Η σημερινή Ουγγαρία και οι αναμνήσεις ενός επαναστάτη του 1956

 Ο Νάκγυ κρατούμενος των Σοβιετικών

 

Η σημερινή Ουγγαρία και οι αναμνήσεις ενός επαναστάτη του 1956

 

Η Ουγγαρία είναι ένα από τα νεότερα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και η χώρα με τα υψηλότερα ποσοστά υποστήριξης κομμάτων της ακροδεξιάς. Οι λόγοι που οδηγούν στην υποστήριξη κομμάτων όπως το Fidesz είναι πολλοί. Στο παρελθόν, στην Ουγγαρία έχουν υπάρξει παρεμφερή κόμματα που υποστηρίχτηκαν για λόγους όχι πολύ διαφορετικούς από τους σύγχρονους. Η σύγκριση με το παρελθόν είναι αναπόφευκτη, καθώς η σημερινή πολιτική πραγματικότητα επαναφέρει αναμνήσεις από μία από τις σκοτεινότερες περιόδους στην ιστορία της Ευρώπης.

 

Τον Φεβρουάριο του 1945 η κατεστραμμένη Ουγγαρία έπεσε στα χέρια του σοβιετικού στρατού. Με την μετάβαση στη σφαίρα επιρροής της Σοβιετικής Ένωσης, ξεκινά μια νέα περίοδος με πολλές δυσκολίες για την Ουγγαρία. Κατά τη διετία 1947-1949 η σοβιετική επιρροή παγιώνεται αφού το Κομμουνιστικό Κόμμα αναλαμβάνει την εξουσία. Το 1949 και το τελευταίο κόμμα που ασκούσε αντιπολίτευση έχει πλέον διαλυθεί, και η Ουγγαρία βρίσκεται υπό το καθεστώς ενός κόμματος με πλήρη εξουσία. Οι παραβιάσεις όσον αφορά στα πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα, στην ελευθερία του Τύπου, στη θρησκευτική ελευθερία και στην ελευθερία μετακίνησης είναι καθημερινά φαινόμενα, και πλήττουν μεγάλο μέρος του πληθυσμού, ανεξαρτήτως κοινωνικού στρώματος.

 

 

 

 

Τον Οκτώβρη του 1956, για περίπου δύο εβδομάδες ο ουγγρικός πληθυσμός ξεσηκώνεται ενάντια στην κρατική τυραννία, και προσπαθεί να αλλάξει το σταλινικό καθεστώς που έχει επιβληθεί από το τέλος του Β' Παγκοσμίου πολέμου. Η επανάσταση θα καταπνιγεί από τα σοβιετικά στρατεύματα, και λίγο αργότερα θα ανακοινωθεί πως στη χώρα έχει κηρυχθεί στρατιωτικός νόμος.

 

Η συνέντευξη που θα διαβάσετε παρακάτω δόθηκε το 1974, στην Ειρήνη Θεοχάρη για το περιοδικό ΕΠΙΚΑΙΡΑ, εν μέσω κουμουνιστικού καθεστώτος και με άγνωστο και αβέβαιο μέλλον, από τον τεως αρχισυντάκτη εργατικής κουμουνιστικής εφημερίδας που κατάληξε μετά την ουγγρική επανάσταση να εργάζεται σαν οδοκαθαριστής.

 

Μέσα από τις απαντήσεις του θα πάρετε και εσείς πιθανότατα απαντήσεις για την σημερινή ακροδεξιά πορεία της Ουγγαρίας.

 

Ουγγαρία 1974, ένας επαναστάτης θυμάται

 

 

Στην Βουδαπέστη οι «εργάτες αποκομιδής απορριμμάτων» (αυτή είναι η επίσημη ονομασία τους) φορούν πορτοκαλιές ποδιές. Έτσι ξεχωρίζουν από τους άλλους εργάτες. Ένα πρωινό έξω από το ξενοδοχείο «Δούναβις» - το «Χίλτον» της Βουδαπέστης - ένας γέρος σκουπιδιάρης μάζευε από τον τενεκέ των σκουπιδιών ξένες εφημερίδες. Τις ξεφύλλιζε και τις έχωνε στην τσέπη του. Ήταν παράξενο, στην Ουγγαρία πού ή συνεννόηση ήταν δύσκολη, ένας σκουπιδιάρης να ξέρει ξένες γλώσσες. Τον ρώτησα Γερμανικά να μου δείξει που ήταν το παλιό Μετρό της οδού ULLOI.

 

Αντί γι' απάντηση, με ρώτησε σε άψογα Γερμανικά, γιατί έψαχνα γι' αυτό το σημείο. Του εξήγησα αόριστα, ότι είχα ακούσει πολλά από Ούγγρους συμφοιτητές μου στη Βιέννη.

 

«Τί μπορείτε να καταλάβετε εσείς οι νέοι, είπε θυμωμένα, τι έγινε εκεί ή και σε όλη την Βουδαπέστη; Τί σας χρειάζεται άλλωστε; Θέλετε μήπως να προσθέσετε στις τουριστικές σας εντυπώσεις άλλο ένα αξιοθέατο; Η επίθεση του με ξάφνιασε. Συνέχισε ειρωνικά:

 

«Ώρες είναι να γίνει και ή επανάσταση τουριστικά εκμεταλλεύσιμη. Εκκλησίες, νεκροταφεία, τάφοι, όλα στον Τουρισμό. Μόνο πού εκεί στο Μετρό δεν θα σηκωθεί κανένας νεκρός επαναστάτης να σας πούληση για σουβενίρ σφαίρες ή καμιά μπουκάλα κοκτέιλ Μολότωφ». Έκλεισε τον τενεκέ νευριασμένος και απότομα μου είπε:

 

«'Ελάτε να σάς δείξω, που είναι το εστιατόριο «Καρπάτια» μέ ουγγαρέζικες σπεσιαλιτέ και ωραία τσιγγάνικη μουσική».

 

'Αρχισυντάκτης - οδοκαθαριστής

 

 

Απάντησα εξ ίσου έντονα και του είπα τις απόψεις μου για τους νέους, για τις μάχες και τα «πιστεύω» τους. Μ' άκουγε σιωπηλός καπνίζοντας τα βαριά ουγγαρέζικα τσιγάρα του. Δεν του απέκρυψα, ότι τον έβρισκα πολύ παράξενο. Και ήταν πράγματι. Το όνομα του είναι Λάζλο Λουτβάρ (;), 56 χρονών, (φαινότανε τουλάχιστον 70). Κάποτε, ήταν αρχισυντάκτης μιας ουγγρικής εφημερίδας. Τώρα είναι οδοκαθαριστής και καταδιωγμένος και καταβασανισμένος. Πολίτης «δευτέρας κατηγορίας». Είναι κι' αυτός ένα από τα θύματα - από τις χιλιάδες θύματα - των ερπυστριών των τανκς του Συμφώνου της Βαρσοβίας, πού εισέβαλαν στην Ουγγαρία το 1956 και έπνιξαν στη βία και το αίμα την εξέγερση για την ελευθερία και την δικαιοσύνη. Τώρα καθαρίζει τους δρόμους της Βουδαπέστης και θυμάται και ιστορεί τα περασμένα και τα τωρινά. Είναι μια τραγική ιστορία. Η ιστορία ενός ολόκληρου λαού...

 

Είχε σπουδάσει Νομικά, Πολιτικές και Οικονομικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο της Βουδαπέστης και ήταν διδάκτωρ της Νομικής του Πανεπιστημίου του Βερολίνου. Μιλούσε Γερμανικά, Γαλλικά, Αγγλικά και ήξερε αρκετά καλά Ελληνικά των Βυζαντινών χρόνων. Μου διηγήθηκε τη ζωή του λιτά, ήρεμα, χωρίς εξάρσεις και κομπασμούς:

 

«Το '56, άρχισε αργά, εμείς οι δημοσιογράφοι μαζί με τους φοιτητές αρχίσαμε να ζητούμε από τους Ρώσους να αποχωρήσουν από τη χώρα και να μας αναγνωρισθεί, όπως στην Αυστρία, ουδετερότητα.  Εγώ εκείνη την χρονιά είχα γίνει  Αρχισυντάκτης σε μια εργατική ουγγρική εφημερίδα. Έγραφα άρθρα με πολύ πάθος θέλοντας να ξυπνήσω τον πατριωτισμό και την υπερηφάνεια του εργάτη. Η απήχηση ήταν άμεση. Την πρώτη κιόλας μέρα οι εργάτες κατέκλυσαν τα γραφεία μας. Μου δήλωσαν, ότι ήταν αποφασισμένοι για κάθε αγώνα. Το ίδιο μαχητικοί παρουσιάστηκαν και οι φοιτητές. Όσο ό αναβρασμός φούσκωνε, τόσο πιο επιθετικά γινόντουσαν τα άρθρα μου. Τα βράδια εργάτες, φοιτητές, πολίτες έρχονταν στην εφημερίδα, καταστρώναμε σχέδια και συζητούσαμε τις εξελίξεις. Αγαπώ ξεχωριστά τους νέους. Ακόμα και τώρα, όταν ξεχνώ το δράμα μου, με απασχολούν τα προβλήματα τους. Τότε τους έγραφα τους λόγους και τις διακηρύξεις τους. Αρκετές φορές με κάλεσαν τα παιδιά και μίλησα στις συγκεντρώσεις τους. Ευτυχισμένες εκείνες οι στιγμές... Στο τέλος κάθε τέτοιας συγκεντρώσεως κλαίγαμε όλοι από ευτυχία».

 

Η ύποπτη αποχώρηση

 

 

- Κύριε Λουτβάρ, είχατε εσείς καμιά επαφή με το Εξωτερικό σχετικά με την ετοιμασία της επανάστασης;

 

«Σαφώς είχα με δημοκρατικούς κύκλους στην Δύση. Αλλά την ουσιαστικότερη επαφή την είχε ένας άλλος συνάδελφος και παιδικός μου φίλος. Αυτός ήταν και ο σύνδεσμος μας με την Κυβέρνηση. Σπουδαίος άνθρωπος. Τον θεωρούσαν αινιγματική φυσιογνωμία. «Θα γίνω ποιητής», έλεγε από μικρός. Σιχαινόταν τα όπλα και την βία. Στην επανάσταση όμως όλες τις διαπραγματεύσεις για τον οπλισμό τις έκανε εκείνος! Πέθανε από άγριο θάνατο. Μια οβίδα του διέλυσε το κεφάλι, όταν από ένα παράθυρο έπεσε μια χειροβομβίδα... ».

 

Ξαφνικά σταμάτησε. Έτρεμε ολόκληρος. Συνέχισε ξανά με φωνή σιγανή: «Απρόσμενα εύκολα οι Ρώσοι αποχώρησαν από την Βουδαπέστη. Θα σάς πω, συνέχισε χαμογελώντας, μια χαρακτηριστική ιστορία: Μισό εκατομμύριο κόσμος μαζεύτηκε για να δει τους φοιτητές να γκρεμίζουν το άγαλμα του Στάλιν. Μια φίλη μου, η Ιλόνα Α., βρέθηκε στην πλατεία μαζί με τον αδελφό της. Αμέσως έτρεξαν στο σπίτι τους και με την βοήθεια ενός γείτονα σήκωσαν τον γέρο και άρρωστο πατέρα τους και τον έφεραν να δει το θέαμα.

 

Τα τανκς ξυπνούν τη Βουδαπέστη

 

 

Περπατούσε σκυφτός, χαμογελώντας και κουρασμένα εξακολούθησε: «Την επομένη πού έφυγαν οι Ρώσοι, έγραψα ότι αυτή η φυγή μου φαινόταν περίεργη όσο και ύποπτη. Συνιστούσα να είμαστε έτοιμοι για κάθε δυσάρεστη έκπληξη. Με θεώρησαν τότε απαισιόδοξο. Συνεργάτες μου είπαν, ότι πιθανόν να επηρέαζα άσχημα το ηθικό των μαχητών. Ευτυχώς κι' άλλες εφημερίδες υποπτεύτηκαν τον ρωσικό ελιγμό και παρότρυναν τα παιδιά να είναι έτοιμα για την μεγάλη αναμέτρηση. Κι' ένα βράδυ, συνέχισε σιγανά, ολόκληρη η Βουδαπέστη ξύπνησε παγωμένη από τον άγριο κρότο των ρωσικών ερπυστριών».

 

Κάθισε σ' ένα παγκάκι και έμεινε σιωπηλός. Άφησε την επανάσταση και μου εξομολογήθηκε το προσωπικό του δράμα:

 

«Έζησα 15 χρόνια στην φυλακή ταπεινωμένος, γεμάτος δυστυχία. Πίσω στην Βουδαπέστη δεν βρήκα ζωντανό κανένα συνεργάτη, φίλο ή συγγενή. Η γυναίκα μου πέθανε πριν 10 χρόνια σ' ένα άσυλο με σαλεμένο μυαλό.

 

Κανείς δεν ήξερε να μου πει τί έγινε η κόρη μου. Δεν ξέρω πώς πέθανε ο αδελφός μου. Βλέπετε, έχασα τόσους ανθρώπους και δεν κλαίω, παρ' όλο πού, όπως λένε, οι γέροι έχουν εύκολα τα κλάματα». Σηκώθηκε ξανά και χαμογελώντας είπε:

 

«Μυρίζετε τόσο όμορφα. Σ' αυτά, στην Δύση είσθε ασυναγώνιστοι. 'Εγώ είμαι τόσο βρώμικος, λυπούμαι αν σάς ενοχλώ. Πότε - πότε πάω σε μια παλιά φίλη και πλένομαι. Είναι πάρα πολύ γριά και δεν φοβάται τις συνέπειες. 

 

 

 Η πτώση ενός μισητού συμβόλου

 

Ύστερα μιλήσαμε για κινηματογράφο και άρχισε να μου δείχνει τα παλιά σπίτια της Βουδαπέστης. Με σεργιάνισε σε δεντροφυτεμένους δρόμους. Μου έδειχνε την πόλη έτσι όπως δεν μου την είχε δείξει ούτε η ξεναγός, άλλα ούτε οι φίλοι στη Βουδαπέστη. Έβλεπε την πόλη με πολλή αγάπη. Μιλούσε τα Γερμανικά άψογα, όπως δεν τα είχα ακούσει ποτέ, όλο φινέτσα και κομψές εκφράσεις.

 

- Πώς αντέδρασε ο λαός όταν γύρισαν οι Ρώσοι; 

 

Ξαφνιάστηκε; «Μα εσείς στην Δύση τα ξέρετε καλύτερα. Όσο καιρό κρυβόμουνα, μάθαινα τα νέα από τον Ραδιοφωνικό Σταθμό του Μονάχου μ' όλες τις άγνωστες για μας λεπτομέρειες. 

 

Εγώ εκείνη την περίοδο βρισκόμουνα στην εφημερίδα και αστειευόμουνα με φίλους εργάτες. Με ρωτούσαν πώς έπρεπε να με φωνάζουν, «σύντροφο» ή «κύριο». Η είδηση της εισβολής μας πάγωσε. Ο εργάτης Αλμπέρ Κίςς, υπεύθυνος για την Αντίσταση στην εφημερίδα, μάς έδωσε οδηγίες με φωνή αργή και κοφτή. Η αντίσταση ήταν λυσσώδης. Δύο ρωσικά τανκς μάς έριχναν συνέχεια από τις δύο μεριές του δρόμου. Από το κτίριο δεν έμεινε παρά ένας σωρός από καπνισμένες πέτρες. Δεν θυμάμαι πώς βρέθηκα στην μικρή κλειστή αυλή πίσω από την εφημερίδα. Πήδησα στην διπλανή, ενώ γύρω χαλούσε ο κόσμος. Προσπάθησα να φθάσω στην οδό ULLOI. Ήξερα ότι εκεί η Αντίσταση ήταν καλά οργανωμένη. Οι δρόμοι ήταν κλειστοί από τα τανκς. Μπήκα τυχαία σ' ένα σπίτι και χτύπησα να μού ανοίξουν. Ούρλιαζα για να μ' ακούσουν. Κρύφτηκα στο σπίτι αυτό 2 βδομάδες. Εκεί έμαθα τί γινόταν στην πόλη».

 

Στο Μετρό έγινε μακελειό

Το σημείο με τα περισσότερα θύματα

 

Λυγμοί έπνιξαν τη φωνή του. Άρχισε ξανά να τρέμει ολόκληρος. Τα χέρια του δεν τον βοηθούσαν να ανάψει τσιγάρο.

 

«Στην είσοδο του Μετρό της οδού ULLOI, εκεί πού θέλετε να πάτε, έγινε το μεγάλο μακελειό.

 

Απέναντι ακριβώς ήταν ένας κινηματογράφος, τώρα άλλος καινούργιος έχει κτιστή πάνω στα χαλάσματα του παλιού. Σ' αυτά τα δύο σημεία έγιναν τρομερές μάχες. Εκεί χάθηκε η πιο ωραία νεολαία της Ουγγαρίας. Η ωραιότερη νεολαία του κόσμου...».

 

Κάθισε στο πεζοδρόμιο με το κεφάλι μέσα στα γόνατα. Έμεινε εκεί σιωπηλός, απροσπέλαστος.

 

«Συνεχίστε αυτόν τον δρόμο, δυό τετράγωνα πιο κάτω θα βρείτε το σταυροδρόμι της οδού ULLOI. Δεν με κρατούν τα πόδια μου να πλησιάσω».

 

Έφτασα στο σταυροδρόμι. Να ό κινηματογράφος και απέναντι η είσοδος του νέου Μετρό. Κανένα σημάδι από το παρελθόν. Τίποτα δεν θυμίζει τις άγριες μάχες. Όλα καινούργια, όλα συνηθισμένα. Η οδός ULLOI είναι μια συνηθισμένη μεγάλη λεωφόρος. Η Βουδαπέστη απέκτησε μοντέρνο δίκτυο υπογείου σιδηροδρόμου. Στην οδό ULLOI Η είσοδος είναι ιδιαίτερα προσεγμένη. Γενική πεποίθηση είναι, ότι θέλησαν να σκοτώσουν τις αναμνήσεις. Όταν έφτασα εκεί, σε μια γωνιά είδα ένα μπουκέτο λουλούδια. Στην εορτή των νεκρών, το τραγικό σταυροδρόμι πλημμύριζε από χιλιάδες αναμμένα κεράκια, πού άφηναν οι φίλοι και οι συγγενείς των νεκρών. Ήταν, λένε, ένα θέαμα συγκλονιστικό. Κι' ήταν ένας νέος τρόπος παθητικής Αντίστασης. Τώρα βιαστικός κόσμος πήγαινε κι' ερχόταν, τραμ, λεωφορεία, αυτοκίνητα. Μου εξήγησε ότι δεν είναι αδιάφοροι. Ότι δεν ξέχασαν. Το αντίθετο - είπε - "είναι πληγωμένοι κι' αποφεύγουν να συζητούν" !,,

 

Χωρίσαμε το μεσημέρι. Φαινόταν εξουθενωμένος από την αναδρομή. Συμφωνήσαμε να συναντηθούμε την επομένη. Φοβόμουνα ότι δεν θα έλθει. Ήρθε στην ώρα του ακριβώς. 'Αρχίσαμε πάλι να περπατάμε.

 

«Παρατηρήστε, μου είπε, τους νέους πόσο άνευροι και υποτονικοί είναι. Υπάρξεις χωρίς ανησυχίες. Εδώ είναι επικίνδυνη πολυτέλεια, η αμφισβήτηση και η κριτική. Ξέρουν ότι δεν μπορούν ν' ανοίξουν κανένα παράθυρο στον έξω κόσμο, κι' αυτό τους εξουθενώνει. Μαραίνεται ή νεολαία μας καθημερινά. Δεν τους δίνουν διαβατήριο, δεν έχουν πιθανότητες ν' αλλάξουν ζωή. Τους έχει γίνει συνείδηση, ότι η κατάσταση η σημερινή δεν αλλάζει ό,τι και να κάνουν.

 

Η αποτυχία της αιματηρής επανάστασης θα κόβει τα φτερά σ' όλες τις επόμενες γενιές. Στην Τσεχοσλοβακία το '68, με το "Μανιφέστο των 2.000 λέξεων" άρχισε η "Άνοιξη της Πράγας". Οι Τσεχοσλοβάκοι δεν πήραν τα όπλα, όχι βέβαια από δειλία, αλλά η δική μας τραγωδία τους ανέστειλε κάθε βίαιη λύση. Ήξεραν ότι θα πάθαιναν τα ίδια. Σήμερα οι Τσεχοσλοβάκοι μας μισούν, γιατί στα στρατεύματα εισβολής τού '68 ήταν και Ούγγροι στρατιώτες.

 

Οι πιο πολλές αυτοκτονίες

 

 

Διασχίζαμε την οδό Ρακόσκυ, ο δρόμος είχε πήξει από αυτοκίνητα (όλα του ιδίου τύπου, ρωσικά), οι βιτρίνες στα μαγαζιά ήταν γεμάτες άφθονα και φθηνά τρόφιμα.

 

«Σήμερα η Ουγγαρία ευημερεί, πρόσθεσε ειρωνικά. 30.000 νέα αυτοκίνητα μπήκαν φέτος στην κυκλοφορία. Το βιοτικό επίπεδο ανέβηκε σε σχέση με το '56. Δεν μετράει όμως αυτό για μένα καθόλου. Οι κάτοικοι βλέπουν προς την Δύση. Η Ουγγαρία έχει τον πιο υψηλό δείκτη αυτοκτονιών. Μόνο αυτό τα λέει όλα. Έχουμε στερηθεί ακόμη και τις πιο μικρές ελευθερίες πού κάνουν την ζωή ωραία. Με τον καιρό μάθαμε να διαβάζουμε τα γεγονότα, πίσω από τις επίσημες ειδήσεις του ελεγχομένου Τύπου. Να, αυτοί είναι Ρώσοι στρατιώτες. Δεν τους επιτρέπεται να συναναστρέφονται Ούγγρους. Ζουν χωριστά, ακόμα και κοπέλες φέρνουν από την Ρωσία. Ο λαός τους μισεί, τους θεωρεί κατακτητές. Κανένας στρατός Κατοχής δεν έγινε ποτέ συμπαθής από τους κατοίκους. Η κοντόφθαλμη όμως ρωσική πολιτική δεν θέλει να το καταλάβει».

 

Όλοι δημόσιοι υπάλληλοι

 

Οι εργάτες πρωτοστάτησαν στην εξέγερση

 

 Μπήκαμε σ' ένα κατάστημα δίσκων. Οι υπάλληλοι, απασχολημένοι μεταξύ τους, δεν μάς έδιναν σημασία.

 

«Είδατε απροθυμία. 'Αδιαφορούν για τον πελάτη. Σ' όλα τα μαγαζιά και τα γραφεία η ίδια στάση ραθυμίας. "Αν τους ζορίσεις λίγο, σε αντιμετωπίζουν εχθρικά. Δεν θέλουν να κουράζονται. Κλασικοί δημόσιοι υπάλληλοι με το μάτι στο ρολόι. Πώς να πάει έτσι μπροστά ή οικονομία;..».

 

Βλέποντας μια νεαρή πωλήτρια να μάς περιεργάζεται, πρόσθεσε:

 

«Οι καημένες οι γυναίκες πληγώνονται, όταν βλέπουν τουρίστριες ωραία ντυμένες. Οι Ουγγαρέζες ήταν ανέκαθεν κοκέτες και φημισμένες για την ομορφιά τους. Σήμερα δεν βλέπεις πια ωραίες γυναίκες. Τις αφάνισε η κακομοιριά». Η νεαρή πωλήτρια μας πλησίασε και με ρώτησε - με πολύ άσχημα Αγγλικά - αν ήθελα να αλλάξω την μπλούζα μου με δίσκους. Ο φίλος μου μου υπέδειξε να μην δεχθώ. «Αυτές οι συναλλαγές κρύβουν καμιά φορά αναπάντεχους κινδύνους». Η μικρή έδειξε τέτοια απογοήτευση, πού αναγκάσθηκα να της πω, ότι θα της χάριζα την μπλούζα. Το κορίτσι έλαμπε από χαρά.

 

Κάποια στιγμή, πολύ διακριτικά, τον ρώτησα αν θα μπορούσε να βρει άλλη δουλειά πιο σχετική με την μόρφωση του.

 

«Τα πάντα είναι κλειστά για μένα. Θεωρούμαι πολίτης δευτέρας κατηγορίας. Στη δημόσια ζωή μου απέμειναν ελάχιστα δικαιώματα. Μέσα στις άλλες απαγορεύσεις, δεν μου επιτρέπουν να εργασθώ σε δημόσιες υπηρεσίες. Κάποια μέρα δούλευα έξω από την εφημερίδα μου. Ο πορτιέρης - παρ' όλη την αλλαγή - με ανεγνώρισε. Δεν του μίλησα γιατί ήμουν αρκετά συγκινημένος. Να βλέπατε όμως εκείνον τον κακομοίρη. Ποτάμι έτρεχαν τα δάκρυα του». Σ' όλη την διαδρομή μέσα στην πόλη συνέχεια χαιρετούσε κόσμο. Πρόσεξα, ότι τον χαιρετούσαν εγκάρδια και με σεβασμό.

 

« Κάθε πρωί τα κορίτσια στα μαγαζιά περιμένουν να περάσω και ν' ακούσουν τα πειράγματα μου. Μου μιλούν για τα προβλήματα τους και μου εμπιστεύονται ακόμα και τα ερωτικά τους. Τον χειμώνα μου έπλεξαν κασκόλ και ένα χονδρό σκούφο. Δεν με ενοχλούν ποτέ με ερωτήσεις. 'Υποθέτω, ότι ξέρουν για την ζωή μου. Να, εκεί στην γωνία, το γαλακτοπωλείο έχει προϊσταμένη μια ξανθή Σλοβάκα. Τα πρωινά μου έχει έτοιμο ένα ποτήρι ζεστό γάλα και πότε - πότε, αν τα καταφέρει, μου δίνει κι' ένα κομμάτι γλυκό».

 

Η ζωή του στις φυλακές

 

Χήρες της εξέγερσης

 

Περάσαμε από το γαλακτοπωλείο. Οι πωλήτριες του φώναζαν και χειρονομούσαν. Πιθανόν του έκαναν αστεία πού με συνόδευε.

 

Τον ρώτησα για την ζωή του στην φυλακή. Του ζήτησα να μου περιγραφή πώς τον συνέλαβαν.

 

«Ωχ, αυτά τα χρόνια θέλω να μην τα θυμάμαι. Φρίκη. Περισσότερο με πλήγωνε πού δεν είχα επαφή με την οικογένεια μου. Την μόνη είδηση πού είχα όλα τα χρόνια, ήταν ότι πέθανε ή γυναίκα μου. Μετά, όταν βγήκα, γείτονες μου διηγήθηκαν, ότι νοσηλευόταν πολλά χρόνια σ' ένα νοσοκομείο για ψυχοπαθείς. Δεν μπόρεσα να μάθω το παραμικρό για την κόρη μου. Το '56 ήταν 15 χρονών και πολύ όμορφη. Τις δύο πρώτες εβδομάδες κατάφερε να σπάσει τον κλοιό κι' ήλθε να με δει. Μετά αναγκάστηκα να φύγω. Οι Ρώσοι ερευνούσαν τα γύρω σπίτια. Πήγα στο σπίτι ενός φίλου, δασκάλου της ξιφασκίας. Έμεινα 3 μήνες εκεί κρυμμένος. Ώσπου μια μέρα είδα να σταματούν έξω από το σπίτι δυό ρωσικά αυτοκίνητα. Κατάλαβα ότι κινδύνευα. Βγήκα από την πίσω πόρτα και έτρεξα όσο μπορούσα. Ό κόσμος στον δρόμο παραμέριζε για να διευκολύνει τη φυγή μου. Μ' έπιασε παρακάτω άλλη περίπολος, άσχετη με τους αρχικούς μου διώκτες. Στην αρχή με έκλεισαν σ' ένα στρατόπεδο πίσω από το μνημείο της Τσιταντέλας. Δεν πέρασα από δίκη. Μου διάβασαν μία απόφαση πού έλεγε, ότι «λίαν επιεικώς» με καταδίκασαν σε ισόβια δεσμά. Το επόμενο βράδυ με μετέφεραν σ' ένα κλειστό βαγόνι στον ανατολικό σταθμό. Ταξίδευα ώρες ατέλειωτες. Έμεινα 5 χρόνια σ' ένα στρατόπεδο στην Ρουμανία. Οι φρουροί μας ήταν Ρώσοι. Όταν με έφεραν στην Ουγγαρία, με έκλεισαν σε κανονικές φυλακές. Μας έβγαλαν - υποθέτω - γιατί τους είχαμε γίνει βάρος».

 

Δεν θα ήθελα να είμαι νέος

 

 

Δυό μέρες συνέχεια ο Λάζλο Λουτβάρ (;) μιλούσε για τη ζωή του, την δουλειά του, την Ουγγαρία... Τώρα ήταν κουρασμένος. Μ' αποχαιρέτησε μιλώντας ξανά για τους νέους. Γι' αυτούς ήταν ιδιαίτερα απαισιόδοξος:

 

«Δεν θα ήθελα να ήμουν νέος σήμερα. Θα αντιμετώπιζα σοβαρά προβλήματα συνειδήσεως. Το ηθικό υπόβαθρο θα ήταν κλονισμένο. Η μόνη ελπίδα για σάς τους νέους, είναι αν βάλετε μερικές από τις αμφισβητήσεις σας στο σύστημα - όταν με την σειρά σας γίνετε κι' εσείς κατεστημένο -και το κάνετε έτσι πιο εύκαμπτο, πιο ανθρώπινο.

 

Φοβάμαι ότι σήμερα δεν υπάρχουν ιδανικά για να πιστέψουν οι νέοι και δεν είναι τυχαίο πού οι δικοί σας νέοι καταφεύγουν στους ψεύτικους παραδείσους ή τα δικά μας παιδιά αυτοκτονούν. Η πολιτική και τα διάφορα κοινωνικά συστήματα τους έχουν παίξει πολλά βρώμικα παιγνίδια».

 

Anniversary of the 1956 Revolution, 23 October 1989

 

 

Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 οι περιορισμοί που είχαν επιβληθεί από την κυβέρνηση της Ουγγαρίας με εντολή της Σοβιετικής Ένωσης μεταβλήθηκαν, αλλά πλέον ήταν πολύ αργά για να υπάρξει θετικό αποτέλεσμα.  

 

Σταδιακά άρχισαν να υλοποιούνται οικονομικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις, ενώ το 1990, μετά την Πτώση του τείχους του Βερολίνου, διεξήχθησαν οι πρώτες πολυκομματικές εκλογές τις οποίες κερδίζει η κεντροδεξιά, ενώ μέσα στον επόμενο χρόνο αποχωρούν πλήρως τα σοβιετικά στρατεύματα από την Ουγγαρία. Κατά τη δεκαετία του 1990 η Ουγγαρία δημιουργεί τις προϋποθέσεις ώστε να γίνει τελικά κράτος-μέλος του NATO το 1999, αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2004. 

 

Η ανοδική πορεία της χώρας θα διακοπεί από την οικονομική κρίση στα τέλη της δεκαετίας του 2000, και τότε θα αρχίσει σταδιακά η στροφή προς τα άκρα. Αδιαμφισβήτητα, το θέμα της προσφυγικής κρίσης, που επικρατεί τα τελευταία 3-4 χρόνια όχι μόνο στην Ουγγαρία, αλλά σε ολόκληρη την Ευρώπη, εξηγεί πολλές από τις τάσεις που παρατηρούνται ενώ, παράλληλα, ξυπνά αναμνήσεις παλαιότερων εποχών.

 

 

Οι εκλογές της 8ης Απριλίου 2018 ανέδειξαν για τρίτη συνεχόμενη φορά νικητή τον Viktor Orbán και το κόμμα του, Fidesz, με απόλυτη πλειοψηφία. Το κόμμα Fidesz κατά τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει ολοένα και περισσότερο σημάδια απολυταρχισμού. Ο Πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, μετά τις νικητήριες εκλογές του 2010, άρχισε να εισαγάγει σταδιακά μεταρρυθμίσεις στο Σύνταγμα και στον εκλογικό νόμο, ενώ έχει κηρύξει “πόλεμο” στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ), στις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ), καθώς και στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Biro-Nagy, 2018).

 

Βασική θέση του κόμματος και μοναδικό θέμα συζήτησης στην προεκλογική καμπάνια του Fidesz ήταν η στάση του απέναντι στη μετανάστευση (Biro-Nagy,2018). Ο Orbán έχει εναντιωθεί σε οποιαδήποτε πρόταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναφορικά με τη διαχείριση της μεταναστευτικής κρίσης.

 

Είναι, δε, αξιοσημείωτο ότι μετά το τέλος της κομμουνιστικής περιόδου πολλά κράτη της Ανατολικής Ευρώπης απορρίπτουν ακόμα και τις πιο ήπιες κεντροαριστερές θέσεις, με τους ψηφοφόρους να προτιμούν κυρίως συντηρητικά κόμματα που ανήκουν στη δεξιά.

 

 

Οι θεωρούμενες ως απειλές προς τον ουγγρικό χαρακτήρα της χώρας, όπως γίνονται αντιληπτές από ακραία συντηρητικά στοιχεία, θεωρούνται ότι προέρχονται από την εβραϊκή κοινότητα, την κομμουνιστική ιδεολογία, τους πρόσφυγες από μουσουλμανικές χώρες, και έχουν ξανά και ξανά την ίδια όπως και κατά το παρελθόν επίδραση στον πληθυσμό, που καταφεύγει σε ιδέες που μπορεί να φτάσουν ως και τα όρια της άκρας δεξιάς.

 

Πάντως από την περίοδο της πτώσης των κομμουνιστικών καθεστώτων και έκτοτε η Ουγγαρία παρουσίαζε αύξηση στα ποσοστά των δεξιών παρατάξεων, ενώ είναι σημαντικό να αναφερθεί πως και τα δύο κόμματα στο Κοινοβούλιο τα οποία πρεσβεύουν ακροδεξιές τάσεις εμφανίστηκαν στο πολιτικό προσκήνιο πριν ξεκινήσει η προσφυγική κρίση. Γενικά, η άνοδος της ακροδεξιάς στην Ουγγαρία, αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη, είναι ένα φαινόμενο, το οποίο δεν προβλέπεται να μειωθεί στα επόμενα χρόνια. Μάλλον οι τάσεις από πολλές εκλογικές αναμετρήσεις δείχνουν το ακριβώς αντίθετο – πως, δηλαδή, ακροδεξιά κόμματα θα συνεχίσουν να αυξάνουν τη δημοτικότητα και την επιρροή τους.

Πηγή :

• Περιοδικό Επίκαιρα/ Ειρ. Θεοχάρη: «Ένας επαναστάτης θυμάται»

• Άρθρο-Μελέτη για το powerpolitics.eu της Ιωάννας Πανοπούλου : Ο Viktor Orbán ξυπνά ακραίες μνήμες στην Ουγγαρία
• https://powerpolitics.eu/η-άνοδος-της-άκρας-δεξιάς-στην-ευρώπη-4/

23 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1956 Η ΟΥΓΓΑΡΙΑ ΣΤΙΣ ΦΛΟΓΕΣ

23 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1956

Η ΟΥΓΓΑΡΙΑ ΣΤΙΣ ΦΛΟΓΕΣ

 

Η  βάναυση κατάπνιξη της ουγγρικής επαναστάσεως, το 1956, δεν κατασίγασε τον πόθο των δορυφόρων της  Ρωσίας για μεγαλύτερη ανεξαρτησία από τον στραγγαλιστικό σοβιετικό κλοιό.  Η   Ρωσία όμως δεν σκόπευε να επιτρέψει οποιαδήποτε μόνιμη φιλελευθεροποίηση, όπως έδειξε αργότερα η μοίρα της Τσεχοσλοβακίας.

 

Ή ουγγρική επανάσταση του 1956 και ή τραγική της έκβαση συγκέντρωσε σε μια συμπυκνωμένη μορφή όλα τα κύρια μοτίβα της Ιστορίας της Σοβιετικής 'Ανατολικής Ευρώπης. Το ολοένα και μεγαλύτερο αίτημα του ουγγρικού λαού για ένα υψηλότερο επίπεδο ζωής, για ένα λιγότερο αυστηρά συγκεντρωτικό οικονομικό σύστημα, και για μεγαλύτερο βαθμό ανεξαρτησίας από τη Σοβιετική Ένωση εξέφραζε σε μια ακραία μορφή τα αισθήματα πού συμμερίζονταν οι περισσότεροι από τους λαούς των δορυφόρωντης ΕΣΣΔ. Και πάλι ή άγρια αντίδραση της Σοβιετικής Ενώσεως — ή εισβολή των τεθωρακισμένων, κατά την όποια σκοτώθηκαν περίπου 20.000 Ούγγροι — έδειξε με τρομακτική σαφήνεια τα όρια της σοβιετικής ανεκτικότητας στα καινούργια αιτήματα.

 

Υπήρχαν αρκετοί λόγοι για την  πλατιά διάδοση και τη βαθιά πικρία των αντικομουνιστικών και αντισοβιετικών αισθημάτων στην Ουγγαρία κατά τη δεκαετία 1950-60. Κατ’ αρχήν οι Ούγγροι, λαός μη σλαβικός, δεν είχαν τους ιστορικούς εκείνους δεσμούς με τη Ρωσία πού, υπό ορισμένες συνθήκες, είχαν κάμει μια φιλορωσική ευθυγράμμιση πιο αποδεκτή στην Τσεχοσλοβακία, στή Βουλγαρία και σ' αυτή ακόμη την Πολωνία. Επειτα  η πρόσφατη πολιτική παράδοση στην Ουγγαρία στάθηκε έντονα αντικομουνιστική: η βραχύβια ουγγρική κομμουνιστική κυβέρνηση του 1919 υπό τον Μπέλα Κουν είχε σαν συνέπεια μια βίαια αντιδραστική ανταπόκριση από την ουγγρική δεξιά. Η μετέπειτα δεξιά κυβέρνηση είχε φτάσει στο σημείο να οδηγήσει τη χώρα σε πόλεμο κατά της Σοβιετικής Ενώσεως, στο πλευρό του Χίτλερ. Αυτό σε συνέχεια σήμαινε ότι και ο Ερυθρός Στρατός μεταχειρίσθηκε την Ουγγαρία σαν κατεχόμενο ναζιστικό δορυφόρο, πράγμα πού, φυσικά, κράτησε ζωντανό το αντικομουνιστικό φρόνημα μεγάλου μέρους του πληθυσμού.

 

Σχεδόν επαρκής σαν εξήγηση του αντικομουνισμού καθ' εαυτόν ήταν ωστόσο η φύση του σταλινικού καθεστώτος πού οικοδομήθηκε στην Ουγγαρία από τον Μάτια Ρακόζι, τον παλαίμαχο κομμουνιστή πού έγινε πρώτος γραμματεύς του Ουγγρικού Κομμουνιστικού κόμματος το 1945 και πρωθυπουργός το 1952. Ό Ρακόζι, ένας από τους κυριότερους «σκληρούς», επέστρεψε από τη Σοβιετική Ένωση μετά τον πόλεμο και επέβαλε στη χώρα του μια σταλινική τυραννία πού δεν ανεχόταν καμιά κριτική ή αντιπολίτευση. Κατά τα τέλη της δεκαετίας 1940-50 ένα -κύμα εκκαθαρίσεων έβγαλε από τη μέση πολλούς από τους κυριότερους αντιπάλους του, ιδίως δε τον Λάσλο Ράικ, ο όποιος εκτελέστηκε ύστερα από μια παρωδία δίκης. Ως το 1954, από τα ενενηνταδύο μέλη της Κεντρικής Επιτροπής του Ουγγρικού Κόμματος Εργατών, πού είχαν εκλεγεί κατά τα συνέδρια του 1948 και του 1951, ούτε λίγο ούτε πολύ τα σαρανταέξι — ακριβώς τα μισά — είχαν εξουδετερωθεί.

 

Τα δύο κύρια πρωτοπαλίκαρα του Ρακόζι, ο Ερναι Γκέραι και ό Μιχάλυ Φάρκας είχαν γίνει εξ ίσου μισητοί με τον αρχηγό τους. Και ή φοβερή κομμουνιστική μυστική αστυνομία, γνωστή με τα αρχικά της Α,V.Η., διέθετε μεγάλο αριθμό φυλακών και στρατοπέδων συγκεντρώσεως, οπού μέσα τους εξαφανίζονταν οι αντίπαλοι του καθεστώτος. Υπολογίζεται ότι κατά τήν περίοδο Ρακόζι περίπου 150. 000 ή ίσως και 200.000 άνθρωποι συνελήφθησαν. Από αυτούς περίπου 2.000 εκτελέστηκαν — ως επί το πλείστον χωρίς δίκη — ενώ πολύ περισσότεροι πέθαναν ύστερα από βασανιστήρια και κακουχίες στη  φυλακή.

 

Έκτος όμως από την ατμόσφαιρα τρομοκρατίας και διωγμών μέσα στην οποία ζούσαν, οι Ούγγροι δυσαρεστούνταν όλο και πιο πολύ με τις υλικές συνθήκες της ζωής τους. Η ζωή για τον κοινό Ούγγρο προπολεμικά δεν ήταν πολυτελής, άλλα το βιοτικό του επίπεδο βρισκόταν πάνω από τον μέσο όρο της Ανατολικής Ευρώπης. Τώρα αναπτύχθηκε ένα χάσμα ανάμεσα στο βιοτικό επίπεδο των προνομιούχων του κόμματος και των ανδρών της Α.V.Η. από τη μια πλευρά και σ' εκείνο των λαϊκών μαζών, πού διαπίστωναν ότι ο δείκτης των πραγματικών ημερομισθίων τους είχε πέσει πάνω από 5% μεταξύ τού 1949 και τού 1955. Το χάσμα αυτό γινόταν όλο  και  μεγαλύτερο.

 

 

Κάτω από τις συνθήκες αυτές μιας κρυφής ανταρσίας εναντίον της δικτατορίας του Ρακόζι δεν είναι παράξενο ότι ζητείτο να γίνει μια αλλαγή κατά την διάρκεια της γενικής αναστάτωσηςς πού επικράτησε στον κομμουνιστικό κόσμο μετά τον θάνατο τού Στάλιν, τον Μάρτιο τού 1953. Τον Ιούλιο τού έτους εκείνου ο Ρακόζι απομακρύνθηκε ύστερα από συνοπτική διαδικασία από την πρωθυπουργία από τους Ρώσους: τον αντικατέστησαν μ’ έναν από τους λίγους επιζώντες επικριτές του, τον Ιμρε Νάγκυ. Ό Νάγκυ, φυσιογνωμία πολύ πιο φιλελεύθερη, υποστήριζε απόψεις ανάλογες μ’ εκείνες τού νέου Ρώσου πρωθυπουργού Μαλένκοφ για την ανάγκη να δοθεί μεγαλύτερη προτεραιότητα στα καταναλωτικά αγαθά αντί της βαριάς βιομηχανίας,  και προσπάθησε να εισαγάγει στην Ουγγαρία μια πιο ευέλικτη οικονομική πολιτική. Τον εμπόδιζε όμως σημαντικά το γεγονός ότι ο Ρακόζι διατηρούσε πάντα τη θέση του σαν πρώτου γραμματέως του κόμματος. Έτσι το 1955 ο Νάγκυ καταδικάστηκε για «δεξιά παρέκκλιση», αναπέμφθηκε από την πρωθυπουργία και διώχτηκε από τα κομματικά του αξιώματα και από το ίδιο το κόμμα.

 

Ό Ρακόζι φαινόταν να θριαμβεύει, άλλα η στιγμή του Νάγκυ θα ερχόταν το 1956: μέσα στο κλίμα της αναταραχής και της αυτοκριτικής πού ακολούθησε την από μέρους του Χρουστσώφ καταγγελία του Στάλιν και από το 20ό Συνέδριο του Σοβιετικού Κομμουνιστικού κόμματος το 1956, οι Ούγγροι εργάτες και διανοούμενοι έγιναν πιο απερίφραστοι στη διεκδίκηση των αιτημάτων τους. Ενώ οι εργάτες ασκούσαν πιέσεις για καλύτερες υλικές συνθήκες και για μεγαλύτερες ευθύνες στη διεύθυνση των εργοστασίων μέσω των εργατικών συμβουλίων, οι συγγράφεις και οι καλλιτέχνες της Βουδαπέστης άρχισαν να συγκροτούν ολοένα και ανατρεπτικότερες συγκεντρώσεις στον νεοϊδρυθέντα Κύκλο Πέταιφι, πού είχε το όνομα ενός Ούγγρου ήρωα της επαναστάσεως του 1848. Αντιμετωπίζοντας ολοένα και μεγαλύτερη δυσαρέσκεια για τον υπερσταλινικό Ρακόζι, οι Ρώσοι δεν δίστασαν να τον ξεφορτωθούν τον Ιούλιο του 1956 (ο Μικογιάν έκαμε μια ειδική επίσκεψη στή Βουδαπέστη γιά τον σκοπό αυτόν). Τον αντικατέστησαν από γραμματέα του κόμματος με τον τέως πιστό βοηθό του, τον Γκέραι. Ο Γκέραι προσπάθησε να συγκράτηση την ολοένα και μεγαλύτερη πλημμυρίδα των ουγγρικών απαιτήσεων για ένα υψηλότερο βιοτικό επίπεδο, για μεγαλύτερη ελευθερία λόγου, και για περισσότερες επαφές με τη Δύση. Σύντομα όμως τα γεγονότα τον ξεπέρασαν. Τον Οκτώβριο, υστέρα από μια μακρά εκστρατεία, το Ουγγρικό Κόμμα Εργατών δέχτηκε την αποκατάσταση του «προδότη» Ράικ πού είχε εκτελεστή το 1949: ο επανενταφιασμός του με πλήρεις δημόσιες τιμές στάθηκε ή ευκαιρία για μια γενική διαδήλωση εναντίον του σταλινισμού.

 

Ακολούθησε, στις 21 Οκτωβρίου, η είδηση της επιστροφής στην εξουσία του Γκομούλκα, στην Πολωνία. Το γεγονός φαινόταν να συμβολίζει μια γενική επιστροφή στον φιλελευθερισμό. Οι διαμαρτυρόμενοι Ούγγροι την υιοθέτησαν σαν σύνθημα τους και έκαμαν τον Ιμρε Νάγκυ ήρωα τους. Αποκαταστάθηκε σαν μέλος του κόμματος και, ύστερα από μια ευρείας εκτάσεως στάση των σπουδαστών και εργατών εναντίον της κυβερνήσεως Γκέραι, έγινε πρωθυπουργός στις 24 "Οκτωβρίου.

 

 

Ή επιστροφή του Νάγκυ στην εξουσία στάθηκε το σύνθημα για μια ενθουσιώδη αποδέσμευση συγκινήσεων, καθώς και για την απελευθέρωση χιλιάδων από τους πολιτικούς κρατουμένους του προηγούμενου καθεστώτος. Η ραδιοφωνία και ο τύπος άρχισαν να μεταδίδουν πληρέστερες και τιμιότερες ειδήσεις για τα εσωτερικά και εξωτερικά γεγονότα. Γινόταν λόγος για την ίδρυση νέων πολιτικών κομμάτων, για το σπάσιμο του μονοπωλίου του μονοκομματικού κομμουνιστικού συστήματος. Επίσης σε πολλούς Ούγγρους επετράπη να ταξιδέψουν στο εξωτερικό.

 

Είναι  συζητήσιμο  αν  οι   Ρώσοι  θα είχαν θεωρήσει αναγκαίο να επέμβουν σε περίπτωση πού ο Νάγκυ είχε πετύχει να περιορίσει το μεταρρυθμιστικό κίνημα σε εσωτερικές Οικονομικές και φιλελεύθερες μεταβολές και να κατάπνιξη τις συζητήσεις για νέες ευθυγραμμίσεις στην εξωτερική πολιτική. (Ή μαρτυρία όμως των όσων έγιναν στην Τσεχοσλοβακία το 1968 συνηγορεί υπέρ του -ότι οι Ρώσοι θα. επενέβαιναν ακόμη και αν το είχε επιτύχει). Εκείνο πού έκαμε τη ρωσική επέμβαση ουσιαστικά βέβαιη ήταν ο ολοφάνερος πόθος της πλειοψηφίας των Ούγγρων να ξεκόψουν από το ελεγχόμενο από τους Σοβιετικούς Σύμφωνο της Βαρσοβίας και να αποκτήσουν μια ουδέτερη διεθνή υπόσταση σαν κι εκείνη πού είχε αποκτήσει την προηγούμενη χρονιά ή  Αυστρία.

 

Ύστερα από αρκετούς περίπλοκους ελιγμούς, κατά τους οποίους οι  ρωσικές στρατιωτικές δυνάμεις πρώτα αποσύρθηκαν από τη Βουδαπέστη, υστέρα προσποιήθηκαν ότι διαπραγματεύονταν μια συμφωνία με αντιπροσώπους της κυβερνήσεως Νάγκυ (συμπεριλαμβανομένου και του υπουργού Αμύνης στρατηγού Πώλ Μαλέτερ, τον όποιο στην πραγματικότητα συνέλαβαν προδοτικά), τα σοβιετικά τάνκς επέστρεψαν απειλητικά στη Βουδαπέστη στις 4 Νοεμβρίου.

 

Με τον βομβαρδισμό της Βουδαπέστης από τον Ερυθρό Στρατό τερματίστηκε μια περίοδος λίγων μεθυστικών ήμερων ελευθερίας, σύμβολο της οποίας είχε σταθεί η συντριβή του γιγαντιαίου μπρούντζινου αγάλματος του Στάλιν, πού δέσποζε της Βουδαπέστης. Κατά το διάστημα αυτό, κατά το όποιο υπήρχε ελευθερία λόγου, οι εργάτες της Ουγγαρίας είχαν ξεσηκωθεί και με δικαιολογημένη οργή είχαν λυντσάρει εκατοντάδες από τους μισητούς άνδρες τής Α.V.Η., οι όποιοι προσπάθησαν να αμυνθούν πολυβολώντας αθώα πλήθη.

 

Οι υλικές καταστροφές ήταν τεράστιες — οι δρόμοι της Βουδαπέστης έφεραν για πολλά χρόνια τα σημάδια τους. Εξ ίσου μεγάλες ήταν και οι ανθρώπινες απώλειες. Όπως αναφέρθηκε ήδη, υπολογίζεται ότι σκοτώθηκαν περίπου 20.000. Αλλοι 20.000 συνελήφθησαν ταχύτατα σαν αντεπαναστάτες (η Α.V.Η., ή οποία αποκαταστάθηκε στις προηγούμενες εξουσίες της, έστελνε τους άνδρες της στους δρόμους για να συλλάβουν υπόπτους, μαζί με Σοβιετικούς στρατιώτες), ενώ 200.000 Ούγγροι πήραν τον δρόμο της εξορίας.

 

 

Η μοίρα του ίδιου του Νάγκυ ήταν μια τραγική υπόμνηση για το πόσο λίγο οι Σοβιετικοί ανέχονταν το είδος της επαναστάσεως πού αντιπροσώπευε: προδομένος από έναν από τους τέως συντρόφους του, τον Γιάνος Καντάρ, ο όποιος έγινε ο νέος πρωθυπουργός αφού ξαναγύρισε στη Βουδαπέστη με τα τανκς του Ερυθρού Στράτου, ο Νάγκυ κατέφυγε στη γιουγκοσλαβική πρεσβεία της Βουδαπέστης. Όταν οι μάχες έπαψαν τελείως, και οι τελευταίες ομάδες των νεαρών Ούγγρων της αντιστάσεως αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν κάτω από τα ρωσικά πυρά, ο Νάγκυ και μερικοί από τους συντρόφους του παραδόθηκαν στην κυβέρνηση Καντάρ, η οποία είχε υποσχεθεί ότι θα τους άφηνε να φύγουν ελεύθεροι. Στην πραγματικότητα απήχθηκαν αμέσως και οδηγήθηκαν κάτω από στενή επιτήρηση στη Ρουμανία, όπου σχεδόν δυο χρόνια αργότερα — τον Ιούνιο του 1958 — ο Νάγκυ εκτελέστηκε ύστερα από μυστική δίκη μαζί με αρκετούς άλλους Ούγγρους ηγέτες μεταξύ των οποίων και ο στρατηγός Πώλ Μαλέτερ.

 

Σε μια γενναία αγόρευση του μετά την καταδίκη του σε θάνατο — μια αγόρευση πού έγινε γνωστή μόνον ύστερα από δέκα χρόνια — ο Νάγκυ προέβλεψε: «Ξέρετε ότι  κάποια μέρα θα γίνει μια άλλη δίκη Νάγκυ, πού θα ·με αποκαταστήσει». Η μέρα της αποκαταστάσεως αυτής ήλθε πράγματι μετά την κατάρρευση του Ανατολικού μπλοκ.

 

 

 Η  εξέγερση

 

« Όλοι οι δρόμοι   είχαν   καταστραφεί.  Εκατοντάδες μέτρα λιθόστρωτο  είχαν ξηλωθεί, οι δρόμοι ήταν γεμάτοι  από  καμένα οχήματα. Μέτρησα τα κουφάρια τουλάχιστον   σαράντα  σοβιετικών τανκς. Στη γωνιά της λεωφόρου Στάλιν δύο τερατώδη ρωσικά  Τ-34  πέρασαν  βαριά, σέρνοντας πίσω τους πτώματα — προειδοποίηση προς  όλους τους Ούγγρους για το τι πάθαιναν οι αγωνιστές της ελευθερίας». Αυτή την εικόνα παρουσίαζε η  Βουδαπέστη την Παρασκευή 26 Οκτωβρίου 1956, υστέρα  από μια εβδομάδα επανάστασης    σύμφωνα   με   την   περιγραφή   ενός  Δυτικού δημοσιογράφου.  Την   προηγούμενη, η ουγγρική μυστική   αστυνομία  είχε  χτυπήσει  με πολυβόλα μια  διαδήλωση στην  Πλατεία Κοινοβουλίου, σκοτώνοντας ίσως και 600 άτομα. Κατά το Σαββατοκύριακο ο Νάγκυ αντέδρασε δοκιμαστικά στην επιτυχία που είχαν σημειώσει οι επανάστατες - ανήγγειλε  την  έναρξη διαπραγματεύσεων  για την  τακτοποίηση των σχέσεων με τη Ρωσία. Τα ρωσικά τανκς αποσύρθηκαν από το κέντρο της Βουδαπέστης, άλλα έγινε φανερό ότι δεν έφυγαν από την Ουγγαρία.   Απεναντίας έφταναν κιόλας ενισχύσεις.

 

Την 1^η Νοεμβρίου ο Νάγκυ απήντησε αναγγέλλοντας την ουδετερότητα της Ουγγαρίας. Οι διαπραγματεύσεις είχαν κανονιστεί προφανώς για την κατάστρωση ενός χρονοδιαγράμματος για την ρωσική   αποχώρηση.   Άλλα  οι   Ρώσοι  χρησιμοποίησαν τις διαπραγματεύσεις για να καλύψουν τις στρατιωτικές προετοιμασίες τους. 

 

Στις 4 του μηνός επιτέθηκαν και πάλι μ’ όλη τους τη δύναμη, χτυπώντας κατ’ ευθείαν το κέντρο της Βουδαπέστης. Κατέλαβαν τις ζωτικής σημασίας γέφυρες πάνω στον Δούναβη και άρχισαν να βομβαρδίζουν διάφορα - στρατηγικά σημεία από αέρος.    Όσο  μπορούσαν  καλύτερα,  οι  αγωνιστές της  ελευθερίας   ξαναγύρισαν   στην  προηγούμενη τακτική τους. Κατέστρεφαν μεμονωμένα ρωσικά τανκς. Έριχναν  κοκταίηλ Μολότοφ κι έστηναν ναρκοπαγίδες,  πυροβολούσαν   από  τα  παράθυρα και τις στέγες, οποιοδήποτε Ρώσο εμφανιζόταν. Αυτή τη φορά οι Ρώσοι ήταν αμείλικτοι. Αν ένας  πυροβολισμός   ερχόταν    από   οποιοδήποτε σπίτι, τα τανκς τους απαντούσαν με τα πυρά των κανονιών τους.  Το ουγγρικό πρακτορείο ·ειδήσεων  ανέφερε:   «Άνθρωποι  πηδούν  πάνω στα τανκς, πετούν χειροβομβίδες στο εσωτερικό και σε  συνέχεια  κλείνουν  βιαστικά το παράθυρα του οδηγού. Οι Ούγγροι δεν φοβούνται τον θάνατο. Είναι όμως κρίμα πού δεν μπορούν ν’  αντέξουν πάρα πολύ...». 

 

 

Την απόγνωση των αγωνιστών της αντίστασης εξέφραζαν και τα ραδιοφωνικά τους μηνύματα: «Πολιτισμένοι λαοί του κόσμου! Σας ικετεύουμε στο όνομα της δικαιοσύνης, της ελευθερίας και της δεσμευτικής ηθικής αρχής της ενεργούς αλληλεγγύης να μας βοηθήσετε. Το πλοίο μας βουλιάζει. Το φως χάνεται. Οι σκιές γίνονται κάθε ώρα πού περνά όλο και πιο μαύρες πάνω από το χώμα της Ουγγαρίας. Δώστε μας την αδελφική σας βοήθεια!».

 

Μερικές ομάδες εξακολουθούσαν να αντιστέκονται, άλλα η έλλειψη επικοινωνιών και όπλων καθιστούσε την προσπάθεια τους αυτοχειριαστική. Οι στρατώνες Κίλιαν αντιστάθηκαν με πείσμα επί τρις μέρες. Οι τελευταίοι 40 άντρες πού έφυγαν από εκεί, με την υπόσχεση της αμνηστίας, θερίστηκαν με πολυβόλα. Οι Ρώσοι ετοιμάζονταν τώρα για μια γενική επίθεση κατά τον αρχηγείου της εθνοφρουράς. Το αρχηγείο αποσύρθηκε από τη Βουδαπέστη, ενώ πάνω από τα κεφάλια των αγωνιστών φτερούγιζαν σοβιετικά ελικόπτερα παρακολουθώντας την γραμμή υποχωρήσεως.   Όταν οι τελευταίοι θύλακοι αντίστασης μέσα στην πόλη κατέθεσαν τα όπλα τους, στις 14 Νοεμβρίου 1956, κάθε αντίσταση σταμάτησε.  

 

Από το άρθρο του Ροτζερ Μόργκαν «Ανατολική Ευρώπη: ελπίδες και πραγματικότητες»

 

Το χρονικό της εξέγερσης

 

 

23 Οκτωβρίου. — Οι σπουδαστές της Βουδαπέστης συνέρχονται για να εκφράσουν την συμπάθεια τους προς την νέα κομμουνιστική Κυβέρνηση της Πολωνίας, την οποίαν ο Κρούστσεφ επεχείρησε να αποπέμψει. «Ελευθεριά του λόγου», «ελευθερία λατρείας», «ουδέποτε θα γίνουμε δούλοι», φωνάζει ο λαός. 0ι άοπλοι διαδηλωτές κατευθύνονται προς τον ραδιοφωνικό σταθμό της Βουδαπέστης, όπου η αστυνομία ανοίγει πυρ. Αρχίζουν ταραχές. Η επανάσταση αρχίζει την πορεία της. Κατά το λυκόφως, ο τεράστιος ανδριάντας του Στάλιν στην Βουδαπέστη καταστρέφεται.

 

24  Οκτωβρίου. — Δέκα χιλιάδες Ρώσοι στρατιώτες με άρματα μάχης εισέρχονται εις την Βουδαπέστη. Καταστέλλουν τις εκδηλώσεις του πλήθους προ του Βουλευτηρίου. Οι μάχες εξαπλούνται σε ολόκληρη την πόλη. Ό Ουγγρικός στρατός χορηγεί όπλα στους επαναστάτες πατριώτες. Ό κομμουνιστής ηγέτης Έρνε Γκέρε, ο οποίος προσκάλεσε τους Ρώσους, ανατρέπεται και αναλαμβάνει την πρωθυπουργία ο Ιμρε Ναγκυ. Οι επαναστάτες ζητούν την αποχώρηση των Ρώσων.

 

25   Οκτωβρίου. — Ο Ναγκυ δηλώνει ότι θα διαπραγματευτεί με την Μόσχα για την αποχώρηση των στρατευμάτων ευθύς ως αποκατασταθεί η τάξις. Ο Γιάνος Κάνταρ, Υπουργός των Εσωτερικών κατά την δίκην του καρδιναλίου Μιντζέντυ, ανακηρύσσεται Γεν. Γραμματεύς του Κομμουνιστικού Κόμματος. Ενώ συνεχίζεται η σποραδική ανταλλαγή πυροβολισμών, οι πατριώτες και ο σοβιετικός στρατός ανασκάπτουν χαρακώματα.

 

26   Οκτωβρίου. — Οι ταραχές εξαπλούνται στην επαρχία.

 

27  Οκτωβρίου. —· Ο Ναγκι προβαίνει σε επιφανειακό ανασχηματισμό της Κυβερνήσεως του. Η νέα Κυβέρνηση δεν κατορθώνει να υπόταξη τους επαναστάτες, οι οποίοι φέρονται να κυριαρχούν σε ολόκληρη την νοτιοδυτική Ούγγαρία.

 

28  Οκτωβρίου. — Ο Ναγκυ δηλώνει ότι τα ρωσικά στρατεύματα θα εγκαταλείψουν την Βουδαπέστη.

 

29  Οκτωβρίου. — Οι Ρώσοι αρνούνται να αποχωρήσουν προτού οι επαναστάτες καταθέσουν τα όπλα. Οι επαναστάτες αρνούνται να καταθέσουν τα όπλα προ της αποχωρήσεως των Ρώσων. Οι οδομαχίες αναζωπυρώνονται. Οι Ρώσοι διακόπτουν προσωρινώς τις εχθροπραξίες.

 

 

30   Οκτωβρίου. — Μεγάλες σοβιετικές στρατιωτικές μονάδες αρχίζουν να εκκενώνουν την Βουδαπέστη. Οι επαναστάτες είναι κυρίαρχοι της πόλης. Η Ουγγρική Αεροπορία αναγγέλλει ότι θα βομβαρδίσει τά Σοβιετικά τανκς, εάν δεν εκκενώσουν την Βουδαπέστη εντός 12 ωρών. Οι επαναστάτες επιτίθενται κατά του Αρχηγείου των δυνάμεων Ασφαλείας και των γραφείων του Κομμουνιστικού Κόμματος. Η Μόσχα αναγγέλλει ότι θα μελετήσει τα της αποχωρήσεως των Σοβιετικών στρατευμάτων από την Πολωνία, Ουγγαρία και Ρουμανία, κατόπιν διαπραγματεύσεων. Απελευθερώνεται ο Καρδινάλιος Μιντζέντυ.

 

31 Οκτωβρίου. — Σοβιετικές μονάδες αρμάτων μάχης εξακολουθούν να αποχωρούν από την Βουδαπέστη. Οι επαναστάτες πανηγυρίζουν την νίκη των. Αναδύονται στην επιφάνεια δημοκρατικά πολιτικά κόμματα. Ο Ναγκυ εισηγείται την ανάγκη όπως η Ουγγαρία μετατραπεί σε ουδέτερη χώρα. * Μέλη της Κυβερνήσης πιέζουν την Σοβ. Ένωση να εκκένωση ολόκληρη την Ουγγαρία. Τα σοβιετικά άρματα μάχης λαμβάνουν θέση έξω από την Βουδαπέστης.

 

1η Νοεμβρίου. — Οι Ρώσοι ενισχύουν τις ευρισκόμενες στην Ουγγαρία δυνάμεις τους. Ο Ναγκυ διαμαρτύρεται,  ανακηρύσσει την ουδετερότητα της Ουγγαρίας και προσφεύγει  στον Ο.Η.Ε. ζητώντας προστασία.

 

2 Νοεμβρίου. — Νέες σοβιετικές μεραρχίες εισέρχονται στην Ούγγαρία. Σοβιετικές στρατιωτικες δυναμεις κλεινούν τα προς την Αυστρία σύνορα.

 

3 Νοεμβρίου. -— Ο ταξίαρχος Πάλ Μάλετερ, ήρωας της επαναστάσεως και νέος Υπουργός Αμύνης, αρχίζει διαπραγματεύεται με τον Ρώσον στρατηγό Μαλίνιν για την αποχώρηση των σοβιετικών στρατιωτικών δυνάμεων.

 

4  Νοεμβρίου. — Οι Ρώσοι επιτίθενται. Εκατοντάδες ρωσικών αρμάτων μάχης βρυχώνται στους δρόμους της Βουδαπέστης. Η αποστολή Μάλετερ εξαφανίζεται. Οι Ρώσοι κτυπούν αδιακρίτως και μέχρι εξοντώσεως τους θύλακες αντίστασης, απειλούν βομβαρδισμό της Βουδαπέστης από αέρος εάν δεν παραδοθούν οι επαναστάτες. Ο Καρδιναλιος Μιντζέντυ καταφεύγει στην αμερικανική πρεσβεία. Ο Ναγκυ στην πρεσβεία της Γιουγκοσλαβίας. Ό Κάνταρ αναλαμβάνει την πρωθυπουργία. Αποκαθίσταται το καθεστώς των καταπιέσεων.

 

5  Νοεμβρίου. —Ακούγονται σποραδικές μόνον εκπομπές του επαναστατικού ραδιοσταθμού.

 

6   Νοεμβρίου. — Ο επαναστατικός ραδιοσταθμός αποστέλλει το τελευταίο χαιρετιστήριο μήνυμα.

 

7   Νοεμβρίου. — Οι επαναστάτες επιτίθενται κατά των εν Βουδαπέστη Ρώσων. Σοβιετικά στρατεύματα προβαίνουν σε έρευνας από οικία σε οικία. Μεταδίδεται το τελευταίο ραδιοφωνικό μήνυμα των επαναστατών. Κύμα προσφύγων κατακλύζει την Αυστρία.

 

8-10 Νοέμβριου. —- Οι Ούγγροι κομμουνιστές παραδέχονται ότι η  οργάνωση των βρίσκεται σε χαώδη κατάσταση. Οι πυρκαγιές μαίνονται στην Βουδαπέστη. Οι Σοβιετικοί λεηλατούν την πόλη και αποπειρώνται να εξοντώσουν δια της πείνας τους τυχόν επιζήσαντες επαναστάτες.

 

11-15 Νοεμβρίου, — Οι Ρώσοι εξορίζουν κατά μάζας τους ικανούς προς εργασία Ούγγρους σε σοβιετικά στρατόπεδα. Κηρύσσεται γενική απεργία. Φωλιές αντίστασης παραμένουν στην επαρχία. Σποραδικές μάχες συνάπτονται στην Βουδαπέστη μέχρις ότου και το τελευταίο οχυρό, σε μίαν νησίδα του Δουνάβεως, καταρρέει.  

 

16-17 Νοεμβρίου. — Συνεχίζεται η γενική απεργία. Ο Κάνταρ απειλεί να απαγόρευση την εισαγωγή τροφίμων στην Βουδαπέστη, εάν δεν λήξη η απεργία.

 

18 Νοέμβριου. — Οι εξορισθέντες στην Ρωσίαν Ούγγροι υπολογίζονται σε δέκα χιλιάδες.

 

19-21 Νοεμβρίου. — Μόνον γύρω στο 25 % των απεργών ανέλαβαν εργασία. Η Βουδαπέστη, υπό δριμύ ψύχος, έχει μόνον το 1/7 του άνθρακος, και το 1/3 της ηλεκτρικής ενεργείας πού χρειάζεται. Η πολιομυελίτιδα και ο ίκτερος εξαπλούνται.

 

22 Νοεμβρίου. — Ο στρατηγός Ιβάν Σερώφ, Αρχηγός της Σοβ. Αστυνομίας, αναφέρεται ότι ανέλαβε την διοίκηση της Βουδαπέστης.

 

23 Νοεμβρίου. — Ο τέως πρόεδρος Ναγκυ εγκαταλείπει την γιουγκοσλαβική πρεσβεία υπό κομμουνιστική συνοδεία ασφαλείας και εξαφανίζεται. Πιστεύεται ότι απήχθηκε υπό των Ρώσων.

 

24   Νοεμβρίου. — Σποραδικές μάχες συνεχίζονται στις επαρχίες. Σοβιετικοί στρατιώτες λιποτακτούν. Άλλοι πυροβολούν Ούγγρους που προσπαθούν να διαφύγουν στην Αυστρία.

 

25   Νοεμβρίου. — Το Συμβούλων των Εργατών της Βουδαπέστης κηρύσσει 24ωρη αναστολή της απεργίας, έφόσον η Κυβέρνησης Κάνταρ συνεφώνησε να διαπραγματευτεί μετά του Συμβουλίου την επάνοδο του Ναγκυ στην Κυβέρνηση και την αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων. Ο Ναγκυ φέρεται ευρισκόμενος στην Ρουμανία.

 

26  Νοεμβρίου. - Ο αριθμός των προσφύγων, πού κατέφυγαν στην Αυστρία, ανέρχεται σε 80.000.

 

27    Νοεμβρίου. — Οι εργάτες επανέρχονται στις εργασίες τους ολίγον κατ’ ολίγον.

 

28   Νοέμβριου. — Ο σοβιετικός Τύπος ζητεί δίωξη των πατριωτών πού αναμίχτηκαν στην επανάσταση.

 

Η επανάσταση στην Ουγγαρία ξέσπασε δίχως καμιάν προετοιμασία και εντελώς αβοήθητη. Αυτό ήταν το βασικό της μεγαλείο και η αγνότητα της. 

 

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΟΥΓΓΡΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1956 

https://boraeinai.blogspot.com/2016/10/23-1956.html