974.

 

Γεγονός είναι ότι πολλές φορές η αμερικανική υπηρεσία χρησιμοποιεί τη μέθοδο των ειδικών αγγελιαφόρων εφόσον δεν θέλει να αφήσει ίχνη, έγγραφα με οδηγίες κ.λπ., που να μπορεί αργότερα να χρησιμοποιηθούν σαν αποδείξεις. Από την έρευνα όμως που έχει πραγματοποιήσει έως τώρα η «Κ» δεν προκύπτει κανένα στοιχείο που να ενισχύσει το σενάριο αυτό.

 

Ο τότε αρχηγός Ενόπλων Δυνάμεων στρατηγός Μπονάνος αναφέρει στο βιβλίο του για την κρίση του '74 πως ο αρχηγός της ΚΥΠ στρατηγός Λάμπρος Σταθόπουλος του είχε δηλώσει ότι ο σταθμάρχης της CIA Στέισι Χολς, του διεμήνυσε μερικές ημέρες πριν την 15η Ιουλίου ότι «γνωρίζουμε τα σχέδια σας για την ανατροπή του Μακαρίου και είμαστε σύμφωνοι», ενώ ανάλογες εκτιμήσεις του μετέφερε λίγο αργότερα και ο γνωστός Ελληνοαμερικανός επιχειρηματίας Τομ Πάπας, ο οποίος πράγματι βρισκόταν στην Αθήνα στις αρχές Ιουλίου του '74.

 

Πέραν όμως όλων αυτών των σεναρίων θα πρέπει να απαντηθεί το ερώτημα αν οι Αμερικανοί είχαν συμφέρον να ανατρέψουν τον Μακάριο.

 

Ο Αρχιεπίσκοπος είχε αποκαταστήσει μια «σχέση συνεργασίας» με τους Αμερικανούς, είχε επιτρέψει την τοποθέτηση κατασκοπευτικών εγκαταστάσεων για την παρακολούθηση της Μ. Ανατολής και οι αμερικανικές υπηρεσίες είχαν συμβάλει τρεις φορές από το 1970 στην αποτροπή δολοφονικών ή πραξικοπηματικών ενεργειών εναντίον του. Υπάρχει βεβαίως η θεωρία πως οι Αμερικανοί επεδίωκαν την διχοτόμηση της Κύπρου και συνεπώς θεωρούσαν ότι η ανατροπή του Μακαρίου ήταν απλώς ένα ακόμη στάδιο σε αυτή την διαδικασία.

 

•  Η θεωρία αυτή αγνοεί όμως δύο στοιχεία: Το γεγονός ότι οι αμερικανικές υπηρεσίες δεν μπορούσαν σε καμιά περίπτωση να έχουν εξασφαλίσει εκ των προτέρων την αποτροπή μιας ελληνοτουρκικής σύγκρουσης, ως αποτέλεσμα της τουρκικής εισβολής. Η αποστολή Σίσκο μπορεί μεν να απέτρεψε τη σύγκρουση αλλά αυτό ήταν πολύ δύσκολο να προβλεφθεί πριν τις 15 Ιουλίου.

 

•    Την έλλειψη στοιχείων από τους χειριστές των ελληνικών υποθέσεων στην Ουάσιγκτον το καλοκαίρι του 1974, πολλοί εκ των οποίων είναι σκληροί στις επικρίσεις τους εναντίον του Κίσινγκερ και εν γένει της αμερικανικής πολιτικής. Το βέβαιο είναι ότι ο Ιωαννίδης δεν πήρε ποτέ ένα σαφές «κόκκινο φως» από την Ουάσιγκτον ενώ κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει ότι ερμήνευσε μια στιχομυθία του με κάποιο στέλεχος της CIA σαν «πράσινο φως» έστω και αν δεν ήταν αυτή η πολιτική της αμερικανικής υπηρεσίας.

 

Είκοσι χρόνια έχουν περάσει από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο* και πολλά ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα γύρω από το ρόλο των Αμερικανών τις κρίσιμες ημέρες του Ιουλίου του 1974. Η σύγχρονη Ελληνική Ιστοριογραφία θέλει την Ουάσιγκτον και ειδικότερα τον τότε υπουργό Εξωτερικών Χένρι Κίσινγκερ και την CIA υπεύθυνους για την κυπριακή τραγωδία. Τα ερωτήματα είναι, όμως, πολλά: τι γνώριζαν οι αμερικανικές υπηρεσίες για τα σχέδια του τότε δικτάτορα Δημήτρη Ιωαννίδη για την ανατροπή του Μακάριου, και πόσο τον ενθάρρυναν ή τον αποθάρρυναν; Πώς αντιμετώπισε η Ουάσιγκτον την πρώτη τουρκική απόβαση και με ποιες μεθόδους απέτρεψε τον ελληνοτουρκικό πόλεμο μεταξύ 20 και 23 Ιουλίου; Ποιο σχέδιο λύσης του Κυπριακού είχε κατά νου ο Κίσινγκερ, πριν από την δεύτερη τουρκική εισβολή και γιατί δεν μπόρεσε να το επιβάλει;

 

Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και η CIA έχουν αποφύγει επιμελώς να δώσουν στη δημοσιότητα τηλεγραφήματα και άλλα στοιχεία, ειδικότερα δε οτιδήποτε έχει να κάνει με τις επικοινωνίες που είχε ο Κίσινγκερ με τις κυβερνήσεις της Ελλάδος και της Τουρκίας. Τα στοιχεία που διέρρευσαν στον αμερικανικό Τύπο από την έρευνα της περίφημης Επιτροπής Pike που μελέτησε το ρόλο της CIA στην κυπριακή κρίση, είναι ασφαλώς σημαντικά, αλλά δεν δίνουν μια πλήρη εικόνα του παρασκηνίου όπως εκτυλίχθηκε.

 

Οι σχέσεις Ιωαννίδη - CIA

 

 

Ο ταξίαρχος Δημήτρης Ιωαννίδης διατηρούσε τακτικές επαφές με τον σταθμό της CIA στην Αθήνα, χωρίς όμως ποτέ να καταστεί έμμισθος πράκτορας, πολύ πριν ανατρέψει τον Γ. Παπαδόπουλο τον Νοέμβριο του 1973. Ο Ιωαννίδης είχε αποκτήσει ιδιαίτερα στενές σχέσεις με τον Ελληνοαμερικανό Πήτερ Κορομηλά (ή Πήτερ Κόρομ όπως ήταν γνωστός), ο οποίος ήταν ο υποδιευθυντής του σταθμού της Αθήνας και υπεύθυνος για τις μυστικές του επιχειρήσεις. Το καλοκαίρι του 1973 ο Κορομηλάς μετατέθηκε σε άλλο πόστο, αλλά αποφάσισε προηγουμένως να γνωρίσει τον Ιωαννίδη στον αντικαταστάτη του σε μια σύντομη σχετικά συνάντηση που είχαν στο γραφείο του σταθμού, στο κτίριο του Μετοχικού Ταμείου Στρατού στην οδό Πανεπιστημίου.

 

Ο διάδοχος του Κορομηλά (το όνομα του οποίου βρίσκεται στη διάθεση της εφημερίδας), δεν έμεινε με τις καλύτερες εντυπώσεις από τον Ιωαννίδη, ο οποίος του έδωσε την εντύπωση «μάλλον ασταθούς ατόμου».

 

Το πραξικόπημα της 25ης Νοέμβριου 1973 αιφνιδίασε τον σταθμό της CIA, ο οποίος γνώριζε οτι ο Ιωαννίδης ήταν βασικός πόλος έλξης για όσους διαφωνούσαν με τον Παπαδόπουλο. Οι πράκτορες της CIA δεν είχαν όμως καταφέρει να διεισδύσουν στον στενό κύκλο του Ιωαννίδη, γεγονός που αποδείχθηκε ιδιαίτερα προβληματικό λίγους μήνες αργότερα.

 

Μετά τις 25 Νοεμβρίου, ο Ιωαννίδης καθιέρωσε ένα ανορθόδοξο τρόπο επαφής με τη CIA, μέσω του τότε αρχηγού των ΛΟΚ και στενού του φίλου, ταξίαρχου Γιαννακά. Η CIA είχε μια στενή σχέση  με τα ΛΟΚ καθώς είχε οργανώσει ένα μέρος των δυνάμεων τους που είχαν την ευθύνη για την οργάνωση ανορθόδοξου πολέμου σε περίπτωση εισβολής ή κατοχής από δυνάμεις του Ανατολικού μπλοκ (πρόκειται για το σχέδιο «Κόκκινη Προβιά», η αποκάλυψη του οποίου είχε προκαλέσει σάλο την δεκαετία του 1980).

 

Ένα μεσαίο στέλεχος της CIA επισκεπτόταν τακτικά (2-3 φορές την εβδομάδα) το γραφείο του διοικητή των ΛΟΚ στο Πεντάγωνο, ο οποίος ειδοποιούσε τον Ιωαννίδη (τότε αρχηγό της ΕΣΑ). Αν ο Ιωαννίδης ήθελε να μιλήσει ή να περάσει κάποιο μήνυμα κατέβαινε στο γραφείο του και συζητούσε με τον Αμερικανό πράκτορα, ο οποίος μιλούσε άπταιστα ελληνικά. Σε ορισμένες περιπτώσεις -και ειδικά αν υπήρχαν σοβαρά θέματα προς συζήτηση- πέρα από τον σύνδεσμο της CIA με τα ΛΟΚ ανέβαινε στο Πεντάγωνο και ο διάδοχος του Κορομηλά, που θεωρείτο ανώτερος (senior) αξιωματούχος και ο οποίος επίσης μιλούσε ελληνικά.

 

Ο Ιωαννίδης είχε καταστήσει σαφές ότι δεν ήθελε να έχει επικοινωνία με την αμερικανική πρεσβεία, εκτός της CIA. To μήνυμα αυτό είχε μεταφέρει ο τότε σταθμάρχης Στέησυ Χαλς στον πρέσβη Χένρυ Τάσκα, ο οποίος είχε επαφές μόνο με τον πρόεδρο Φαίδωνα Γκιζίκη, τον πρωθυπουργό Αδαμάντιο Ανδρουτσόπουλο και την ηγεσία του υπουργείου Εξωτερικών. Ο Τάσκα δεν επεδίωξε ποτέ να έχει επαφές με τον Ιωαννίδη, ο οποίος είχε στην πρεσβεία την φήμη ανθρώπου «που δεν θα ήθελες να καλέσεις στο σπίτι του».

 

Τον Μάιο του 1974 ο Ιωαννίδης άρχισε να εκφράζει στα στελέχη της CIA, με τα οποία συναντιόταν, τον εκνευρισμό του για την συμπεριφορά του Μακαρίου, χωρίς όμως να αναφερθεί ποτέ σε συγκεκριμένα σχέδια ανατροπής του. Οι πράκτορες της CIA έστειλαν αναφορές για τις συζητήσεις αυτές στις αρμόδιες υπηρεσίες της CIA, του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας του Λευκού Οίκου ενώ αντίτυπα έλαβε και ο Τάσκα.

 

Ο υπεύθυνος του γραφείου κυπριακών υποθέσεων Τομ Μπόγιατ εξέφρασε την ανησυχία του μόλις είδε τις αναφορές της CIA, οι οποίες ενισχύονταν από πληροφορίες που έστελνε ο ολιγομελής σταθμός της CIA στην Λευκωσία. Τόσο ο Μπόγιατ όσο και ο υπεύθυνος ελληνικών υποθέσεων Τζων Ντέι γνώριζαν την προϊστορία των σχέσεων Μακαρίου - Ιωαννίδη και πίστευαν ότι η ρήξη ήταν θέμα χρόνου. Ο Μπόγιατ εισηγήθηκε στους προϊστάμενους του να σταλεί αμέσως, μέσω του Τάσκα, μήνυμα στον Ιωαννίδη με το οποίο να γίνεται σαφής η αντίθεση της Ουάσιγκτον στην ανατροπή του Μακαρίου.

 

Οι υπεύθυνοι του Στέιτ Ντιπάρτμεντ απέρριψαν όμως τις εισηγήσεις του Μπόγιατ διότι πίστευαν ότι πρόκειται για αβάσιμη κινδυνολογία, καθώς όπως έλεγαν όλοι οι ειδικοί για το Κυπριακό είχαν προβλέψει σειρά  πραξικοπημάτων   κατά του Μακαρίου που ποτέ δεν είχαν επαληθευθεί. Ένα σοβαρό  πρόβλημα ήταν εξάλλου πως οι Ελληνοτουρκικές υποθέσεις και το Κυπριακό τμήμα είχαν αφαιρεθεί από το Τμήμα Υποθέσεων Μέσης Ανατολής (ΝΕΑ) και   είχαν   δοθεί   στο   τμήμα  Ευρωπαϊκών   Υποθέσεων,   οι υπεύθυνοι του οποίου δεν είχαν καμία εμπειρία στα δύσκολα προβλήματα της Ανατολικής Μεσογείου.

 

Αποκαλύπτονται οι προθέσεις Ιωαννίδη

 

 

Στις 7 Ιουνίου το καθημερινό δελτίο που επεξεργάζονται οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες με τις βασικότερες ειδήσεις από όλο τον κόσμο (National Intelligence Bulletin) ανέφερε ότι «ο Μακάριος σχεδιάζει να πιέσει για την απομάκρυνση των αξιωματικών της Εθνοφρουράς». Την ίδια ήμερα ένα άλλο δελτίο, που έχει πολύ μικρότερη κυκλοφορία (National Intelligence Daily), περιείχε αναφορά του σταθμού της CIA στην Αθήνα που ήταν βασισμένη σε μια συνομιλία του Ιωαννίδη με τους δύο senior πράκτορες-συνδέσμους της αμερικανικής υπηρεσίας, Ο Ιωαννίδης απείλησε ότι «η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να απομακρύνει τον Μακάριο μέσα σε 24 ώρες και πως οι Τούρκοι θα συμφωνούσαν σιωπηλά με την απομάκρυνση του». Ενώ, πρόσθεσε ότι «ίσως βγάλει τον Μακάριο από τη μέση για πάντα ώστε η Ελλάδα να συνεννοηθεί απ' ευθείας με την Τουρκία για το μέλλον της Κύπρου».

 

Η αναφορά της CIA προκάλεσε έντονη ανησυχία στο Στέιτ Ντιπάρντμεντ, στο επίπεδο των διευθυντών των αρμοδίων υπηρεσιών αλλά και πάλι δεν αποφασίζεται να σταλεί μήνυμα στον Ιωαννίδη. Στις 19 Ιουνίου όμως ο Ιωαννίδης επανέρχεται και σε συζήτηση του με τον ανώτερο αξιωματούχο του σταθμού της CIA αναφέρει ότι «σκέπτεται κάποια κίνηση εναντίον του Μακαρίου», αλλά την ίδια στιγμή υπογράμμισε ότι «δεν έχει ακόμη πάρει την απόφαση του, ενώ υποτίμησε το ενδεχόμενο τουρκικής στρατιωτικής αντίδρασης». Το απόρρητο τηλεγράφημα που έστειλε στο Λάνκλεϊ (έδρα της CIA) περιέγραφε με έντονο τρόπο τη βίαιη αντίδραση του Ιωαννίδη όταν του επισημάνθηκε ο κίνδυνος τουρκικής εισβολής στην Κύπρο. Σύμφωνα με τη διήγηση του Αμερικανού ο δικτάτορας «εξοργίσθηκε και κλώτσησε ένα μικρό τραπέζι που βρισκόταν μπροστά του».

 

Η διανομή της αναφοράς της Αθήνας στις αρμόδιες υπηρεσίες καθυστέρησε για μια περίπου εβδομάδα. Όταν όμως τη διάβασαν οι υπεύθυνοι των γραφείων της Ελλάδας και Κύπρου, αποφάσισαν ότι έπρεπε να υπάρξει άμεση αντίδραση από την Ουάσιγκτον, διότι αλλιώς ο Ιωαννίδης θα έμενε με την εντύπωση ότι οι ΗΠΑ του έδιναν το «πράσινο φως» για να κινηθεί κατά του Μακαρίου.

 

Οι Μπόγιατ και Ντέι συνέταξαν ένα τηλεγράφημα με οδηγίες προς τον Τάσκα, με το οποίο του ζητούσαν να δώσει ο ίδιος προσωπικά το μήνυμα στον Ιωαννίδη διότι «αν δεν μιλήσει στον Ιωαννίδη δεν θα περάσει το μήνυμα στην ελληνική κυβέρνηση». Το τηλεγράφημα ζητούσε από τον Τάσκα να εξηγήσει στον Ιωαννίδη ότι «αν η Ελλάδα κινηθεί κατά του Μακαρίου και εγκαταστήσει δική της κυβέρνηση στη Λευκωσία, η Τουρκία θα εισβάλει».

 

Ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών και υπεύθυνος για πολιτικές υποθέσεις Τζο Σισκο υπέγραψε χωρίς καμιά αντίρρηση το τηλεγράφημα, το οποίο πήρε ο Τάσκα περί την 2α Ιουλίου. Ο Αμερικανός πρέσβης δεν ήταν όμως διατεθειμένος να πιέσει για μια συνάντηση με τον Ιωαννίδη και θεωρούσε υπερβολικές τις ανησυχίες της Ουάσιγκτον, αν και είχε ενημερωθεί για όλες τις προειδοποίησης   σαν  ενθάρρυνση της Ουάσιγκτον.

 

Ο δικτάτορας τους παραπλανά

 

 

Ο Ιωαννίδης είχε αποφασίσει όμως να προχωρήσει στην ανατροπή του Μακαρίου, με τον ίδιο συνωμοτικό τρόπο που είχε οργανώσει το πραξικόπημα της 25ης Νοεμβρίου, ενώ παράλληλα θέλησε να παραπλανήσει τους Αμερικανούς. Στις 3 Ιουλίου ο ταξίαρχος Γιαννακάς πλησίασε τον ανώτερο αξιωματούχο της CIA στο πάρτι του πρέσβυ για την εθνική επέτειο των ΗΠΑ (που εκείνη την χρονιά γιορτάστηκε μια ημέρα νωρίτερα στην πρεσβεία) και του δήλωσε πως φέρνει ένα μήνυμα από τον «Μίμη» (σ.σ. εννοεί τον Ιωαννίδη), ο οποίος αποφάσισε να μην κάνει καμιά κίνηση κατά του Μακαρίου διότι πλέον δεν τον ενδιέφερε αν όλο το νησί βυθιζόταν.

 

Ο αξιωματούχος της CIA εκτίμησε την πληροφορία σαν αξιόπιστη παρά το γεγονός ότι ο Γιαννακάς δεν είχε ποτέ παίξει τον ρόλο του «αγγελιαφόρου» και θεωρείτο «πηγή που δεν είχε δοκιμασθεί». Παρ' όλα αυτά η πληροφορία μεταδόθηκε στο Λανγκλεϋ λόγω της στενής σχέσης του διοικητή των ΛΟΚ με τον Ιωαννίδη, Το πρόβλημα που αντιμετώπισε ο σταθμός της CIA ήταν ότι δεν είχε καταφέρει να διεισδύσει στον στενό κύκλο του δικτάτορα μιας και δεν είχε αποκτήσει έμμισθους πληροφοριοδότες στο άμεσο περιβάλλον του. «Υπήρχαν αρκετοί στρατηγοί που μας μίλαγαν αλλά δεν είχαμε πρόσβαση στους στενούς συνεργάτες του Ιωαννίδη» υποστηρίζει αξιωματούχος της αμερικανικής υπηρεσίας.

 

Τα στελέχη της CIA προσπάθησαν να βρουν άλλες απτές αποδείξεις για να εξακριβώσουν ή να απορρίψουν την πληροφορία του Γιαννακά. Από τις πηγές τους όμως δεν είχαν εντοπίσει μετακινήσεις αξιωματικών ή στρατευμάτων στην Κύπρο. «Πιστέψαμε τον Ιωαννίδη και προφανώς δεν είχαμε τους σωστούς πράκτορες στις σωστές θέσεις», τόνισε ο ίδιος πρώην αξιωματούχος της CIA, ο οποίος χειρίσθηκε το Κυπριακό στο σταθμό της Αθήνας το 1974.

 

Η πληροφορία για τις προθέσεις του Ιωαννίδη έγινε πάντως δεκτή με σκεπτικισμό από τον Ντέι και τον Μπογιάτ, οι οποίοι υποστήριξαν ότι πρόκειται για προσπάθεια παραπλάνησης της Ουάσιγκτον από τον Ιωαννίδη.

 

Λίγες ημέρες αργότερα, στις 11 Ιουλίου ο Ιωαννίδης συνάντησε τον σύνδεσμο της CIA με τα ΛΟΚ και του δήλωσε πως  αποφάσισε να «μην ασχοληθεί άλλο με τον μπάσταρδο (σ.σ. εννοεί τον Μακάριο)». Η συνομιλία μεταδόθηκε μετά τρεις ημέρες στο δελτίο «National Intelligence Bulletin» με τον τίτλο «Ο Ιωαννίδης υιοθετεί μετριοπαθή στάση, ενώ προσπαθεί να εξασφαλίσει χρόνο στη διένεξη του με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο».

 

Ο Μπόγιατ κρατούσε στα χέρια του αυτό ακριβώς το δελτίο όταν μπήκε στην αίθουσα επιχειρήσεων του Στέιτ Ντιπάρτμεντ το πρωί της 15ης Ιουλίου, λίγη ώρα αφού είχε ενημερωθεί για το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου. «Εκείνο το πρωί βρήκα δύο χαρτιά, το ένα ήταν το δελτίο πληροφοριών, που έλεγε ότι ο Ιωαννίδης δεν ενδιαφέρεται τώρα πλέον να επέμβει στην Κύπρο και το άλλο μια αναφορά από την πρεσβεία στη Λευκωσία που ανέφερε πως το πραξικόπημα βρισκόταν σε εξέλιξη», θυμάται ο Μπόγιατ.

 

Του ανταποκριτή της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ στην ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ ΑΛΕΞΗ ΠΑΠΑΧΕΛΑ

*ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ/ΚΥΡΙΑΚΗ 24 ΙΟΥΛΙΟΥ 1974

 

 

https://boraeinai.blogspot.com/2019/02/cia-74.html

Κύθηρα το νησί της ουτοπίας

Κύθηρα το νησί της ουτοπίας

 

«Ένας μοναδικός, υπέροχος κόσμος»

 

Το νησί των Κυθήρων έχει πολλές μοναδικότητες. Είναι ένας τόπος που ανέκαθεν έγινε αντικείμενο πόθου πολλών κατακτητών. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε το γεγονός πως οι Βενετσιάνοι έλεγαν πως τα  Κύθηρα είναι από μόνα τους ένας άλλος κόσμος "un altro mondo".

 

Το νησί είναι μεγάλο σε έκταση και οι κάτοικοι του απλώνονται σε περισσότερους από 65 μαγευτικούς οικισμούς, παραλιακούς και μεσόγειους, με πελοποννησιακή ή κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική, είτε καταπράσινους με πολλά νερά είτε παραλιακούς με χρυσογάλανες ακτές και πολυσύχναστες παραλίες.

 

Στα Κύθηρα ο επισκέπτης θα βρει και πολλές μοναχικές παραλίες, μικρά χωριουδάκια και πανέμορφα αρχαία μονοπάτια που τον καλούν να τα ανακαλύψει. Με υπέροχους μουσειακούς χώρους, επιβλητικά βενετσιάνικα κάστρα, εξαιρετικά τοπικά προϊόντα και υψηλού επιπέδου γαστρονομία, το νησί των Κυθήρων έχει τεράστιες δυνατότητες ποιοτικής επέκτασης της σεζόν και ήδη προσελκύει υψηλού επιπέδου επισκέπτες από όλη την Ευρώπη που επιθυμούν ποιότητα στις διακοπές τους και ένα ανέγγιχτο, εν πολλοίς, φυσικό και δομημένο περιβάλλον.

 

Λίγα γενικά στοιχεία

 

 

Τα Κύθηρα (Τσιρίγο) είναι το νοτιότατο από τα Επτάνησα και βρίσκονται ΝΔ από το ακρωτήριο του Μαλέα. Τριγωνικό νησί, με έκταση 281 τ. χλμ., αποτελείται κυρίως από ένα υψίπεδο με μέσο υψόμετρο περί τα 300 μέτρα. Υπάρχουν τρεις παράλληλες «οροσειρές», με μέγιστο ύψος 506 μέτρα (Μερμηγκάρι). Οι ακτές, ψηλές και βραχώδεις, έχουν περίμετρο 96 χλμ. Τα ακρωτήρια του νησιού είναι το Σπαθί ΒΔ, ο Τράχηλος ΝΔ, ο Κάπελας ΝΑ και ο Μόθωνας. Έχει μικρούς όρμους και τον κόλπο του Αυλέμονος. Οι μικρές κοιλάδες των Κυθήρων είναι ίσιες και σχεδόν παράλληλες μεταξύ τους. Πολύ λίγες είναι οι πηγές και λιγοστά τα πηγάδια. 

 

Το κλίμα του νησιού είναι γλυκό, υγιεινό, χωρίς υγρασία, με σταθερή θερμοκρασία και χωρίς πολλές μεταβολές. Άνεμοι νοτιοδυτικοί έως δυτικοί. Στο νησί υπάρχουν μαρμαρυγιανοί σχιστόλιθοι, μαζώδεις μαύροι ασβεστόλιθοι και μάργες και αυτά είναι τα κυριότερα πετρώματα, πού αποτελούν το νησί. Το νησί παράγει επίσης περίφημο μέλι, ξηρούς καρπούς, κηπευτικά και φρούτα.

 

Το παλαιότερο όνομα του νησιού ήταν Πορφυρούσα και Πορφυραί, από τις πολλές πορφύρες της θάλασσας. Στην αρχαιότητα, τόσο το νησί,  όσο και η πόλις ονομαζόταν Κύθηρα. Στο μεσαίωνα το συναντούμε με το όνομα Κυθουρία. Οι Δυτικοί ναυτικοί το ονόμαζαν Cerigo (Τσερίγο ή Τσιρίγο). 

 

Φαίνεται ότι στα παλαιότατα χρόνια τα Κύθηρα είχαν στενές σχέσεις με την Κρήτη και ότι από δω πέρασαν Κάρες και Λέλεγες. Από ενωρίς λατρεύτηκε στο νησί η Αφροδίτη, πού την ονόμασαν Κυθέρεια ή Κυθήρη, το δε ιερό της, όπου υπήρχε ξόανο της θέας, εθεωρείτο, όπως λέει ο Παυσανίας, το αρχαιότερο και ωραιότερο από όλα. Τα Κύθηρα αναφέρονται και στα Ομηρικά έπη. Δύο Κυθήριοι, ο Αμφιδάμας   και ο   Λυκόφρων, αναφέρονται στην Ιλιάδα. Ο δεύτερος ακολούθησε τον Αίαντα στην Τροία και σκοτώθηκε από τον Έκτορα.

 

Μετά την κάθοδο των Δωριέων, τα Κύθηρα κατέλαβαν οι Αργείοι, αργότερα οι Σπαρτιάτες και κατόπιν οι Αθηναίοι.

 

Μετά την διαίρεση του Ρωμαϊκού κράτους σε δυτικό και ανατολικό, τα Κύθηρα υπήχθησαν στον Βυζαντινό αυτοκράτορα Αρκάδιο (395—408) και επί αυτοκράτορος Κωνσταντίνου ή Κώνσταντος (641 — 668) στον Πάπα της Ρώμης. Επί Λέοντος Γ’ Ισαύρου (717—741) παρά τις διαμαρτυρίες της Άγιας "Έδρας, το νησί αποτέλεσε μικρή Επισκοπή, πού υπαγόταν στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως.

 

Μετά την Δ' Σταυροφορία, από τα Κύθηρα πέρασαν διάφοροι επιδρομείς και κατακτητές, μεταξύ των όποιων Βενετοί, Τούρκοι, ο Αλή Πασάς και οι Αλγερινοί πειρατές του Μπαρμπαρόσσα, πού πήραν σκλάβους επτά χιλιάδες κατοίκους και τη Βενετσιάνικη φρουρά και λεηλάτησαν και έκαψαν το νησί (1537). Μετά την συνθήκη του Καμποφόρμιο (Μέγας Ναπολέων) τα Κύθηρα ακολούθησαν την τύχη της Επτανήσου.

 

Κατά την Επανάσταση του 1821 οι Κυθήριοι βοήθησαν τον Αγώνα, παρά τα αυστηρά μέτρα των Άγγλων, πού απαγόρευσαν την συγκρότηση εθελοντικών τμημάτων. Πολλοί αγωνιστές και γυναικόπαιδα από την Πελοπόννησο κατέφυγαν σε κρίσιμες ώρες στα Κύθηρα, πού πάντα ήταν ένα φιλόξενο καταφύγιο.

 

Στο κίνημα των Επτανησίων Ριζοσπαστών για την Ένωσε με την Ελλάδα διακρίθηκαν οι Κυθήριοι Κοσμάς Πανάρετος, Γεώργιος Μόρμοφης και άλλοι.

 

Εκεί που αγκαλιάζονται τα πελάγη μας

 

Άπλετο φως και πέλαγος, αύρα θαλασσινή, μεσαιωνικά χρώματα, απίθανες παραλίες... Σε αυτόν τον τόπο τα έργα των ανθρώπων, από την πιο μοναχική ξερολιθιά έως το πιο απόμερο ξωκλήσι, τα επιβλητικά κάστρα και τα ολόλευκα σπίτια εκπέμπουν έμπνευση και γοητεία.

 

Κείμενο: Θοδωρής Αθανασιάδης, Μέρος Φωτογραφιών: Ηρακλής Μήλας

 

Στο σμίξιμο των πελάγων, αντίκρυ στο διάσημο για τις φουρτούνες ακρωτήρι του Κάβο Μαλιά, τα Κύθηρα χαράζουν τον δικό τους δρόμο στη σημερινή τουριστική πραγματικότητα, κατακτώντας όλο και περισσότερους θαυμαστές, όλο και περισσότερους αγαπημένους φίλους. «Μάτι στην Ανατολή» και παρατηρητήριο στη Μεσόγειο θεωρούσαν το νησί οι παλιοί ναυτικοί και δεν είχαν καθόλου άδικο. Τα Κύθηρα βρίσκονται πάνω στους θαλάσσιους δρόμους που οδηγούν από και προς την Ανατολική Μεσόγειο, εκεί που σμίγουν τρία πέλαγα, το Αιγαίο με το Ιόνιο και το Κρητικό. Αυτή η γεωγραφική προνομιακή θέση αποδείχθηκε στην πορεία της Ιστορίας το μεγάλο πλεονέκτημα, μα και συνάμα η κατάρα του νησιού, αφού όλοι διεκδικούσαν τούτο τον πελαγίσιο βράχο για τον εαυτό τους. Από εδώ πέρασαν οι ισχυροί κάθε εποχής που διαφέντευαν με τα καράβια τους τα θαλάσσια περάσματα και τους εμπορικούς δρόμους από την Ευρώπη προς την Ασία. Πειρατές, ευγενείς και αγάδες, ιππότες και ναύαρχοι κάθε φυλής και εθνότητας, πολεμούσαν με λύσσα για την κατοχή του μικροσκοπικού αυτού θαλασσινού τόπου. Κι οι ταλαίπωροι νησιώτες για να γλιτώσουν απ' τον αφανισμό, αναζητούσαν ασφάλεια στα υψώματα ή πίσω από ισχυρά τείχη, σε κάστρα κτισμένα στους γκρεμούς και στους ερημότοπους...

 

Σύμφωνα με τα ευρήματα των αρχαιολογικών ανασκαφών τα Κύθηρα κατοικούνται από τη Νεολιθική Εποχή. Στην ελληνική μυθολογία είχαν συνδέσει το όνομα τους με τη γέννηση της Αφροδίτης. Στα αρχαία χρόνια το νησί ονομαζόταν Πορφυρούσα, καθώς εδώ γινόταν η αλιεία της πορφύρας, του κοχυλιού που χρησιμοποιούνταν για τη βαφή των υφασμάτων σε βαθύ κόκκινο χρώμα. Στον Μεσαίωνα επικράτησε η ονομασία Τσιρίγο.

 

Αν σου αρέσει η οδήγηση, τότε να επιλέξεις το γύρισμα της άνοιξης προς το καλοκαίρι καθώς είναι η ομορφότερη για να διασχίσεις την Πελοπόννησο από τη μία έως την άλλη άκρη της, με προορισμό τη ναυτική πολίχνη της Νεάπολης που βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο της Λακωνίας. Από εδώ αναχωρεί με καθημερινά           δρομολόγια το τοπικό καραβάκι που θα σε πάει σε 1 ώρα στα Κύθηρα. Αν πάλι είσαι πιο θαλασσινός τύπος, τότε το πλοίο θα σε πάρει από τον Πειραιά και μέσα σε λίγες ώρες θα σε φέρει σ' ένα από τα πιο ενδιαφέροντα νησιά της Μεσογείου. Βέβαια υπάρχει και το αεροπλάνο. Μάλιστα, κατά την καλοκαιρινή σεζόν, τα δρομολόγια είναι αρκετά πυκνά και χωρίς καλά καλά να το καταλάβεις θα πατήσεις το πόδι σου στο νοτιότερο νησί του Ιονίου, που όμως διοικητικά υπάγεται στην Περιφέρεια Αττικής!

 

Σεργιάνισμα στη Χώρα των Κυθήρων

 

Το μεσαιωνικό κάστρο και ένα τμήμα της Χώρας από τους απέναντι λόφους

 

Από το Διακόφτι που είναι το σύγχρονο λιμάνι του νησιού, ένας άνετοδ ασφάλτινος δρόμος διατρέχει το νησί και οδηγεί στο νότιο τμήμα του, όπου βρίσκεται το Κάστρο της Χώρας Κυθήρων (32 χιλιόμετρα) και το θαλασσινό της επίνειο, το θέρετρο Καψάλι.

 

Η Χώρα Κυθήρων αναπτύχθηκε γύρω από το μεσαιωνικό φρούριο που κτίστηκε στη νότια πλευρά του νησιού στο ακρωτήριο Τράχηλας, πάνω σε θεμέλια βυζαντινού φρουρίου το οποίο προϋπήρχε εκεί. Το κάστρο με τη μορφή που το βλέπουμε σήμερα θεμελιώθηκε πάνω στις παλιές οχυρώσεις από τον Ενετό Προβλεπτή Γκουερίνι, το 1503, με σκοπό να ελέγχει το θαλάσσιο πέρασμα των Κυθήρων, να προστατεύει με τα κανόνια του το λιμάνι στο Καψάλι, αλλά και να παρέχει ασφάλεια στους κατοίκους της Χώρας, σε Περιπτώσεις επιδρομών.

 

Σήμερα η Χώρα των Κυθήρων είναι ένα πραγματικό χάρμα οφθαλμών, είτε τη βλέπεις από τις γύρω εξοχές είτε περπατάς στα ασβεστωμένα σοκάκια της, καθώς συνταιριάζει αρμονικά την αιγαιοπελαγίτικη αρχιτεκτονική με τη βενετσιάνικη φρουριακή κατασκευή και την επτανησιακή φινέτσα.

 

Εδώ βρίσκεται και το σημαντικό και πλήρως ανακαινισμένο Αρχαιολογικό Μουσείο όπου στις δύο αίθουσες του εκτίθενται ευρήματα προϊστορικών και κλασικών χρόνων. Οπωσδήποτε θα πρέπει να περιπλανηθείτε στα ψηλά τείχη του κάστρου για να θαυμάσετε το παλάτι του Προβλεπτή Κυθήρων που σήμερα στεγάζει το Αρχείο των Κυθήρων -ένα από τα καλύτερα σωζόμενα αρχεία της χώρας- με έγγραφα από τον 16ο αιώνα. Στο ανακαινισμένο κτίριο της πυριτιδαποθήκης λειτουργεί η μόνιμη έκθεση Οικοσήμων Κυθήρων. Ο χώρος διαμορφώθηκε από την Α' Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και είναι χωρισμένος σε τρείς θεματικές ενότητες που περιλαμβάνουν Οικόσημα οικογενειών, Οικόσημα ταυτότητας και Οικόσημα οικογενειών επισκόπων. Στον εσωτερικό χώρο του κάστρου θα συναντήσετε ακόμα τις παλιές εκκλησίες της Παναγίας Μυρτιδιώτισσας, του Αγίου Ιωάννη, της Παναγίας της Ορφανής. Αλλά και έξω από τα τείχη του κάστρου θα διακρίνετε διάσπαρτες πολλές μεταβυζαντινές εκκλησίες με θαυμάσιες τοιχογραφίες όπως αυτή των Αγίων Πάντων, της Παναγίας Ελεούσας και του Αγίου Γεώργιου του Βούργου...

 

Όμως τελικά αυτό που κλέβει την παράσταση είναι η απίστευτη θέα που απλώνεται μπροστά σας ξεπηδώντας από παντού, πίσω απ' τα χορταριασμένα τείχη, μέσα απ' τις γειτονιές της Χώρας. Το Καψάλι -το λιμάνι του νησιού- παρά το γεγονός ότι έχει μεταβληθεί σε ένα σύγχρονο θέρετρο, με έντονη νυχτερινή ζωή και «πολλές επιλογές στο φαγητό και στη διαμονή, διατηρεί τον νησιώτικο χαρακτήρα του. Διαθέτει μια μικρή καθαρή, αλλά εξαιρετικά πολυσύχναστη βοτσαλιά όπου κατά μήκος της υπάρχουν άφθονα εστιατόρια και καφετέριες.

 

Μεταξύ του βράχου του κάστρου και του λιμανιού υπάρχει η λιλιπούτεια ακρογιαλιά Σπαραγγαριό, σαφώς πιο ήσυχη. Προσεγγίζεται με απότομο μονοπάτι, με βάρκα ακόμη και με θαλάσσιο ποδήλατο από το Καψάλι. Ψηλά πάνω από το Καψάλι, κολλημένο στον απόκρημνο βράχο κρέμεται το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του εν Κρημνώ, όπου αφού ανεβείτε 130 πέτρινα σκαλοπάτια θα αντικρύσετε μια μοναδική θέα προς το λιμάνι.

 

Εξωτικές παραλίες κοντά στη Χώρα

 

Οι βουκαμβίλιες, τα γεράνια και οι χρωματιστές πόρτες πρωταγωνιστούν στη Χώρα.

 

Από τη Χώρα Κυθήρων θα τραβήξετε ανατολικά ακολουθώντας μια θαυμάσια μεσόγεια διαδρομή που θα σας φέρει στο χωριό Κάλαμος (5 χλμ.). Από εδώ θα ακολουθήσετε τον δρόμο που θα σας κατεβάσει στην παραλία Χαλκός (4 χλμ.) που είναι πλαισιωμένη από μαύρα βράχια και στρωμένη με ψιλό βότσαλο και δίκαια θεωρείται μία από τις ομορφότερες του νησιού.

 

Λίγο βορειότερα από τον Χαλκό βρίσκεται ο ορμίσκος Βρουλέα με πέτρες και χοντρό βότσαλο. Επίσης από το χωριό Κάλαμος θα προσεγγίσετε (4,5 χλμ.) την απλωτή βοτσαλιά Φυρή Άμμος (δεν είναι η ίδια με αυτήν που υπάρχει κοντά στην Αγία Πελαγία). Η παραλία, και προσφέρει διάπλατη θέα στο πέλαγος. Αν περπατήσετε λίγο θα βρεθείτε να κολυμπάτε σχεδόν μόνοι σας. Υπάρχει καντίνα και νοικιάζονται ομπρέλες και ξαπλώστρες. Φυσική της συνέχεια αποτελεί η επίσης εξαιρετική παραλία Κομπονάδα.

 

Από το κεφαλοχώρι Καρβουνάδες που βρίσκεται 8 χιλιόμετρα βόρεια της Χώρας, θα πάτε στο χωριό Δρυμώνα. Από εδώ θα κατηφορίσετε για 6 χλμ. έως την παραλία Μελιδόνι. Μια υπέροχη, μικρών διαστάσεων αμμουδιά με ρηχά ζεστά νερά, καλά προστατευμένη σχεδόν από όλους του ανέμου, σας περιμένει. Διαθέτει καντίνα και μέρος της είναι κατειλημμένο από ομπρέλες και ξαπλώστρες.

 

Με εκδρομικό σκάφος που φεύγει από το Καψάλι μπορείτε να προσεγγίσετε τη βραχονησίδα Χύτρα (θα τη δείτε να ξεχωρίζει στο γαλάζιο του πελάγους από το Κάστρο της Χώρας). Στο νότιο τμήμα της υπάρχει μια πανέμορφη θαλασσοσπηλιά που προσεγγίζει το εκδρομικό σκάφος. Από τις βράχινες σχισμές του απόκρημνου νησιού, οι ντόπιοι μαζεύουν τη «σεμπρεβίβα», ένα πανέμορφο κίτρινο λουλούδι που θα το βρείτε αποξηραμένο για να το αγοράσετε.

 

Εξερευνώντας τα Βόρεια Κύθηρα

 

 Τα Κύθηρα είναι γνωστά για την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική τους, η οποία διατηρείται αναλλοίωτη στα περισσότερα χωριά.

 

Το κύριο λιμάνι του νησιού, το Διακόφτι, διαθέτει μια καλή υπήνεμη αμμουδερή παραλία με ρηχά διάφανα νερά, ιδανική για παιδιά. Στο παραθαλάσσιο χωριό της Αγίας Πελαγίας υπάρχει μια θαυμάσια αμμουδιά όπου ολόγυρα διατίθενται προς ενοικίαση πολυάριθμα καταλύματα ενώ το χωριό διαθέτει μερικές από τις καλύτερες ψαροταβέρνες του νησιού. Στις βραχώδες ακτές της περιοχής υπάρχουν διαμορφωμένες κοιλότητες απ' όπου οι ντόπιοι συλλέγουν με τον παραδοσιακό τρόπο το αλάτι. Μια διαδικασία που γίνεται με την ίδια τεχνική από τα αρχαία χρόνια.

 

Διακόσια μέτρα νότια από τον μόλο του λιμανιού της Αγίας Πελαγίας αναπτύσσεται το ακρογιάλι της Φυρής Άμμου και αμέσως μετά οι ακτές Λορέντζο και Καλαμίτσι. Ο παραλιακός δρόμος γίνεται χωμάτινος και τερματίζει στην Κακιά Λαγκάδα, μια ιδιαίτερη ακτή που αναπτύσσεται στην έξοδο του φαραγγιού. Από αυτό το σημείο ανέβηκαν οι άνδρες του Μπαρμπαρόσα και κατέλαβαν τη μεσαιωνική πρωτεύουσα του νησιού, την επονομαζόμενη σήμερα Παλαιόχωρα.

 

Κοντά στο αεροδρόμιο συναντάμε το χωριό Μητάτα, ένα από τα πιο όμορφα μεσόγεια του νησιού, με εξαίσια θέα στο φαράγγι του Τσάκωνα όπου ακόμη και το καλοκαίρι κυλά νερό, γι' αυτό και στην περιοχή παλαιότερα λειτουργούσαν νερόμυλοι Στο βόρειο άκρο του νησιού, μόλις 20 χιλιόμετρα από το Διακόφτι βρίσκεται της Κυράς το Χωριό, η παλιά πόλη του Ποταμού. Πρόκειται για έναν μεσόγειο οικισμό με ζωντανή αγορά -πασίγνωστο σε όλο το νησί είναι το κυριακάτικο παζάρι- και μαγαζιά απ' όπου μπορείτε να αγοράσετε τα ντόπια γεωργικά και κτηνοτροφικά προϊόντα που θεωρούνται υψηλής ποιότητας.

 

Στην πιο αυθεντική γωνιά του νησιού

 

 Ο υπέροχος και ιδιαίτερος ναός του Αγίου Δημητρίου στο Πούρκο που αποτελείται από τέσσερις ναούς που μοιράζονται τον ίδιο εσωτερικό χώρο.

 

 

Σε μικρή απόσταση από τον Ποταμό, ακολουθώντας τον ασφάλτινο δρόμο για Αγία Πελαγία, θα επισκεφθείτε το χωριό Καραβάς με τα παλιά πετρόκτιστα σπίτια του που είναι κυριολεκτικά κρυμμένο σε μια καταπράσινη γωνιά του νησιού. Αξιοθέατες είναι οι δροσερές κρήνες που παίρνουν νερό από τις πηγές του Αμήρ Αλή.

 

Από το ορεινό χωριό Καραβάς θα κατηφορίσετε για τέσσερα χιλιόμετρα έως το ψαροχώρι Πλατιά Άμμος που αναπτύσσεται ακριβώς απέναντι από τον Κάβο Μαλιά. Διαθέτει μια καθαρή ακρογιαλιά με χοντρή άμμο και βότσαλο. Μοναδικό μειονέκτημα της η έκθεση της στους βοριάδες. Από την Πλατιά Άμμο με κατεύθυνση βόρεια, θα βρεθείτε στο ακρωτήρι Σπαθί (χωματόδρομος και στη συνέχεια μονοπάτι), όπου δεσπόζει ο φάρος του Μουδαριού που κτίστηκε το 1857 από τους Άγγλους και είναι ένας από τους μεγαλύτερους στην Ελλάδα! Κατηφορίζοντας τον ασφάλτινο δρόμο από Καραβά για Πλατιά Άμμο, θα δείτε δεξιά τον χωματόδρομο που οδηγεί στην απόμερη παραλία Φούρνοι (2 χλμ.).

 

Από το χωριό Ποταμοί θα κατευθυνθείτε προς τον συνοικισμό Λογοθετιάνικα απ' όπου θα ακολουθήσετε τον κατηφορικό δρόμο (6 χλμ.) που θα σας βγάλει στον όρμο Λυκοδήμου. Πρόκειται για μιατραχιά ακτή με μια τεράστια σπηλιά, σμιλεμένη στα απότομα κόκκινα βράχια. Η τοπιογραφία είναι πραγματικά υποβλητική και καθηλώνει, ωστόσο αν φυσά μελτέμι καλύτερα να την αποφύγετε. Λίγο βορειότερα συναντάτε τη δυσπρόσιτη παραλία Άγιος Λευτέρης. Εδώ τα νερά είναι βαθιά και απότομα, ιδανικά για υποβρύχιο ψάρεμα. Επίσης η περιοχή φημίζεται για το απίθανο ηλιοβασίλεμα της.

 

Μεσαιωνικές ιστορίες και παλιές εκκλησίες

 

 

Στην τραχιά καρδιά του νησιού, κρυμμένη βόρεια και ανατολικά από το χωριό Αρωνιάδικα, πίσω από τα βράχια που καθορίζουν το ξεκίνημα του φαραγγιού της Κακιάς Λαγκάδας βρίσκεται ο «Μυστράς των Κυθήρων», η ερειπωμένη μεσαιωνική Παλαιόχωρα. Ο πρώτος οικισμός αναπτύχθηκε εδώ, σ' αυτόν τον απροσπέλαστο τόπο τον 12ο αι. από Μονεμβασιώτες και λεγόταν Άγιος Δημήτριος. Σιγά σιγά με αδιαφιλονίκητο φυσικό προσόν την οχυρή θέση του, αλλά και το άφθονο πηγαίο νερό, το χωριό μεγάλωσε κι έγινε πολιτεία.

 

Το 1537 ο διαβόητος Μπαρμπαρόσα, που από τρανός πειρατής έγινε ναύαρχος των Τούρκων, κατέφθασε στο νησί, πολιόρκησε και εκπόρθησε τη νησιωτική πολίχνη. Κατέστρεψε τα σπίτια, σκότωσε περίπου 7.000 ανθρώπους και πούλησε όσους απέμειναν ζωντανοί στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής! Σήμερα τα χαλάσματα της Παλαιόχωρας αποτελούν πρόκληση για περπάτημα και εξερεύνηση. Ανάμεσα στα υπολείμματα των μεσαιωνικών τειχών διασώζονται και μερικές εκκλησιές όπως αυτή της Αγίας Βαρβάρας. Από εδώ ξεκινά δύσβατο μονοπάτι που διατρέχει το φαράγγι της Κακιάς Λαγκάδας και καταλήγει στην ομώνυμη παράλια που συναντάμε λίγο νοτιότερα από την Αγία Πελαγία. Όμως το περιηγητικό ενδιαφέρον εδώ στην ενδοχώρα των Κυθήρων συνεχίζεται αμείωτο, καθώς μια συνεχείς εναλλαγή τοπίων κρύβει μέσα της δεκάδες αξιοθέατα.

 

Κρυμμένοι καταρράκτες και ιερά σπήλαια

 

 Η εκκλησία της Αγίας Σοφίας, χτισμένη στο εσωτερικό ενός σπηλαίου στην περιοχή Σπηλιές Καλάμου.

 

Χρησιμοποιώντας και πάλι τον οδικό άξονα Διακόφτι - Καψάλι θα φθάσετε εύκολα στον Μυλοπόταμο για να δείτε τον ονομαστό καταρράκτη της Φόνισσας ή Νεράιδας, που αυτήν την εποχή έχει αρκετό νερό και σίγουρα αποτελεί ένα μοναδικό και σπάνιο θέαμα για το νησιωτικό περιβάλλον.

 

Αφού απολαύσετε τον καφέ σας ή ένα αναψυκτικό στη δροσερή πλατανοσκέπαστη πλατεία του, θα κατηφορίσετε έως το μεσαιωνικό χωριό (χαρακτηρισμένος παραδοσιακός οικισμός) της Κάτω Χώρας. Εδώ θα δείτε το βενετσιάνικο κάστρο Μυλοπόταμου, κτίσμα του 1565 (διακρίνεται ακόμη το φτερωτό λιοντάρι του Αγίου Μάρκου που ήταν το έμβλημα των θαλασσοκρατών Ενετών). Στην τοποθεσία Μύλοι Μυλοπόταμου λειτουργούσαν παλαιότερα άφθονοι νερόμυλοι που έπαιρναν νερό από τις ίδιες πηγές που σχηματίζουν τον καταρράκτη της Φόνισσας, στο κέντρο του χωριού Μυλοπόταμος.

 

Από τον Μυλοπόταμο αξίζει να ακολουθήσετε τον δρόμο που θα σας φέρει στην είσοδο του επισκέψιμου σπηλαίου της Αγίας Σοφίας (γίνεται ξενάγηση) που βρίσκεται στα δυτικά του νησιού. Στην είσοδο του σπηλαίου διατηρούνται σε άριστη σχεδόν κατάσταση θαυμάσιες τοιχογραφίες του 13ου αιώνα, ενώ λίγο πιο μέσα θα δείτε το μικρό εκκλησάκι της Αγίας Σοφίας. Από εδώ εύκολα θα κατηφορίσετε προ το γραφικό, αλλά και απάνεμο ψαρολίμανο του Λιμνιώνα όπου θα δείτε τα παραδοσιακά κελιά (μοιάζουν λίγο με τα «σύρματα» της Μήλου) όπου φυλάσσουν τον χειμώνα οι ψαράδες τις βάρκες τους. Αν έχετε περαιτέρω διάθεση για εξερευνήσεις, από εδώ ξεκινά το μονοπάτι (περίπου 1 ώρα) που οδηγεί στην τοποθεσία Λουτρά Αφροδίτης που δεν είναι τίποτε άλλο από μια μικροσκοπική γούρνα που σχηματίζεται στα βράχια της ακτής, λίγα μέτρα από τη θάλασσα (μοιάζει μάλιστα κάπως με την Γκιόλα της Θάσου).

 

Από τον Μυλοπόταμο πηγαίνοντας δυτικά θα συναντήσετε τον ναό της Παναγίας Ορφανής, κτισμένο σε κοίλωμα βράχου, σε απόκρημνη πλαγιά. Από εδώ συνεχίζετε για λίγο ακόμη τον χωματόδρομο ώσπου να φτάσετε σε πλάτωμα. Θα αφήσετε το αυτοκίνητο σας και θα κατηφορίσετε το απότομο μονοπάτι που καταλήγει στην ερημική λιλιπούτεια παραλία Καλάμι.

 

Περιπλανήσεις στην ενδοχώρα

 

 

Στο χωριό Κάτω Λιβάδι (απέχει 21 χιλιόμετρα από το Διακόφτι και 6 από το Κάστρο της Χώρας) θα επισκεφθείτε το Μουσείο Βυζαντινών εικόνων Κυθήρων όπου εκτίθενται εικόνες και εκκλησιαστικά αντικείμενα από την παλαιοχριστιανική έως την όψιμη μεταβυζαντινή περίοδο. Το σπουδαίο αυτό μουσείο φιλοξενείται στον βυζαντινό ναό της Ανάληψης.

 

Σε ύψωμα που δεσπόζει ανάμεσα στα χωριά Φατσάδικα και Λιβάδι ξεχωρίζει ένα από τα πιο χαρακτηριστικά κτίρια του νησιού, γνωστό ως «το σχολείο της Μηλαπιδέας» ή και «εν Λιβάδι αλληλοδιδακτική σχολή». Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό κτίσμα της αγγλικής περιόδου που κτίστηκε το 1825 και λειτουργούσε ως σχολείο.

 

Από το Λιβάδι μέσα από μια θαυμάσια μεσόγεια διαδρομή θα κατευθυνθείτε προς Κάλαμο, όπου θα δείτε το περίφημο γεφύρι στο Κατούνι, μήκους 110 μέτρων με 13 συμμετρικά τόξα, που έφτιαξαν οι Άγγλοι το 1826.

 

Στον συνοικισμό Σπηλιές κοντά στον Κάλαμο, βρίσκεται ένα ακόμη σπήλαιο στην είσοδο του οποίου ξεχωρίζει το εκκλησάκι της Αγίας Σοφίας. Στο σπήλαιο ανακαλύφθηκαν αγγεία της Νεότερης Νεολιθικής εποχής που μαρτυρούν την ύπαρξη ζωής στο νησί ήδη από την 6η χιλιετία π.Χ. Το μεσόγειο κεφαλοχώρι Καρβουνάδες απέχει από τη Χώρα Κυθήρων 8 χιλιόμετρα.

 

Από εδώ θα τραβήξετε σε πορεία δυτική έως το Ιερό Προσκύνημα της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας, προστάτιδας των Κυθήρων, που βρίσκεται κρυμμένο μέσα σε ένα υπέροχο πευκοδάσος, σε μικρή απόσταση από τη θάλασσα και είναι το μεγαλύτερο των Κυθήρων. Αν θέλετε συνεχίζετε για το χωριό Δρυμώνας απ' όπου ανηφορίζοντας θα φθάσετε στο ολόλευκο ναό της Αγ. Ελέσσας, τοπικής Αγίας που μαρτύρησε στον τόπο αυτό το 375 μ.Χ.  

 

Ο Αβλέμονας και το φυσικό θαύμα Καλαδί

 

 

Μινωικό Ιερό Κορυφής

 

Διατρέχοντας τον κεντρικό οδικό άξονα που συνδέει τον Βορρά με τον Νότο, θα δείτε τον κατηφορικό ασφάλτινο δρόμο που οδηγεί στο γραφικό ψαροχώρι του Αβλέμονα. Θα περάσετε πρώτα από την απλωτή αμμουδερή παραλία της Παλαιόπολης όπου βρισκόταν η αρχαία πόλη Σκάνδεια. Σε ύψωμα που δεσπόζει πάνω από την Παλαιόπολη θα δείτε να ασπρίζει από μακριά αντανακλώντας το φως του άθλιου, το νησιωτικό εκκλησάκι του Αγ. Γεωργίου. Εδώ το 1992 σε ύψος 350 μέτρων ανακαλύφθηκε το ασύλητο Μινωικό Ιερό Κορυφής και η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως σημαντικά ευρήματα. Στο δάπεδο του ναού διασώζεται θαυμάσιο ψηφιδωτό του 7ου μ.Χ. αιώνα.

 

Από την παραλία της Παλαιόπολης ακολουθώντας πρόχειρη ταμπέλα θα φτάσετε στον χώρο στάθμευσης απ' όπου ξεκινούν τα απότομα σκαλοπάτια που κατηφορίζουν προς την ακτή Καλαδί με τους τρείς όρμους. Η φυσική άγρια ομορφιά με τα χαρακτηριστικά βράχια θα σας εντυπωσιάσουν. Η παραλία έχει βότσαλο και άμμο και δίκαια συγκαταλέγεται σε μία από τις ομορφότερες της Ελλάδας. 

 

Το λιλιπούτειο λιμάνι του Αβλέμονα είναι ένα πραγματικό χάρμα οφθαλμών και καθώς διαθέτει υποδομές, δεν είναι λίγοι αυτοί που το προτιμούν για τις διακοπές τους. Θα κολυμπήσετε στο μικρό βραχώδες «φιόρδ» που υπάρχει μπροστά από το χωριό ή στην απλωτή παραλία της  Παλαιόπολης.

 

Για να το προστατεύσουν οι Ενετοί έκτισαν ένα μικρό αλλά ισχυρό φρούριο που σήμερα διατηρείται σε σχετικά καλή κατάσταση. Στο παλιό ενετικό κτίριο που υπάρχει στον δεύτερο ορμίσκο του χωριού, αναζητήστε το ηλιακό ρολόι. Έτσι για την ιστορία να αναφέρουμε πως λίγο έξω από την ακτή του Αβλέμονα, τον Σεπτέμβριο του 1802 ναυάγησε το πλοίο «Μέντωρ», στο οποίο ο λόρδος Ελγιν είχε φορτώσει τα Γλυπτά του Παρθενώνα.

 

Προϊόντα με ονομασία προέλευσης

 

 

Το μέλι, το κρασί ή το λάδι είναι όντωδ από τα πιο χαρακτηριστικά προϊόντα των Κυθήρων; Το ερώτημα δεν απαντάται εύκολα καθώς και τα τρία είναι εξαιρετικής ποιότητας και κρατούν ρίζες στο πολύ μακρινό παρελθόν του νησιού. Ο Μελισσοκομικός Συνεταιρισμός Κυθήρων στηρίζει τους ντόπιους παραγωγούς και προωθεί το μοναδικής ποιότητας μέλι Κυθήρων.

 

Το κρασί του νησιού παράγεται κυρίως από τις ποικιλίες αρικαράς, πετρολανός και ροδίτης που δίνουν λευκά και ροζέ κρασιά. Οι οινόφιλοι θα βρουν εμφιαλωμένα κρασιά από μικρούς παραγωγούς, ενώ κατόπιν συνεννόησης μπορούν να επισκεφτούν και οινοποιεία.

 

Στο χωριό Μητάτα γίνεται κάθε καλοκαίρι η Γιορτή του Κρασιού. Εκλεκτό είναι επίσης το κυθηραϊκό λάδι, ενώ τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι καλλιεργητές ασχολούνται με τη βιολογική γεωργία, με τις προσπάθειες τους να υποστηρίζονται από την Ένωση Βιοκαλλιεργητών Κυθήρων.

 

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΕΘΝΟΥΣ ΣΤΑ ΚΥΘΗΡΑ

ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 

 

https://boraeinai.blogspot.com/2019/02/blog-post_27.html