Η συμφωνία απεμπλοκής από τα Ιμια
Μια επίσημη επιστολή αποκαλύπτει πώς οι ΗΠΑ διαχειρίστηκαν την κρίση και απετράπη τελικά η σύρραξη Ελλάδας - ΤουρκίαςΗ Ελλάδα και η Τουρκία δεσμεύθηκαν να απομακρύνουν στρατιώτες, πλοία και σημαίες από τα Ιμια και πέριξ αυτών, αλλά και να μην επιστρέψουν στην περιοχή, σε μια συμφωνία που αποτυπώθηκε γραπτώς σε επίσημη επιστολή του Αμερικανού υπ. Εξωτερικών, Γουόρεν Κρίστοφερ, προς τους ομολόγους του της Ελλάδας και της Τουρκίας, με ημερομηνία 2 Φεβρουαρίου 1996. Με τον τρόπο αυτό, οι ΗΠΑ ανέλαβαν, πέραν του ρόλου μεσολαβητή, και αυτόν του εγγυητή των συμφωνηθέντων, καθώς ο Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, που διαχειρίσθηκε την κρίση, ανησυχούσε για τον κίνδυνο νέου επεισοδίου και πιθανής σύρραξης εάν η μία ή η άλλη πλευρά δεν τηρούσε τις προφορικές δεσμεύσεις της.
Στην επιστολή που φέρνει σήμερα στο φως η «Κ», ο κ. Κρίστοφερ επισημαίνει: «Οι διαβεβαιώσεις που μας προσέφεραν η Ελλάδα και η Τουρκία ότι θα απομάκρυναν τα πλοία, το προσωπικό και τις σημαίες -με ένα αλληλοδιαδοχικό και συντονισμένο τρόπο- επέτρεψε σε κάθε πλευρά να υποχωρήσει από το χείλος (του πολέμου) με αξιοπρέπεια. Η κυβέρνηση της (μιας χώρας) μας έχει διαβεβαιώσει ότι δεν θα τοποθετήσει τη σημαία της ή οπλισμένο προσωπικό της στις νησίδες ούτε θα τοποθετήσει πλοία κοντά στις νησίδες. Προσδίδουμε μεγάλη βαρύτητα σε αυτή τη διαβεβαίωση από ένα σύμμαχο του ΝΑΤΟ. Προσδίδουμε εξίσου μεγάλη βαρύτητα στις διαβεβαιώσεις της κυβέρνησής σας ως προς τα ίδια, και το έχουμε διαβιβάσει προφορικά και γραπτώς στην κυβέρνηση της (άλλης χώρας)».
Την επιστολή επέδωσαν στους κ. Πάγκαλο και Μπαϊκάλ ο πρέσβης στην Αθήνα, Τόμας Νάιλς, και ο επιτετραμμένος στην Αγκυρα, Φράνσις Ριτσαρντόουν, στις 6 Φεβρουαρίου. Η βαρύτητα και το νόημα μιας τέτοιας επιστολής από τον επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας ήταν προφανής και δικαιολογεί την αρχική ενόχληση που φέρεται να εξέφρασε ο Θ. Πάγκαλος όταν την παρέλαβε.
Επιπροσθέτως, η σχετική δέσμευση της ελληνικής κυβέρνησης, που για πολλούς καθιστά την περιοχή των Ιμίων «γκρίζα ζώνη», επιβεβαιώθηκε την επομένη, όταν στην προσπάθεια αποτροπής νέας πρόκλησης της Τουρκίας, που επιχειρούσε να αμφισβητήσει την ελληνικότητα της Καλολίμνου, η Αθήνα διεμήνυσε στην Ουάσιγκτον ότι η συμφωνία που εξασφάλισε ο Χόλμπρουκ αφορούσε μόνον τα Ιμια.
Τηλεγράφημα της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Αθήνα προς τον κ. Κρίστοφερ, στις 7 Φεβρουαρίου, ανέφερε: «Απαντώντας σε ερωτήσεις σχετικά με πληροφορίες περί παρουσίας ελληνικών στρατευμάτων στη νησίδα της Καλολίμνου κοντά στα Ιμια / Καρντάκ, το υπουργείο Εξωτερικών και το ελληνικό ΓΕΕΘΑ είπαν ότι μόνον η νησίδα των Ιμίων καλύπτεται από τη συμφωνία απεμπλοκής που επιτεύχθηκε με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ στις 30 - 31 Ιανουαρίου. Ετσι, κατά την άποψή τους, η παρακείμενη νησίδα της Καλολίμνου δεν υπάγεται στη συμφωνία, και δεν επιβεβαιώνουν ούτε διαψεύδουν την παρουσία ελληνικών στρατευμάτων (ή άλλων προσώπων) στην Καλόλιμνο (ή σε άλλα νησιά / νησίδες του Αιγαίου)». Το τηλεγράφημα επισημαίνει πως «η πρεσβεία ενεργεί θεωρώντας ότι η συμφωνία περί επανόδου στο προηγούμενο καθεστώς καλύπτει μόνον τα Ιμια / Καρντάκ και όχι άλλα γειτονικά νησιά / νησίδες» και ζητεί σχετική επιβεβαίωση από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ.
Οντως, στις 8 Φεβρουαρίου, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ απάντησε ότι η Καλόλιμνος είναι ελληνική και πως η συμφωνία αφορούσε μόνο τα Ιμια: «Οι Τούρκοι παραπονέθηκαν στην πρεσβεία μας ότι η Ελλάδα τοποθέτησε κάποιες στρατιωτικές δυνάμεις στη νήσο Καλόλιμνο (ένα ελληνικό νησί κοντά στα Ιμια / Καρντάκ), παραβιάζοντας τη συμφωνία που επέτρεψε στις δύο πλευρές να υποχωρήσουν από το χείλος της σύγκρουσης. Η συγκεκριμένη ενέργεια δεν παραβιάζει τη συμφωνία για την ταυτόχρονη απομάκρυνση στρατιωτικών δυνάμεων και σημαιών από τα Ιμια, την αποχώρηση των πολεμικών σκαφών και τη μη επιστροφή τους...
Καταστήσαμε σαφές ότι δεν αμφισβητούμε το δικαίωμά τους να αναπτύξουν αυτά τα στρατεύματα, αλλά ανησυχούμε για το γεγονός ότι τέτοιου είδους ενέργειες είναι δυνατόν να παρερμηνευθούν και να προκαλέσουν αντιδράσεις στην Αγκυρα. Ο πρέσβης Τσίλας μεταβίβασε το μήνυμα αυτό στους υπουργούς Εξωτερικών Πάγκαλο και Αμυνας Αρσένη. Παραπονέθηκαν ότι επρόκειτο για ανάπτυξη ελληνικών δυνάμεων σε ελληνικό έδαφος και ότι δεν ήταν θέμα προς συζήτηση».
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_100103_30/01/2011_430710
Η Αγκυρα δυσαρεστεί την Ουάσιγκτον
Την εκατέρωθεν απομάκρυνση από τα Ιμια θα επιβεβαίωναν αμερικανικά αεροσκάφη, αλλά φαίνεται πως η Αγκυρα δεν τήρησε τα συμφωνηθέντα, κάτι που ενόχλησε την Ουάσιγκτον. Σχετικό τηλεγράφημα της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Αγκυρα αναφέρει ότι ο Τούρκος υφ. Εξωτερικών Οϊμέν «τηλεφώνησε στον επιτετραμμένο στις 2 Φεβρουαρίου για να ζητήσει διευκρίνιση της πληροφορίας που έλαβε από την τουρκική πρεσβεία της Ουάσιγκτον, σύμφωνα με την οποία η αμερικανική κυβέρνηση “είναι δυσαρεστημένη” επειδή η Τουρκία αρνήθηκε να δώσει άδεια να πετάξουν τα αμερικανικά αεροπλάνα για να παρακολουθούν την απόσυρση από το Καρντάκ». Ο Οϊμέν είπε ότι διερεύνησε το θέμα με τις ένοπλες δυνάμεις και το προσωπικό του υπουργείου του και δεν μπόρεσε να επιβεβαιώσει ότι οι ΗΠΑ ζήτησαν τέτοια άδεια ή ότι η Τουρκία αρνήθηκε να τη δώσει. Εσπευσε, δε, να επιρρίψει ευθύνες στην ελληνική πλευρά υποθέτοντας ότι «πιθανότατα οι Ελληνες αρνήθηκαν άδεια για τις αμερικανικές υπερπτήσεις».
Ο Αμερικανός επιτετραμμένος στην Αγκυρα υπογραμμίζει ότι ο κ. Οϊμέν προσπαθούσε να διαβεβαιώσει τις ΗΠΑ για τη διάθεση συνεργασίας της Τουρκίας, αλλά και «να κάνει επίδειξη δύναμης στην Αθήνα», κάτι που «θα προσπαθήσουμε να αποθαρρύνουμε», ενώ σημείωνε ότι εάν όντως οι Ελληνες αρνήθηκαν να χορηγήσουν άδεια πτήσεων «οι Τούρκοι δεν χρειάζεται να το γνωρίζουν».
Aποψη:
Η δραματική «νύχτα των Ιμίων»
1. Τα δραματικά γεγονότα που εκτυλίχθηκαν κατά την κρίση των Ιμίων, έγιναν αντικείμενο σκληρής πολιτικής αντιπαράθεσης και πληθώρας αναλύσεων και ερμηνειών σχετικών με την αποτελεσματικότητα της ελληνικής στάσης στο δρομολογηθέν από την Τουρκία επεισόδιο. Παράλληλα, τα συμβάντα εκείνα προκάλεσαν στην ελληνική κοινή γνώμη αισθήματα ανησυχίας για τις ακραίες ενέργειες στις οποίες προσέφυγε η Τουρκία, αλλά και δυσφορίας για τις «κακώσεις» που υπέστη το κύρος της ελληνικής αποτρεπτικής ικανότητος.
2. Το Συμβούλιο Υπουργών, υπό τον τότε πρωθυπουργό κ. Σημίτη, το οποίο συνήλθε επειγόντως στο πρωθυπουργικό γραφείο τη μακρά νύχτα της κρίσης, ανέλαβε το δύσκολο έργο της αντιμετώπισης των τουρκικών κινήσεων στον χώρο των βραχονησίδων και ενδεχομένως στην ευρύτερη περιοχή.
3. Για όσα ελέχθησαν και συνέβησαν στη διάρκεια του ιστορικού εκείνου Συμβουλίου, το οποίο διεξήχθη σε τεταμένη στο έπακρο ατμόσφαιρα και στο οποίο ο γράφων παρέστη υπό υπηρεσιακή ιδιότητα, έχουν δημοσιευθεί αρκετές και ενίοτε αντιφατικές περιγραφές.
Από την πλευρά μου, και στο πλαίσιο τήρησης της επιβεβλημένης εμπιστευτικότητας, θα επιθυμούσα να αναφερθώ σε ορισμένα στοιχεία που κατέγραψε η μνήμη μου και αφορούν:
– Την αδιάπτωτη μεθοδικότητα και εμπερίστατη εχεφροσύνη που επέδειξε ο τότε πρωθυπουργός Κ. Σημίτης στην εκτίμηση των δεδομένων και στην αναζήτηση των κατάλληλων και επωφελών για την πλευρά μας επιλογών.
– Τη νευρώδη κινητικότητα του υπ. Εξωτερικών, Θ. Πάγκαλου, στις πολλαπλές τηλεφωνικές συνομιλίες του με τον P. Xόλμπρουκ, καθώς και τα προχωρημένης καυστικότητος θυμοειδή σχόλιά του, τα οποία συνόδευαν τις πολλές παρατηρήσεις του.
– Tην έντονη περίσκεψη και εμφανή επιφυλακτικότητα του υπουργού Aμυνας Γ. Aρσένη, στις ολιγάριθμες παρεμβάσεις του.
– Tο κλίμα δύσκολης συνεννόησης μεταξύ του πρωθυπουργού και του ναυάρχου Λυμπέρη, τη ρητή πρωθυπουργική δυσαρέσκεια προς χειρισμούς και εκτιμήσεις του A/ΓEEΘA και την υποβολή παραίτησης του τελευταίου, η οποία, μεσούσης της κρίσης, δεν έγινε αποδεκτή.
– Tην παγερή ένταση που επικράτησε όταν το Συμβούλιο πληροφορήθηκε από εξωστρατιωτική πηγή την απόβαση τουρκικού αποσπάσματος στις βραχονησίδες και την επί μακρόν αδυναμία επιβεβαίωσης του γεγονότος αυτού από τον κ. Λυμπέρη.
– Eπίσης, την ατμόσφαιρα σύγχυσης και αμφιβολιών επί των πληροφοριών περί πτώσεως ελληνικού ελικοπτέρου.
4. Yπό το φως των όσων συνέβησαν στα Iμια και προς αποτροπή στο μέλλον προβλημάτων και αδυναμιών που παρατηρήθηκαν κατά τους χειρισμούς στη διάρκεια της κρίσης, θα θεωρούσα χρήσιμες ορισμένες συμπερασματικές επισημάνσεις:
– Tα γεγονότα επιβεβαίωσαν, για μια ακόμη φορά, ότι η Tουρκία εκμεταλλεύεται επιδέξια και συστηματικά την εκάστοτε ύπαρξη πολιτικού κενού στην Eλλάδα, για την προώθηση των στόχων της.
– Eίναι ζωτικής σημασίας θέμα η ταχύρρυθμη και απολύτως ομαλή συνεργασία κυβέρνησης και στρατιωτικής ηγεσίας προς αποφυγή φαινομένων σύγχυσης και ασυνεννοησίας.
– Παράλληλα με τη διατήρηση της αναγκαίας αμυντικής ισχύος, η Eλλάδα πρέπει να διαθέτει ευχέρεια καλών αντανακλαστικών και ευέλικτων ειρηνικών κατ’ αρχήν αντιδράσεων, στις ποικίλες τουρκικές προκλήσεις.
– Oι διάφορες από πλευράς μας κινήσεις καλής θελήσεως, καθώς και οι ειρηνικές πρωτοβουλίες, είναι ευπρόσδεκτες και χρήσιμες εφόσον βασίζονται σε πειστική αποτρεπτική ισχύ.
– H Tουρκία, παρά τις κατά καιρούς φιλικές διακηρύξεις της, που καλό είναι να αξιοποιούνται στο πλαίσιο των συμφερόντων μας, συνεχίζει και διευρύνει τη διεκδικητική στάση, παραβλέποντας τις κινήσεις καλής θελήσεως της δικής μας πλευράς.
– Yπό τις εξαιρετικά δύσκολες περιστάσεις που προσδιορίζουν την τρέχουσα κατάσταση της χώρας, επιβάλλεται η διαμόρφωση εξωτερικής πολιτικής βασιζόμενης σε ισόρροπο συνδυασμό ρεαλιστικού ορθολογισμού και ευελιξίας. Aναγκαία, όμως, είναι και η επίδειξη εποικοδομητικού θάρρους, ώστε η καλή διάθεση να μην εκπέμπει επιζήμια μηνύματα μειονεκτικής αδυναμίας ή παθητικής αμηχανίας.
* O κ. Δ. Kαραϊτίδης είναι πρέσβης επί τιμή.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_100037_30/01/2011_430708
Aποψη:
Τα λάθη της ελληνικής πλευράς
Πριν καλά καλά καθήσει στον πρωθυπουργικό θώκο (Ιανουάριος 1996), ο Σημίτης βρέθηκε αντιμέτωπος με την κρίση στα Ιμια. Οι ελληνικοί χειρισμοί οδήγησαν τη χώρα μας σε μία ήττα, που προκάλεσε αίσθημα ταπείνωσης. Η ηγεσία των ενόπλων δυνάμεων είχε σοβαρή ευθύνη, αλλά την κύρια ευθύνη τη φέρει πάντα η κυβέρνηση. Μ’ αυτή την κρίση η Αγκυρα δοκίμασε τις αντοχές της νέας ελληνικής κυβέρνησης και έβγαλε επικίνδυνα συμπεράσματα.
Οι Τούρκοι παγίως εγείρουν επεκτατικές διεκδικήσεις και στη συνέχεια καλούν την Αθήνα να διαπραγματευθεί, δηλαδή να μοιράσει ελληνικά δικαιώματα. Στα Ιμια, όμως, για πρώτη φορά η Αγκυρα όχι μόνο διεκδίκησε έδαφος, αλλά και δημιούργησε τετελεσμένο. Γι’ αυτό και ήχησε ειρωνικά η διαβεβαίωση Σημίτη στη Βουλή ότι δεν άλλαξε τίποτα από ό, τι ίσχυε πριν.
Το πρώτο λάθος της ελληνικής πλευράς ήταν ότι στρατιωτικοποίησε την κρίση με την αποστολή αγήματος στα Ιμια. Οι βραχονησίδες και των δύο κρατών είναι πολλές και δεν φυλάσσονται. Θα αρκούσε οι λιμενικοί να αφαιρέσουν την τουρκική σημαία. Από τη στιγμή που η Αθήνα αποφάσισε να στείλει στρατιώτες, ήταν ολέθριο λάθος που δεν τους τοποθέτησε και στις δύο βραχονησίδες. Τη νύχτα και με κακές καιρικές συνθήκες ήταν σχετικά εύκολο να ξεφύγει της προσοχής μία λέμβος με Τούρκους κομάντος και να δημιουργηθεί η εντύπωση μιας τουρκικής στρατιωτικής επιτυχίας.
Εκεί έγειρε η ζυγαριά. Εάν μετά την αποβίβαση των Τούρκων το ελληνικό ναυτικό επιχειρούσε να εκκαθαρίσει τη δεύτερη βραχονησίδα από τους Τούρκους κομάντος θα κλιμάκωνε καθέτως την αντιπαράθεση με απρόβλεπτες συνέπειες. Και το πιθανό θερμό επεισόδιο θα χρεωνόταν στην Ελλάδα. Υπήρχε, βεβαίως, και η εναλλακτική λύση το ελληνικό ναυτικό να αποβιβάσει κομάντος σε γειτονική τουρκική βραχονησίδα για να δημιουργήσει ισοδύναμο τετελεσμένο και ως εκ τούτου η Αθήνα να διαπραγματευθεί από ισότιμη βάση με την Αγκυρα. Για μία τέτοια κίνηση, όμως, δεν υπήρχε ούτε πρόβλεψη ούτε επιτελικό σχέδιο.
Με τους λάθος χειρισμούς, η κυβέρνηση Σημίτη εγκλωβίσθηκε στο ημιψευδές δίλημμα «πόλεμος ή δυσμενής συμβιβασμός» και αποδέχθηκε τη φόρμουλα Χόλμπρουκ (όχι στρατιώτες, όχι σημαίες, όχι πλοία). Αξίζει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι η φόρμουλα είχε ουσιαστικά γίνει δεκτή από τον τότε υπουργό Εξωτερικών Πάγκαλο πριν αποβιβασθούν οι Τούρκοι.
Η κυβέρνηση Σημίτη αιφνιδιάσθηκε πλήρως. Γι’ αυτό και υποτίμησε ανεπίτρεπτα το επεισόδιο με την προσάραξη του τουρκικού εμπορικού πλοίου στα Ιμια.
Με την προβολή της επεκτατικής θεωρίας των «γκρίζων ζωνών», η Τουρκία δεν είχε στόχο να αποσπάσει από την ελληνική επικράτεια δύο βαχονησίδες που βρίσκονται δίπλα στην οριογραμμή. Στόχος της ήταν και παραμένει να επεκτείνει την αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας και να μετατρέψει σε «γκρίζα ζώνη» ένα σημαντικό τμήμα του Αιγαίου. Η δήλωση Τσιλέρ στη «Χουριέτ» ήταν σαφέστατη: Ηγειρε διεκδικήσεις για το σύνολο των βραχονησίδων, ισχυριζόμενη ότι «μέχρι τώρα η Τουρκία υποσυνείδητα αποδεχόταν ότι τα νησιά αυτά έμπρακτα ανήκουν στην Ελλάδα. Εμείς θα το αλλάξουμε αυτό». Ας σημειωθεί ότι με το ιταλοτουρκικό πρωτόκολλο του 1932 για τη χάραξη της μεθοριακής γραμμής μεταξύ Τουρκίας και Δωδεκανήσων, η Αγκυρα είχε επισήμως αναγνωρίσει ότι τα Ιμια ανήκουν στα Δωδεκάνησα.
Μετά την κρίση, η Αθήνα ζήτησε από τους Αμερικανούς να εμφανίσουν σαν δική τους την ελληνική ιδέα για παραπομπή των «γκρίζων ζωνών» στο Διεθνές Δικαστήριο. Οταν η πρόταση έγινε, η κυβέρνηση Σημίτη έσπευσε να την αποδεχθεί, αλλά την επόμενη ημέρα, μετά και την εκδήλωση αντιδράσεων, δήλωσε ότι η Ελλάδα δεν είχε κανένα λόγο να ζητάει την παραπομπή.
Η αλήθεια είναι ότι καμία χώρα δεν προτείνει τον τρόπο με τον οποίο ο αντίπαλός της θα προωθήσει την αμφισβήτηση της εθνικής της κυριαρχίας! Εάν η Τουρκία θεωρεί ότι αδικείται, ας αναγνωρίσει τη δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου και ας ζητήσει εκεί το δίκιο της. Η Ελλάδα έχει αναγνωρίσει τη δικαιοδοσία και είναι υποχρεωμένη να αποδεχθεί την απόφασή του.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_100038_30/01/2011_430707
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου