ΟΠΩΣ Ο Πρωθυπουργός έχει συχνά τονίσει, η βασική προϋπόθεση για τον εκσυγχρονισμό της ελληνικής κοινωνίας είναι ο εξορθολογισμός της δημόσιας διοίκησης. Τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει σε αυτόν τον τόπο όσο η κρατική γραφειοκρατία παραμένει στα σημερινά χάλια της. Ο στόχος της διοικητικής μεταρρύθμισης είναι εξαιρετικά δύσκολος γιατί η επίτευξή του προϋποθέτει όχι μόνο τεχνικές αλλά και πολιτικές τομές. Πιο συγκεκριμένα, προϋποθέτει μια αλλαγή στην ισορροπία δύναμης μεταξύ ενός πανίσχυρου κομματικοκρατικού συστήματος και μιας καχεκτικής κοινωνίας πολιτών· προϋποθέτει η μεταρρυθμίζουσα κυβέρνηση να αποφασίσει να περιορίσει τις εξουσίες της εις όφελος ενός «τρίτου» τομέα που δεν θα λειτουργεί ούτε με βάση το κέρδος ούτε με βάση την κομματική λογική· προϋποθέτει, τέλος, ένα πλαίσιο όπου ο ουσιαστικός έλεγχος του εκάστοτε κυβερνώντος κόμματος σε ό,τι αφορά τις σχέσεις του με τη δημόσια διοίκηση δεν θα γίνεται μόνο από το ίδιο ή από την «κοινή γνώμη»· θα γίνεται από έναν οργανισμό που θα έχει και αυτονομία από τα κόμματα και (σε αντίθεση με την κοινή γνώμη) ειδικές γνώσεις και εξουσίες σε σχέση με τη λειτουργία της κρατικής μηχανής.
Οι πολυάριθμες προσπάθειες διοικητικής μεταρρύθμισης στη μεταπολεμική περίοδο ναυάγησαν όλες στο πολιτικό επίπεδο. Γιατί όταν η μεταρρυθμιστική διαδικασία άγγιζε τα συμφέροντα της ελληνικής κομματικοκρατίας (δηλαδή, τη βασική ανισορροπία δύναμης μεταξύ κράτους και κοινωνίας πολιτών), τότε διάφοροι μηχανισμοί ευνουχισμού - εξουδετέρωσης ενεργοποιούνταν. Και αφού σημαντικοί πόροι κατασπαταλούνταν στη δημιουργία διακοσμητικών μεταρρυθμιστικών οργανισμών, οι τελευταίοι αργά ή γρήγορα εκφυλίζονταν σε απλές παραφυάδες της κρατικής γραφειοκρατίας. Ετσι εξηγείται γιατί ως σήμερα, παρ' όλες τις προσπάθειες διοικητικού εκσυγχρονισμού, τα κόμματα δεν έπαψαν ποτέ να υπονομεύουν τη δημόσια διοίκηση χρησιμοποιώντας την σαν το βασικό μέσο ψηφοθηρίας. Αν λάβουμε υπόψη μας τα παραπάνω, δεν είναι περίεργο πώς το νομοσχέδιο για τον «Συνήγορο του Πολίτη» (τον περίφημο «όμπουτσμαν») κινδυνεύει να εκτροχιασθεί με τους γνωστούς «ευνουχιστικούς» τρόπους. Ετσι διαβάζουμε στον Τύπο πως «η Επιτροπή Θεσμών θα καθορίσει τελικά τις αρμοδιότητες του "Συνηγόρου του Πολίτη", καθώς διατυπώθηκαν χθες στο Υπουργικό Συμβούλιο σοβαρές αντιρρήσεις για το εύρος των "παρεμβάσεων" του νέου θεσμού στη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης. Πέντε υπουργοί, σύμφωνα με πληροφορίες (...), διαφώνησαν με τη δημιουργία ενός "παντοδύναμου αυταρχικού μοντέλου" που θα εξουσιάζει τους πάντες» («Καθημερινή», 24.12.96).
Βέβαια δεν γνωρίζω με ποια ακριβώς σημεία του νομοσχεδίου διαφώνησαν οι πέντε υπουργοί· αλλά το να αποκαλούν οι εκπρόσωποι πέντε βασικών υπουργείων της άκρως δεσποτικής κρατικής μηχανής τον «Συνήγορο του Πολίτη» «παντοδύναμο» και «αυταρχικό» είναι, για να χρησιμοποιήσω τη λαϊκή παροιμία, σαν να λέει ο γάιδαρος τον πετεινό κεφάλα.
Νομίζω πως η Επιτροπή Θεσμών, ο υπουργός Δημόσιας Διοίκησης και ο Πρωθυπουργός προτού λάβουν τις τελικές αποφάσεις τους πάνω σε αυτό το καίριο για τη δημοκρατία θέμα θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους τη μακρά και λυπηρή ιστορία των ως τώρα αποτυχημένων διοικητικών μεταρρυθμίσεων και να αντισταθούν στις με μαθηματική ακρίβεια προβλεπόμενες αντιδράσεις και προσπάθειες εξουδετέρωσης του νέου θεσμού. Πιο συγκεκριμένα, θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους:
(α) Πως η ελληνική δημόσια διοίκηση δεν είναι ένας ουδέτερος γραφειοκρατικός μηχανισμός βεμπεριανού τύπου. Πρόκειται μάλλον για μια άκρως διεφθαρμένη «σουλτανιστική» γραφειοκρατία που κατά συστηματικό και οργανωμένο τρόπο βάζει ατιμωρητί τα δικά της συντεχνιακά συμφέροντα πάνω από αυτά των πολιτών.
(β) Πως όλες οι κυβερνήσεις και ιδίως αυτές του παπανδρεϊκού ΠαΣοΚ ευθύνονται για τη θλιβερή κατάσταση της δημόσιας διοίκησης. Ολες ανεξαιρέτως χρησιμοποίησαν τον κρατικό μηχανισμό για επιμεριστικούς, ψηφοθηρικούς σκοπούς.
(γ) Πως αν ο νέος θεσμός έχει την τύχη των προηγούμενων μεταρρυθμιστικών προσπαθειών (π.χ. του Ανωτάτου Συμβουλίου Δημόσιων Υπηρεσιών, που λειτούργησε υπό κρατικό έλεγχο από το 1951 ως το 1973), αν δηλαδή γίνει ακόμη ένας ανώδυνος, διακοσμητικός οργανισμός που θα παρέχει παρασιτική απασχόληση σε διάφορους ειδήμονες/συμβουλάτορες ως προς τα διοικητικά, θα είναι προτιμότερο να μη λειτουργήσει καθόλου. Πιο συγκεκριμένα, αν οι αποφάσεις του «όμπουτσμαν» υπέρ των αδικουμένων από το κράτος πολιτών λαμβάνονται τόσο λίγο σοβαρά όσο οι ανάλογες αποφάσεις των τακτικών δικαστηρίων, τότε είναι καλύτερα οι προβλεπόμενοι πόροι για τον νέο θεσμό να διατεθούν για κάτι πιο χρήσιμο.
(δ) Πως αν ο «όμπουτσμαν» έχει σκοπό την προστασία του πολίτη από τον γραφειοκρατικό αυταρχισμό, θα πρέπει να έχει τη δύναμη να κάνει σεβαστές τις αποφάσεις του ως προς τα διοικητικά που πηγαίνουν ενάντια στο πανίσχυρο κομματικοκρατικό κατεστημένο. Αν ο θεσμός δεν «δυσαρεστήσει» τους κομματικά και γραφειοκρατικά ισχυρούς, τότε θα αποτύχει.
(ε) Πως, σε τελική ανάλυση, ο τρόπος με τον οποίο θα θεσπισθεί και θα λειτουργήσει ο «Συνήγορος του Πολίτη» θα δείξει αν ο εκσυγχρονιστικός λόγος του Πρωθυπουργού είναι ουσιαστικός ή απλά ρητορικός.
Πηγή:
http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=6&artid=84910&dt=05/01/1997
Σημείωση kgrek
Σήμερα ο κ. Γ. Παπαπανδρέου παρουσιάζεται να δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στο θεσμό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου