Οταν έφτασα στο Il Postino, στην καρδιά του Κολωνακίου, ο Νίκος Αλιβιζάτος με περίμενε ήδη. Είχε επιλέξει τραπέζι στον πεζόδρομο, είχε πολύ γλυκό καιρό που ανέβαζε τη διάθεση. Ηταν και Παρασκευή μεσημέρι, είχαμε μπροστά μας την ανάσα του Σαββατοκύριακου. «Εδώ δίπλα μένω», είπε χαμογελαστός, «αυτή είναι η γειτονιά μου από μικρό παιδί. Μου δίνει την ευκαιρία να ξεκουράζομαι το μεσημέρι και μετά να επιστρέφω στη δουλειά». Την έχει ανάγκη αυτή την ξεκούραση ο Ν. Αλιβιζάτος: μάχιμος νομικός, καθηγητής που μιλάει με τρυφερότητα για τους φοιτητές του, ιδρυτικό μέλος της Ενωσης Ελλήνων Συνταγματολόγων, υπηρεσιακός υπ. Εσωτερικών στην τελευταία κυβέρνηση Σημίτη, συγγραφέας επιστημονικών βιβλίων, μάχιμος αρθρογράφος από νωρίς στη ζωή του (τα τελευταία χρόνια στην «Κ»). Ανήσυχος άνθρωπος κι ας δείχνει πράος, συγκρατημένος, με δυο λέξεις, ήρεμη δύναμη.
Ολες τις προηγούμενες ημέρες, προτού συναντηθούμε, είχα πέσει με τα μούτρα στο νέο του πόνημα: «Το Σύνταγμα και οι εχθροί του στη νεοελληνική Ιστορία, 1800-2010», ένας τόμος επτακοσίων σελίδων στον οποίο συμπυκνώνει τη συστηματική, πολύχρονη ασχολία του με τη νομική επιστήμη - αλλά όχι μόνον. Το «Σύνταγμα» συνιστά μελέτη καθαρόαιμη που όμως διαβάζεται και σαν ένα συναρπαστικό ιστορικό αφήγημα. Εξάλλου, η βαθύτερη σύνδεση των νομικών με την Ιστορία, την πολιτική, την κοινωνία ήταν πάντοτε κάτι που απασχολούσε τον συγγραφέα. Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις.
«Το παρόν βιβλίο», γράφει στην εισαγωγή, «θέτει ερωτήματα που, με νωπή ακόμη τότε την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, δεν μπορούσαν να έχουν τεθεί στο τέλος της δεκαετίας του ’70». Παράδειγμα; Η πρώιμη εισαγωγή του κοινοβουλευτισμού στην Ελλάδα του 19ου αιώνα, οι μείζονες κρίσεις των συνταγματικών μας θεσμών με τον Εθνικό Διχασμό και τον Εμφύλιο ή «τι ήταν αυτό που, στις μέρες μας, έπειτα από 30 και πλέον χρόνια “υποδειγματικής” λειτουργίας του κοινοβουλευτικού πολιτεύματος, ξαναζωντάνεψε κάποιους από τους παλιούς μας δαίμονες και οδήγησε τη χώρα στα πρόθυρα της καταστροφής και το “Μνημόνιο” του 2010;».
«Το Σύνταγμα έχει δύο μεγάλα κεφάλαια», λέει ο Ν. Αλιβιζάτος. «Το ένα αφορά τα δικαιώματά μας και το άλλο στο πώς κυβερνούν αυτοί που εκλέγονται. Σε ό,τι αφορά το δεύτερο, το Σύνταγμα στην Ελλάδα βρίσκεται στο επίκεντρο όλων των συζητήσεων. Τι ακούγαμε συνέχεια κάποτε; Οτι παραβιάζεται η Δημοκρατία. Εκλογές βίας και νοθείας, εκτροπές, πραξικόπημα κ.λπ. Αυτό το σκέλος το “λουστήκαμε” στην κυριολεξία και νομίσαμε ότι με την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, θα έληγαν όλα μας τα προβλήματα.
»Μετά, όμως, το 1985 αρχίσαμε να καταλαβαίνουμε ότι τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Το έτος εκείνο για μένα είναι σταθμός και το αναλύω στο βιβλίο: τότε έχουμε την περίφημη “ψήφο Αλευρά”, η οποία αφορούσε στην εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας. Υπενθυμίζω ότι στις 9 Μαρτίου του 1985 το ΠΑΣΟΚ ανακοίνωσε ως υποψήφιο για την Προεδρία της Δημοκρατίας τον κ. Σαρτζετάκη, ενώ ο Α. Παπανδρέου είχε δεσμευθεί απέναντι στον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Μάλιστα, τότε, οι του ΠΑΣΟΚ θριαμβολογούσαν ότι “τέρμα η Δεξιά” κ.λπ. Ο Καραμανλής παραιτήθηκε και, εκ του Συντάγματος, τον αντικατέστησε ο πρόεδρος της Βουλής, ο Γιάννης Αλευράς. Την υποψηφιότητα Σαρτζετάκη στήριζε μια οριακή πλειοψηφία ΠΑΣΟΚ και ΚΚΕ, κάθε ψήφος ήταν αναγκαία, οπότε, τέθηκε ζήτημα: ψηφίζει ή όχι ο Αλευράς; Σύμφωνα με το Σύνταγμα, ως αντικαταστάτης του παραιτηθέντος Προέδρου της Δημοκρατίας, ο πρόεδρος της Βουλής δεν μπορούσε να έχει άλλη αρμοδιότητα. Ο Αλευράς όμως ήταν και βουλευτής, τεχνικά δικαιούνταν να ψηφίσει. Τότε, έκανε μια από τις πρώτες του εμφανίσεις ο Ευάγγελος Βενιζέλος, ο οποίος επιχειρηματολόγησε γιατί ψηφίζει ο Αλευράς. Τελικώς, η ίδια η Βουλή, με πρόεδρο τον αντικαταστάτη του Αλευρά, τον Στεφανίδη, κλήθηκε να αποφανθεί ποια είναι η ορθή ερμηνεία του Συντάγματος και αποφασίστηκε ότι η πλειοψηφία ήταν υπέρ της ψήφου Αλευρά και ο Χρ. Σαρτζετάκης εκλέχθηκε με οριακή πλειοψηφία.
Ωστόσο, η εκάστοτε δημοκρατικά νομιμοποιημένη πλειοψηφία δεν μπορεί να ερμηνεύει από μόνη της το Σύνταγμα. Αρα, η εκάστοτε δημοκρατικά νομιμοποιημένη εξουσία δεν είναι το παν και τότε εισήγαγα τον όρο “αντίβαρα”, βασισμένος στο αμερικανικό check-and-balances, που σημαίνει δηλαδή ότι το ένα κέντρο εξουσίας πρέπει να ελέγχεται από ένα άλλο. Η έλλειψη τέτοιων αντίβαρων στο ελληνικό πολιτικό σύστημα είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη σημερινή κρίση. Η έλλειψη αυτή γεννάει την αλαζονεία, την αδιαφάνεια και την αναξιοκρατία, αλλά οδηγεί και σε κακές αποφάσεις, σε μια νοοτροπία, “έχω την πλειοψηφία άρα δεν έχω να δώσω λόγο σε κανέναν”».
Στην Ελλάδα οι εκτροπές αποτελούν ξένο σώμα
Σύμφωνα με τον Ν. Αλιβιζάτο, «κάπως έτσι φτάσαμε και σε επικίνδυνες συζητήσεις, συχνά καφενειακού επιπέδου, πάντως επικίνδυνες, ότι, η κοινοβουλευτική δημοκρατία δεν είναι και ό, τι καλύτερο». Ωστόσο, δεν χάνει την αισιοδοξία του.
«Οσο κι αν σας φανεί παράξενο, η ανάδειξη της κοινοβουλευτικής παράδοσης, από το 1821 έως σήμερα, έχει σημασία. Διότι, τελικώς, με όλα αυτά που περάσαμε, οι εμφύλιοι πόλεμοι, οι εκτροπές, τα πραξικοπήματα και οι δικτατορίες ήταν η εξαίρεση. Δηλαδή, η λειτουργία του Συντάγματος, με κάποιες εξαιρέσεις, εμπόδισε τη βία, η οποία, με δεδομένη την ταραγμένη μας ιστορία και το μεσογειακό μας ταμπεραμέντο, θα μπορούσε να είναι πολύ ακραία και συνεχής. Σκεφτείτε ότι το 1949-50, οι Αμερικανοί εμπόδισαν να εγκαθιδρυθεί μια δικτατορία Παπάγου και προώθησαν την εγκαθίδρυση μιας κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, “καχεκτικής” έστω, που είναι όρος του Ηλία Νικολακόπουλου. Εγώ την λέω “πειθαρχημένη”, σε κάθε περίπτωση όμως είναι δημοκρατία. Οι Αμερικανοί επέβαλαν την κυβέρνηση Πλαστήρα, κάτι πολύ προχωρημένο τότε. Το μήνυμα που πέρασαν τότε είναι ότι η δημοκρατία νικά τον κομμουνισμό και όχι μια δεξιά δικτατορία».
– Ακούγεται κάπως οξύμωρο αν αναλογιστούμε τον ρόλο των ΗΠΑ στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου.
– Η πιο σωστή έκφραση είναι ότι αρχικά οι Αμερικανοί ανέχονται απλώς τη δικτατορία, ωστόσο υπάρχουν όντως κάποιοι κύκλοι, κυρίως εκείνος ο ανεκδιήγητος Σπύρο Αγκνιου, που την υποστήριξαν. Σας το λέω εγώ που ανακάλυψα την Αμερική στα τριάντα μου διότι είχα τεράστια άρνηση ακριβώς εξ αιτίας της χούντας. Είχε σημαδέψει τη γενιά μου – ήταν αδύνατον να δούμε τα θετικά της Αμερικής. Συνολικά πάντως, από το 1950 έως το 1967 είχαμε μια επιβεβλημένη, πειθαρχημένη δημοκρατία, παρά ταύτα, όταν σε έναν τόπο γίνονται εκλογές, υπάρχει μια δυναμική. Πώς νομίζετε φτάσαμε στη λεγόμενη «άνοιξη» του πρώτου μισού της δεκαετίας του ’60; Θυμίζω ότι η δικτατορία Μεταξά επιβλήθηκε σε μια εποχή που οι δικτατορίες ήταν ο κανόνας σχεδόν σε όλη την Ευρώπη, εξαίρεση ήταν η Γαλλία και η Αγγλία. Η δε χούντα του ’67 κράτησε μια επταετία – δεν έχει καμία σχέση με τις δικτατορίες του Φράνκο και του Σαλαζάρ. Η Ελλάδα έχει λοιπόν μια δημοκρατική παράδοση που κρατάει από τον δέκατο ένατο αιώνα και μια ιστορία 62 εκλογών εκ των οποίων οι 40 περίπου γνήσιες, χωρίς βία και νοθεία – μεγάλη υπόθεση. Το καλό στην Ελλάδα είναι ότι, τελικώς, οι εκτροπές αποτελούν ουσιαστικά ξένο σώμα.
Του Ηλια Mαγκλινη
(απόσπασμα)
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_2_13/03/2011_435481
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου