ΡΙΤΣΑ ΜΑΣΟΥΡΑ : Ο Μαρξ, ο Ενγκελς και το …Αφγανιστάν

Σάββατο 16 Φεβρουαρίου 2019

ΡΙΤΣΑ ΜΑΣΟΥΡΑ : Ο Μαρξ, ο Ενγκελς και το …Αφγανιστάν

Έχω την κακή ή καλή συνήθεια να διαβάζω κάποια άρθρα εφημερίδων καθυστερημένα. Ετσι σήμερα έπεσα πάνω σε μια αναφορά για το Αφγανιστάν γραμμένη από την κα. Ρίτσα Μασούρα στην εφημερίδα ¨Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ¨ που ειλικρινά μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση και σας την παρουσιάζω.

Ο Μαρξ, ο Ενγκελς και το …Αφγανιστάν.

Ο Μαρξ έλεγε ότι το Αφγανιστάν είναι μια ποιητική έκφραση συνόλου κρατών και φυλών που γρήγορα εξελίχθηκε σε στρατηγικό τόπο για τον έλεγχο όλης της Ασίας. Υπήρξε όμως και οδυνηρή παγίδα για όσους θέλησαν να το κατακτήσουν: Από την τσαρική Ρωσία και τη Βρετανική Αυτοκρατορία τον 19ο αιώνα ώς τον σοβιετικό στρατό, το 1979, και τα στρατεύματα των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, το 2001. Σήμερα το Αφγανιστάν αποτελεί το μεγάλο στοίχημα του Μπαράκ Ομπάμα, ένα Βατερλό ή μια D-Day. Εξαρτάται πού τελικά θα σταθεί η μπίλια.

Το 1857 σε άρθρο του που δημοσιεύθηκε στη New American Cyclopedia, ο Φρίντριχ Ενγκελς γράφι ότι οι Αφγανοί είναι μια γενναία, ρωμαλέα και ανεξάρτητη φυλή. Επιδίδονται μόνο σε γεωργικές και κτηνοτροφικές ασχολίες και παραμελούν το εμπόριο, το οποίο περιφρονητικά εγκαταλείπουν στους Ινδούς. Γι’ αυτούς ο πόλεμος αποτελεί συγκίνηση και ανακούφιση από τη μονότονη απασχόλησή τους με τη γη. Το αδάμαστο μίσος τους κατά της εξουσίας και η αγάπη τους για την ατομική ελευθερία είναι τα μόνα που τους εμποδίζουν να γίνουν ισχυρό έθνος. Και είναι τελικά ο αυθορμητισμός και η αστάθεια τους που τους καθιστούν επικίνδυνους γείτονες, ικανούς να εκραγούν από μια ιδιοτροπία ή να ξεσηκωθούν από πολιτικούς μηχανορράφους που τεχνηέντως ξεσηκώνουν τα πάθη τους. («Η αποικιοκρατία στην Ασία», των Μαρξ και Ενγκελς, εκδόσεις Αγρα).

Ο πόλεμος, λοιπόν. Προαιώνιος. Το άξεστο των ανθρώπων. Η πνευματική ατροφία. Ο πρωτογονισμός, σήμερα χαρακτηριστικό στοιχείο των Ταλιμπάν. Και ο ισλαμισμός; Το θρησκευτικό δόγμα; Οι Ταλιμπάν που η Δύση επιχειρεί να διασπάσει, να τους κάνει προδότες και λιποτάκτες του κινήματός τους θεωρούνται οι πρωτόγονοι πολεμιστές που βιάστηκαν να αφαιρέσουν από το Ισλάμ τη σημαντική κληρονομιά, τη φιλοσοφία, την επιστήμη, την τέχνη, την αισθητική, τον μυστικισμό. Και τι απέμεινε; Η θεολογία και η μπούργκα! Στο όνομα και των δύο διέπραξαν και διαπράττουν τα ίδια εγκλήματα με τους προγόνους τους.

Ένας σοφός Αφγανός γέροντας, θέλοντας να δικαιολογήσει το εκπληκτικό τοπίο με τα σκληροτράχηλα βουνά και τις δίχως ήλιο απότομες κοιλάδες, επικαλέστηκε το δημιουργικό αδιέξοδο του Θεού. «Όταν ο Θεός έφτιαξε τον υπόλοιπο κόσμο είδε ότι του ’χαν απομείνει πολλά σκουπίδια. Τα μάζεψε και τα ’ριξε στη Γη. Αυτό ήταν το Αφγανιστάν». Έτσι δικαιολόγησε ο γέροντας τη μορφολογική εικόνα της πατρίδας, έτσι όμως την έβλεπαν και οι κατακτητές που είχαν το ταλέντο να τη θεωρούν πηγή έμπνευσης ενός στρυφνού στίχου και ενός λαφύρου.

Αλλά το Αφγανιστάν δεν είναι μόνο λάφυρο, δεν είναι απλώς ένα αλλόκοτο ισλαμικό χωνευτήρι. Είναι το χωνευτήρι της δωροδοκίας. Την περίοδο της βρετανικής και ρωσικής αντιπαλότητας, ο πόλεμος των δωροδοκιών ήταν αυτός που το κράτησε ζωντανό και συνέτεινε να εξελιχθεί σε κράτος – πελάτη. Η τακτική της δωροδοκίας συνεχίστηκε μέχρι των ημερών μας και ποιος θα αποκλείσει ότι αυτή η έσχατη προσπάθεια της Δύσης να προσεγγίσει τους Ταλιμπάν δεν εσωκλείει άλλου είδους συναλλαγές. Επί αιώνες αυτό το γοητευτικό σταυροδρόμι της Ασίας που έγινε αφορμή για μια από τις πιο ενδιαφέρουσες συνεργασίες των Μαρξ και Ενγκελς με τη New York Daily Tribune και που για τους χίπηδες του ’60 λειτούργησε ως χαλαρωτικό σημείο αναφοράς (!), οι Μεγάλες Δυνάμεις έκαναν τα πάντα για να το καταστρέψουν, διαθέτοντας τρομακτικά ποσά και στη συνέχεια έδιναν διπλάσια και τριπλάσια χρήματα για να το ξ αναστήσουν. Άραγε, ο Ομπάμα τι θα επιλέξει για να διαχωρίσει τη θέση του, αν πραγματικά επιθυμεί να τη διαχωρίσει; Τον φετιχισμό της υψηλής τεχνολογίας των όπλων ή θα αγωνιστεί για τη διάσωση μιας ακαταμάχητης χώρας που στο 80% ελέγχεται πλέον από τους Ταλιμπάν;

Α, ναι, υπάρχει και η πρωτεύουσα Καμπούλ. Αν κάποιος δει σε πακιστανικές εφημερίδες τους χάρτες του Αφγανιστάν από το 2001 ώς τις μέρες μας, όπου φαίνεται η διαδοχική κατάληψη της χώρας από τους Ταλιμπάν, θα εκπλαγεί. Πώς ξεφτιλίστηκαν τόσο οι πραιτωριανοί της Καμπούλ; Τα χρόνια της βρετανικής κατοχής, οι Εγγλέζοι στην Καμπούλ διοικούνταν από τον στρατηγό Ελφινστόουν -γράφει ο Ενγκελς- έναν γέρο με ποδάγρα, αναποφάσιστο, εντελώς ανίκανο, που έδινε συνεχώς αντιφατικές εντολές. Τα στρατεύματα κατελάμβαναν ένα οχυρωμένο στατόπεδο τόσο εκτεταμένο όσο και η φρουρά του, η οποία μόλις επαρκούσε για να κρατήσει τις οχυρώσεις και δεν ήταν σε θέση να στείλει αποσπάσματα στην ύπαιθρο. Τα οχυρωματικά έργα ήταν τόσο ατελή που μπορούσε κάποιος να πηδήξει το παραπέτο τους καβάλα στο άλογο. Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, γύρω από το στρατόπεδο υπήρχαν υψώματα, οπότε μπορούσαν να το πλήξουν ακόμη και με μουσκέτο, ενώ το αποκορύφωμα του παραλογισμού ήταν ότι όλα τα εφόδια και οι προμήθειες βρίσκονταν σε απόσταση από το στρατόπεδο, σε δύο άλλα στρατόπεδα που χωρίζονταν από αυτό με κήπους κλειστούς με τοίχους και με ένα φρούριο που δεν το είχαν καταλάβει οι Αγγλοι… Δεν έτυχε να επισκεφθώ την Καμπούλ, υποθέτω όμως ότι η περιγραφή του Ενγκελς πριν από τόσα χρόνια ελάχιστα απέχει από τη σημερινή πραγματικότητα.